Wikipedia

Raków (powiat kielecki): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m herb gminy
drobne techniczne i red., wikizacja
Linia 27:
}}
{{inne znaczenia|wsi w powiecie kieleckim|[[Raków|inne znaczenia tego słowa]]}}
'''Raków''' – dawne [[miasto]], obecnie [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo świętokrzyskie|województwie świętokrzyskim]], w [[powiat kielecki|powiecie kieleckim]], w [[Raków (gmina)|gminie Raków]]{{r|rozp}}. MiejscowośćSiedziba jest siedzibą [[Raków (gmina)|gminy Raków]]. Do końca 2015 roku była osadą{{r|rozp}}. W XVII  w. stanowiła ważny ośrodek ruchu [[Bracia polscy|braci polskich]].
 
Raków jest położony nad rzeką [[Czarna (dopływ Wisły)|Czarną]] przy [[Chańcza (zbiornik wodny)|zalewie Chańcza]] w kierunku południowo-wschodnim od [[Kielce|Kielc]] i, w odległości 15  km na północny zachód od [[Staszów|Staszowa]].
 
W latach 70. XVI wieku Raków był miastem prywatnym położonym w powiecie wiślickim [[województwo sandomierskie (I Rzeczpospolita)|województwa sandomierskiego]], i był własnościąwłasność kasztelana żarnowskiego [[Jan Sienieński (wojewoda podolski)|Jana Sienieńskiego]]{{r|wojewodztwo}}. W [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość należała administracyjnie dow [[Województwo kieleckie (1975–1998)|województwawojewództwie kieleckiegokieleckim]].
 
Przez wieś przechodzi {{szlak|żółty}} [[Żółty szlak turystyczny Szydłów - Widełki|żółty szlak turystyczny]] z [[Szydłów (województwo świętokrzyskie)|Szydłowa]] do [[Widełki (województwo świętokrzyskie)|Widełek]].
 
== Historia ==
Miasto Raków założył w 1569 roku kasztelan [[Żarnów (powiat opoczyński)|żarnowski]] [[Jan Sienieński (wojewoda podolski)|Jan Sienieński]], członek wspólnoty [[bracia polscy|braci polskich]], ogłaszając w nim tolerancję religijną. Nazwa miasta pochodzi od [[Warnia|herbu WarniaWarnii]] (inaczej: ''Rak''), który– byłrodowego rodowym godłemherbu Jadwigi Gnoińskiej, żony Sienieńskiego.
 
Raków w krótkim czasie stał się centrum życia [[Bracia polscy|braci polskich]], mieszkających w Polsce, jako że założyciele miasta byli wyznawcami ruchu [[reformacja|reformatorskiego]]. Pod koniec XVI wieku założono drukarnię braci polskich. Na początku XVII wieku wybrano Raków na ośrodek organizacyjny zboru braci polskich. Miasto szybko się rozwijało. Powstał w tym czasie przemysł tkacki, papierniczy, garncarski i browarniczy. Wybudowano także okazały ratusz i most na Czarnej.
 
W latach 1602–1638 funkcjonowała w Rakowie [[Akademia Rakowska]] o międzynarodowej sławie, gdzie nauczanie prowadzono w oparciu o własne podręczniki, autorstwa wykładających w szkole profesorów.
Linia 44:
W wyniku nasilającej się [[kontrreformacja|kontrreformacji]], pod pretekstem zniszczenia przydrożnego krzyża przez młodzież braci polskich, 19 kwietnia 1638 roku sąd królewski zakazał dalszej działalności rakowskiego zboru, w tym także drukarni i szkoły oraz skazał na [[banicja|banicję]] nauczycieli{{r|arian}}. Po wygnaniu braci polskich miasto podupadło i opustoszało. Jego rangi nie przywróciło ufundowanie przez biskupa krakowskiego [[Jakub Zadzik|Jakuba Zadzika]] wspaniałego kościoła. W 1641 roku biskup osadził w Rakowie [[Zakony i zgromadzenia franciszkańskie|reformatów]]. Ich zadaniem było nawracanie pozostałych w mieście braci polskich i ich zwolenników. Zakonnicy opuścili miasto ok. 1649 roku. Pod koniec XVII wieku miasto liczyło 700 mieszkańców.
 
Po [[III rozbiór Polski|III rozbiorze Polski]] Raków znalazł się początkowo pod zaborem austriackim, potem rosyjskim. W 1820 r. Raków miał 926 mieszkańców, w 1864  r. liczba ich wzrosła do 2007, przy czym znaczną część stanowiła ludność żydowska{{r|arian}}. Od początku XVII  w. działała w Rakowie drewniana [[Synagoga w Rakowie|synagoga]]{{r|malanowicz}}, zniszczona podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] i już nieodbudowana. W 1869 roku Raków, jak wiele innych polskich miast, w wyniku reformy carskiej utracił prawa miejskie.
 
== Zabytki ==
* układUkład urbanistyczny i zespół zabudowy małomiasteczkowej, wpisany do [[rejestr zabytków|rejestru zabytków nieruchomych]] (nr rej.: A.453 z 28.04.1984){{r|zabytek}}.
* zespółZespół kościoła parafialnego (nr rej.: A.454/1-3 z 2.10.1956, z 12.04.1957 i z 21.06.1967){{r|zabytek}}:
** [[kościół św. Trójcy w Rakowie|kościółKościół parafialny pw. Świętej Trójcy]] z lat 1640–1650, przebudowany w 1947  r.,
** dzwonnicaDzwonnica z pierwszej połowy XVIII w.,
** [[Dom ministra ariańskiego w Rakowie|domDom ministra ariańskiego]] z przełomu XVI / XVII w.
* poreformackiPoreformacki [[kościół św. Anny w Rakowie (powiat kielecki)|kościół pw. św. Anny]] z 1641 r., przebudowany w XVIII  w. (nr rej.: A.455 z 5.10.1956 i z 21.06.1967){{r|zabytek}}
* [[Dom ariański w Rakowie|domDom ariański]] zwany także ''Domem wójta'' z przełomu XVI / XVII w. (nr rej.: 508 z 18.09.1957 oraz 456 z 15.04.1967){{r|zabytek}}
* Domy z przełomu XVI i XVII wieku; w niektórych zachowane izby sklepione kolebkowo z lunetami – Pl. Wolności 17 (bar „Arianka”) oraz Pl. Wolności 18 (sklep Artart. przemysłowe){{r|szydlow}}.
* [[Luterska Górka w Rakowie|Luterska Górka]] – dawny cmentarz braci polskich z XVI–XVIIXVI – XVII wieku.
 
<gallery mode=packed heights=140>
<div align="center">
Plik:Rakow P1000543.jpg|Kościół św. Trójcy▼
<gallery caption="Galeria">
Dom ministra ariańskiego w Rakowie.JPG|Dom ministra ariańskiego
▲Plik:Rakow P1000543.jpg|Kościół św. Trójcy
Plik:Dom ministra ariańskiegoariański w Rakowie.JPGTIF|Dom ministra ariańskiegowójta
Plik:Raków Kościół św Anny ul Klasztorna 01.jpg|Poreformacki kościół św. Anny▼
Plik:Dom ariański w Rakowie.TIF|Dom wójta
▲Plik:Raków Kościół św Anny ul Klasztorna 01.jpg|Poreformacki kościół św. Anny
</gallery>
</div>
 
== Sport ==
W Rakowie działa klub [[Piłka nożna|piłki nożnej]], ''GTS Raków'', występujący obecnie (sezon 2019/20) w [[Klasa B w piłce nożnej|B klasie]], będącej ósmą, pod względem ważności klasą, męskich [[rozgrywki ligowe|ligowych rozgrywek]] piłkarskich w Polsce.{{fakt}}
 
== Osoby związane z Rakowem ==
Linia 82 ⟶ 80:
== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name=arian>{{cytuj|redaktor=Stanisław Cynarski (red.), ''|tytuł=Raków ognisko ariznizmu'', |wydawca=PWN, |miejsce=Kraków |data=1968.}}</ref>
<ref name=malanowicz>{{cytuj|autor r=S. Malanowicz, ''|rozdział=Zabudowa miasta Rakowa'', [w:] ''|tytuł=Raków ognisko arianizmu'', pod red. S. Cynarskiego,|redaktor=Stanisław Cynarski|miejsce=Kraków |data=1968, |s.=16.}}</ref>
<ref name="rozp">{{Dziennik Ustaw|2015|0|2277}}</ref>
<ref name=szydlow>{{cytuj stronę| url = http://www.szydlow.pl/index.php?id=kurier/04-3/04-3-14| tytuł = Serwis internetowy Gminy Szydłów| data dostępu = 6 września 2009| autor = Ryszard Kuc| język = pl}}</ref>
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Raków_(powiat_kielecki)”