Ofensywa w Ardenach: Różnice pomiędzy wersjami

'''Ofensywa w Ardenach''', '''bitwa o Ardeny''', w historiografii anglosaskiej znana także jako '''bitwa o wybrzuszenie''' ([[język angielski|{{ang.]] ''|Battle of the Bulge''}}<ref group="uwaga">Nazwę tę nadał jej [[Winston Churchill]].</ref>) – bitwa stoczona w [[Ardeny|Ardenach]] na przełomie 1944 i 1945 roku. Była ostatnią dużą operacją ofensywną wojsk [[III Rzesza|niemieckich]] na froncie zachodnim w czasiepodczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]].

Niemiecka nazwa tej operacji brzmiała na początku „Jesienna mgła”, ale później dla zmylenia aliantów zmieniono ją na „Wacht am Rhein” (Straż nad [[Ren]]em). W oficjalnej historii armii amerykańskiej nazywana jest „kampanią w Ardenach i [[Alzacja|Alzacji]]”{{fakt}}.

Po przełamaniu linii frontu w [[Normandia (kraina historyczna)|Normandii]] w sierpniu 1944 r. wojska aliantów szybko wyzwoliły [[Francja|Francję]], poruszając się z niezwykłą szybkością. Sukces tej ofensywy stworzył wiele problemów logistycznych z zaopatrzeniem nacierających armii. Dziennie dywizje alianckie zużywały 4 mln litrów paliwa, a na jedną dywizję przypadało kilkaset ton zaopatrzenia. Alianci mieli w swoich rękach tylko jeden port, [[Cherbourg-Octeville|Cherbourg]], na tyle mało zniszczony, że mógł odbierać dostawy sprzętu konieczne do kontynuowania natarcia.

Problem przeładunku zaopatrzenia był spotęgowany kłopotami z jego transportem. Francuska sieć kolejowa została poważnie uszkodzona przez lotnictwo sprzymierzonych w czasie przygotowań do ofensywy we Francji. Amerykanie uruchomili tzw. [[Red Ball Express]] (system przewozu zaopatrzenia ciężarówkami), ale był on daleki od doskonałości. Po dnie kanału La Manche puszczono specjalny rurociąg zwany „Pluto”, który dniem i nocą pompował życiodajną dlapotrzebną czołgówczołgom ropę. Gdy front dotarł do Belgii, przewiezienie jednego litra paliwa wymagało spalenia pięciu litrów paliwa podczas transportu. Sytuacja z zaopatrzeniem była na tyle dramatyczna, że na początku października 1944 &nbsp;r. sprzymierzeni zostali zmuszeni do zaprzestania działań ofensywnych, mimo że wojska niemieckie bardzo szybko ustępowały z okupowanych terenów.

Dowódcy poszczególnych armii alianckich starali się uzyskać przynajmniej tyle materiałów zaopatrzeniowych, aby pozwolić swojej własnej armii na kontynuowanie natarcia, ale głównodowodzący siłami sprzymierzonych [[Dwight Eisenhower]] był zwolennikiem strategii natarcia na szerokim froncie, jednak priorytet miały siły znajdujące się na północnym odcinku frontu. Miały one odblokować port w [[Antwerpia|Antwerpii]], którego otwarcie mogło znacznie poprawić sytuację zaopatrzeniową aliantów.

Po fiasku [[Operacja Market Garden|operacji Market Garden]] zaplanowanej przez marszałka [[Bernard Law Montgomery|Montgomery’ego]], której celem było otwarcie drogi do Antwerpii, przeskoczenie [[Ren]]u i obejście [[Linia Zygfryda|linii Zygfryda]], wojska sprzymierzonych znalazły się w jeszcze gorszej sytuacji niż wcześniej, bo całe dostępne zaopatrzenie zostało użyte na potrzeby tej ofensywy. Dopiero w listopadzie [[1 Armia Kanadyjska|1. armia kanadyjska]] wyparła Niemców z ujścia [[Skalda|Skaldy]] i odblokowała port w Antwerpii. Łatwo zauważyć, że to właśnie ofensywa wojsk kanadyjskich powinna była otrzymać priorytet, a nie [[operacja Market Garden]]. Jednak dowództwo armii kanadyjskiej nie miało tak silnych wpływów politycznych na Eisenhowera, jak Montgomery czy [[George Patton|Patton]] i dlatego, pomimo iżże militarnie znaczenie tego natarcia było pierwszorzędne, zostało ono relegowane do „drugiej ligi”. Do końca listopada zaopatrzenie wojsk sprzymierzonych znaczniepoprawiło się poprawiło, ale ich siły były nadal bardzo rozciągnięte na szerokim froncie obejmującym Francję, [[Belgia|Belgię]] i [[Luksemburg]].

Dobrą stroną dla Niemców było to, żeNiemcy nie musieli już bronić całej zachodniej [[Europa|Europy]], dzięki czemu radykalnie skróciła się linia frontu, a także linie zaopatrzenia – choć nadal były narażone na ataki z powietrza. Dodatkowym plusem było to, żeDodatkowo komunikacja mogła się terazodtąd w większym stopniu opierać o system telefoniczny, pozbawiając aliantów źródeł informacji, które otrzymywali oni po złamaniu kodu [[Enigma|Enigmy]].

[[Adolf Hitler|Hitler]] nie miał złudzeń co do sytuacji na froncie, sądził jednak, że obrona [[Niemcy|Niemiec]] będzie możliwa, jeśli walki będą się toczyły tylkosię na jednym tylko froncie. Po zakończeniu nieudanej operacji Market Garden na froncie zachodnim i czasowym zatrzymaniu operacji radzieckichsowieckich na froncie wschodnim, inicjatywa operacyjna została chwilowo przejęta przez Niemców. Zdawali oni sobie doskonale sprawę, że był to najlepszy moment na przygotowanie rozstrzygającego kontrataku.

BiorącSztab niemiecki wiedział, biorąc pod uwagę układ sił w tym momencie, sztab niemiecki wiedział, że szanse na udaną akcję ofensywną na froncie wschodnim są znikome. Przeanalizowano kilka planów z takimi pomysłami, ale żaden z nich nie oferował poważnych zysków strategicznych. Dysproporcja dostępnych sił była tak duża na korzyść sowietów, że nawet okrążenie i zniszczenie całych armii radzieckich nie przyniosłoby żadnego ostatecznego rozwiązania, a obecny kształt liniilinia frontu na wschodzie nie opierałopierała się na żadnej naturalnej linii obronyprzeszkodzie.

Sytuacja na froncie zachodnim prezentowała się z punktu widzenia niemieckiego bardziej interesującoobiecująco. Trudności logistyczne nadal stanowiły poważny problem dla aliantów, choć otwarcie portu w Antwerpii poprawiło sytuację. Niemniej siły angloamerykańskie były rozciągnięte na bardzo szerokim froncie, a niektóre jego odcinki były bardzo słabo obsadzone. Skuteczny atak mógłby teoretycznie pozwolić na poważną zmianę sytuacji strategicznej.

DrugiDrugim pomysłpomysłem tobyło szybkie uderzenie przez słabo obsadzone [[Ardeny]] w południowej Belgii, odcinające wojska amerykańskie od angielskich, które miało zakończyć się zdobyciem Antwerpii. Historycznie Niemcy już wielokrotnie atakowali przez zalesione, górzyste obszary Ardenów, co jednak nigdy nie przeszkadzało ich przeciwnikom sądzić, że atak przez tamtejszy regionnie jest niemożliwy. Ostatni raz Niemcy uczynili to w 1940 &nbsp;r., obchodząc przez Ardeny francuską [[linia Maginota|linię Maginota]] i umocnienia belgijskie.

Oba plany sugerowały atak na pozycje amerykańskie, głównie dlatego, że Hitler uważał, iżże wojska amerykańskie nie potrafią dobrze walczyć, a w razie poważnej porażki opinia publiczna w Stanach Zjednoczonych może przychylić się w kierunku rokowań pokojowych. Nie ma żadnych dowodów na to, abyże sam Hitler czy jego doradcy orientowali się, że w tym momencie Stany Zjednoczone prawie nie odczuły jeszcze kosztów prowadzenia wojny i miały największy potencjał, który pozwalał na szybkie odbudowanie poniesionych strat.

Hitler szybko skoncentrował się na drugim z planów. Doszedł do wniosku, że ewentualne okrążenie armii amerykańskiej jest niewystarczające, do zwycięstwa potrzebne jest całkowite odizolowanie sił amerykańskich od angielskich. Wzajemna niechęć Pattona i Montgomery’ego była powszechnie znana nawet Niemcom i Hitler sądził, że w razie serii porażek, ich dalsza współpraca byłaby niemożliwa z powodu wewnętrznych kłótni. Hitler wierzyłWierzył, że w razie powodzenia ataku, cztery armie zostaną odizolowane i zniszczone, i żeco zmusi to zachodnich aliantów do przyjęcia pokoju. Dzięki temu Niemcy mogliby skoncentrować wszystkie siły na jednym froncie. Ponadto niemieckie dowództwo wiedziało o coraz gorszych stosunkach między [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] a rządem [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] orazi [[Stany Zjednoczone|USA]], i liczyłolicząc, że przedłużenie obrony Niemiec mogłobyspowoduje spowodowaćotwarty powstaniekonflikt otwartego konfliktu pomiędzy państwamiw koalicji antyhitlerowskiej (np. w wyniku sporu o przyszły los państw bałkańskich).

[[Adolf Hitler|Hitler]] już w połowie września ostatecznie zdecydował, że atak odbędzie się w rejonie Ardenów, tak jak cztery lata wcześniej w czasie inwazji na [[Francja|Francję]]. Główne siły miały zaatakować w kierunku zachodnim aż do rzeki [[Moza|Mozy]], a następnie skręcić na północ w kierunku [[Antwerpia|Antwerpii]] i [[Bruksela|Brukseli]]. Najtrudniejszą częścią tego planu był początek ofensywy. Wybrany na nią górzysty teren bardzo utrudniał szybkie przemieszczenieposuwanie się wojska, ale liczono, że po dotarciu do Mozy i zmianie kierunku ataku na północny, lepsze drogi w tamtym rejonie pozwolą na przyspieszenie ofensywy. Operacja została nazwana „Wacht am Rhein” („Straż nad Renem”) by zasugerować wywiadowi alianckiemu, że jest to defensywna operacja skoncentrowana na obronie linii [[Ren]]u. W sztabie marszałka polnego Waltera Modela funkcjonowała również nazwa „Herbstnebel” („Jesienna mgła”).

Niemcy mieli także poważne problemy z materiałami pędnymi. Większość z nich została dostarczona koleją lub na wozach konnych, aby maksymalniedla zaoszczędzićzaoszczędzenia benzynębenzyny i ropęropy. Według bardzo ryzykownych i, jak się później okazało, nad wyraz optymistycznych założeń, postanowiono, że atakujące oddziały same będą musiały zdobyćzdobywać paliwo, abypotrzebne byćdo wkontynuowania stanie kontynuować natarcienatarcia. Z powodu wszystkich tych trudności data ataku została przesunięta ze środka października na [[16 grudnia]].

Przed rozpoczęciem ofensywy alianci nie mieli prawie żadnych wiadomości o ruchu wojsk nieprzyjaciela. WPrzy czasie wyzwalaniawyzwalaniu Francji, jednym ze źródeł informacji na temat ruchów wojsk niemieckich był francuski ruch oporu, alektórego terazpomoc ustała, gdy wojska alianckie stały jużstanęły u wrót Rzeszy straciły to źródło. Gdy armia niemiecka przebywała jeszcze na terenach przez nią okupowanych, większość rozkazów przekazywana była drogą radiową za pomocą maszyny szyfrującej [[Enigma]]. Były one przechwytywane i rozkodowywane przez aliantów w ramach operacji „[[Ultra (kryptografia)|Ultra]]”. Na terenie [[Niemcy|Niemiec]] rozkazy były jednak przekazywane przez telefontelefonicznie, co pozbawiło aliantów i tego źródła wywiadowczego. Jesienna, mglista pogoda uniemożliwiła także wiele lotów rozpoznawczych, które mogłyby wykryćujawnić przemieszczanie wojsk niemieckich.

[[Omar Bradley]], dowódca wojsk amerykańskich uznał, że Ardeny to cichy sektor na linii frontu i bazując na niepełnych danych wywiadu uznał, iżże Niemcy nie są w stanie przeprowadzić żadnej operacji ofensywnej w tej fazie wojny. Rejon Ardenów broniony był przez zaledwie kilka jednostek amerykańskich, zarówno bardzo „zielonych” i niedoświadczonych ([[99 Dywizja Piechoty (USA)|99.]] i [[106 Dywizja Piechoty (USA)|106. dywizja piechoty]]), jak i przez doświadczonych weteranów ([[2 Dywizja Piechoty (USA)|2. dywizja piechoty]]) wysłanych do Ardenów na wypoczynek.

Niemcy zaplanowali dwie dodatkowe operacje specjalne, które miały się odbyć przed samą ofensywą, jak i w czasie jej trwania. [[Otto Skorzeny]], dowódca niemieckich komandosów, wsławiony brawurową operacją uwolnienia [[Benito Mussolini|Mussoliniego]], miał poprowadzić operację „Greif”. Żołnierze niemieccy znający [[język angielski]] i przebrani w mundury amerykańskie mieli infiltrować tyły nieprzyjaciela, zmieniać znaki drogowe, kierować ruch w nieodpowiednie miejsca, i tworzyć maksymalnepowodując zamieszanie, a także w miarę możliwości uchwycić mosty na [[Moza|Mozie]] pomiędzy [[Liège]] a [[Namur]]. Druga operacja specjalna, to dowodzona przez [[Friedrich August von der Heydte|Friedricha Augusta von der Heydte’a]] [[Operacja Stösser|operacja „Stösser”]], której zadaniem było zajęcie ważnego skrzyżowania przy [[Malmedy]].

Wywiad niemiecki ustalił, że radziecka ofensywa na froncie wschodnim rozpocznie się [[20 grudnia]]. Dowództwo niemieckie miało nadzieję, że [[Józef Stalin|Stalin]] opóźni tę operację, czekając na to jak się skończyrezultat bitwabitwy w Ardenach.

[[16 grudnia]] 1944 roku o godzinie 5.:30 rano potężne przygotowanie artyleryjskie 2000 armat skierowane na pozycje amerykańskich żołnierzy znajdujące się przed 6 Armią Pancerną SS zapoczątkowało niemiecki atak. O godzinie 8.:00 trzy niemieckie armie runęły do ataku przez zalesione stoki [[Ardeny|Ardenów]]. W sektorze północnym 6 Armia Pancerna SS [[Josef Dietrich|Dietricha]] zaczęła się przebijać w kierunku [[Liège]], w sektorze środkowym [[5 Armia Pancerna (III Rzesza)|5 Armia Pancerna]] [[Hasso von Manteuffel|von Manteuffela]] zaatakowała w kierunku [[Bastogne]] i [[Sankt Vith]] – zdobycie tych miast i związanych z nimi węzłów komunikacyjnych miało pierwszorzędne znaczenie dla powodzenia niemieckiego ataku. Na południu [[7 Armia (III Rzesza)|7 Armia]] [[Erich Brandenberger|Brandenbergera]] ruszyła w kierunku [[Luksemburg]]a mając za zadanie zabezpieczenie tego skrzydła frontu przed kontratakiem aliantów.

W czasie pierwszej fazy ataku Niemcy zastosowali taktykę, którą wcześniej przeciwko nim użyli Rosjanie na froncie wschodnim. Pierwsza fala ataku składała się głównie z oddziałów piechoty, których zadaniem było otwarcie drogi dla oddziałów pancernych i zmotoryzowanych. Całkowicie zaskoczeni atakiem Amerykanie nie stawiali na początku zbyt dużego oporu i Niemcy wzięli wielu jeńców, jednak obrońcy dość szybko otrząsnęli się z szoku i pozostałe oddziały amerykańskie, ku dużemu zaskoczeniu Niemców, zaczęły stawiać coraz większy opór, opóźniając plan niemieckiego atakuatak.

Pierwsza fala piechoty [[6 Armia Pancerna SS|6 Armii Pancernej SS]] nie przełamała zdeterminowanej obrony amerykańskiej [[2 Dywizja Piechoty (USA)|2 Dywizji Piechoty]], zmuszając [[Josef Dietrich|Dietricha]] do wcześniejszego niż zaplanowano użycia jednostek pancernych. Zła pogoda, na którą tak liczyli Niemcy, uniemożliwiła aliantom użycie lotnictwa, ale z drugiej strony warunki meteorologiczne były dużo gorsze niż Niemcy zakładali i niespodziewane, duże opady śniegu połączone z burzami śnieżnymi sprawiły, że wiele dróg stało się nieprzejezdnych, co znacząco spowolniło tempo niemieckiego ataku.

Lepiej wiodło się Niemcom w środkowej strefie ataku gdzie przełamali obronę [[106 Dywizja Piechoty (USA)|106. Dywizji Piechoty]] nazywanej „Golden Lion”. W tym sektorze atak przyniósł największe sukcesy, bowiem amerykańska 106 Dywizja Piechoty, podobnie jak 99 Dywizja Piechoty również tutajtam stacjonująca, były złożone z samych nowicjuszy, którzy nie mieli żadnegobez doświadczenia w walce. Dowódca 106 DP, 52-letni Alan Jones nie wytrzymując stresowej sytuacji z atakiem serca trafił do szpitala, a dwa pułki 106 DP zostały całkowicie odcięte od sił amerykańskich. Nie mając żadnych szans na odsiecz, dowódcy poszczególnych oddziałów decydowali o kapitulacji. Do zobrazowania panującej w tamtym czasie ponurej atmosfery w szeregach amerykańskich pułków piechoty 422. i 423. niech posłużą słowa pułkownika Descheneaux’a skierowane do swoich podkomendnych: „czeka nas rzeź, nie wierzę w walkę wyłącznie dla chwały, jeżeli poza tym nie może ona osiągnąć niczego więcej. Uważam, że musimy zaprzestać oporu. Postanowiłem ocalić tylu ludzi ilu tylko się da”. Na skutek poddania się dwóch pułków 106 DP, do niewoli dostało się blisko 6000 żołnierzy.

[[Adolf Hitler|Hitler]] sądził, że Dwight D. Eisenhower będzie potrzebował przynajmniej dwóch do trzech dni, aby się zorientować, że nie jest to lokalny kontratak, ale ofensywa na dużą skalę. Pomylił się jednak. [[Dwight Eisenhower|Eisenhower]] już w pierwszym dniu kampanii zdał sobie sprawę z tego co się dzieje i rozkazał aby „[[Red Ball Express]]” zaczął przemieszczać żołnierzy w rejon walk. W ciągu tygodnia przerzucono prawie ćwierć miliona żołnierzy. W tym samym czasie [[101 Dywizja Powietrznodesantowa (USA)|101. Dywizja Powietrznodesantowa]] i elementy [[10 Dywizja Pancerna (USA)|10 Dywizji Pancernej]] zostały przesunięte do Bastogne i otrzymałyz rozkazrozkazem utrzymania tego rejonu za wszelką cenę.

Podczas przygotowań do ofensywy niemieckie dowództwo zaplanowało operację opanowania węzła komunikacyjnego „[[Baraque Michel]]”. Do wykonania zadania wydzielono oddział spadochroniarzy pod komendą pułkownika [[August von der Heydte|Augusta von der Heydte]], który miał wylądować 11 &nbsp;km na północ od [[Malmedy]]. Zajęte skrzyżowanie spadochroniarze mieli utrzymać przez 24 godziny w oczekiwaniu na [[12 Dywizja Pancerna SS „Hitlerjugend”|12 Dywizję Pancerną SS „Hitlerjugend”]].

Operacja „Stösser” miała się rozpocząć 16 grudnia, ale z powodu złej pogody i braku paliwa została przesunięta na [[17 grudnia]] na godzinę 3.:00 rano.

Do południa zaledwie 300 spadochroniarzy zgromadziło się w pobliżu węzła komunikacyjnego, który mieli zaatakować. Pułkownik von der Heydte zdecydował, że jest to zbyt mała siła, aby skutecznie zająć i utrzymać to newralgiczne skrzyżowanie. Zrezygnował więc z zamierzonego planu i rozkazał żołnierzom, aby się rozproszyli i ruszyli w stronę frontu, gdzie będą mogli spotkać niemiecką armię. Sam von der Heydte dotarł do Monschau i nie zastawszy tutajtam Niemców, oddał się w ręce Amerykanów z odmrożeniami i początkowym stadium zapalenia płuc. Ponieważ desant został rozproszony na bardzo znacznym obszarze, alianci sądzili, że na ich tyłach wylądowała przynajmniej jedna dywizja spadochronowa. Spowodowało to znaczne zamieszanie i skierowanie wielu żołnierzy do obrony własnych tyłów, co ułatwiło natarcie głównym siłom niemieckim. Gen. Eisenhower został poinformowany, że celem spadochroniarzy jest przeprowadzenie na niego zamachu. Informacja ta sparaliżowała całe jego otoczenie, wzbudzając strach w Wersalu, gdzie mieściła się jego kwatera. Sam gen. Eisenhower stał się „zakładnikiem” Wersalu, a jego ochrona osobista została bardzo wzmocniona.

Otto Skorzeny bez problemu przeniknął na tyły wroga wraz ze swoimi oddziałami, w których wielu żołnierzy dobrze mówiło po angielsku. Mimo że nie zdobyli żadnego z mostówmostu na Mozie, ich obecność na tyłach amerykańskich spowodowała duże zamieszanie. Plotki wyolbrzymiały ich dokonania. Zaniepokojeni ich obecnością Amerykanie ustawili posterunki drogowe, by wyłapać sabotażystów, co spowalniało przerzut własnych żołnierzy i zaopatrzenia.

Amerykanom udało się w końcu zatrzymać większość niemieckich komandosów, ale niektórym z nich nawet po zatrzymaniu udało się wprowadzić w błąd przesłuchujących ich oficerów wywiadu. Twierdzili oni między innymi, że celem ich misji było schwytanie lub zabicie Eisenhowera. Spowodowało to znaczne wzmocnienie ochrony głównodowodzącego. Został on nawet na pewien czas zmuszony do nieopuszczania swojej kwatery.

Ponieważ niemieccyNiemieccy żołnierze zostali schwytani w amerykańskich mundurach, zostali później rozstrzelani – była to dość powszechna praktyka stosowana we wszystkich innych armiach świata, choć nie do końca oczywista w ramach [[Konwencje genewskie|Konwencji Genewskiej]]. Skorzeny i jego ludzie świetnie zdawali sobie sprawę z tego niebezpieczeństwa i wielu z nich nosiło niemieckie mundury pod amerykańskim przebraniem.

Peiper wkroczył do Stavelot [[18 grudnia]], ale spotkał się z nieoczekiwanie zaciętą obroną. Nie będąc w stanie całkowicie oczyścić tego obszaru z Amerykanów, zostawił w mieście część żołnierzy i ruszył w kierunku mostu w [[Trois-Ponts]]. Został on jednak wysadzony przez Amerykanów, zanim Peiper do niego dotarł. Peiper zmienił więc kierunek ataku i zacząłskierował podążaćsię do wsi La Gleize, a stamtąd do [[Stoumont]], ale i tutam Amerykanie zdążyli wysadzić most, zanimnim wpadł on w jego ręce nieprzyjaciela.

W tym momencie główneGłówne siły Peipera były już wówczas całkowicie odcięte od pozostałych jednostek, gdyż Amerykanie odzyskali słabo bronione Stavelot już [[19 grudnia]]. Sytuacja Niemców w Stoumont na tyle się pogorszyła dla Niemców, że Peiper zdecydował się wycofać do La Gleize i tam poczekać na pomoc. BrakZ paliwapowodu doprowadziłbrak do tego, żepaliwa czołgi KG Peiper zostały okopane i przygotowane do obrony w oczekiwaniu na odsiecz. Jednak do [[23 grudnia]] Niemcy nie zdołali się przebić do odciętych żołnierzy (operacja „Koń Trojański” kierowana przez OttoOttona Skorzennego) i Peiper zdecydował się rozproszyć swoją grupę bojową.

W czasie rajdu Kampfgruppe Peiper doszło do szeregu zbrodni wojennych, których ofiarą padłopadły setki jeńców amerykańskich i cywilnych Belgów. Wiadomość o masakrze szybko dotarła do żołnierzy amerykańskich i w jednej z jednostek został wydany rozkaz, aby natychmiast zabijać wszystkich schwytanych esesmanów i [[Fallschirmjäger]] (spadochroniarzy).

W centralnym sektorze natarcia ważnym punktem strategicznym dla obu stron był węzeł dróg przy mieście [[Sankt Vith]]. Jego zdobycie było ważne zarówno dla sił Dietricha, jak i Menteuffela. Amerykańscy obrońcy pod dowództwem generała Bruce’a Clarka – 7 Dywizja Pancerna, 106 Dywizja Piechoty oraz oddziały 9 Dywizji Pancernej i 28 Dywizji Piechoty – zacięcie się bronili, poważnie spowalniając niemiecki atak. Samo miasto zostało zdobyte dopiero [[20 grudnia]], ale Amerykanie wycofali się na wcześniej przygotowane pozycje obronne i nadal stanowili poważny problem dla Niemców. Dopiero [[23 grudnia]] Niemcom udało się przełamać obronę Amerykanów, zmuszając ich do wycofania się za rzekę Salm,. ale oryginalnyOryginalny plan ataku przewidywał jednak, że rejon Sankt Vith zostanie opanowany do godziny 18.:00 17 grudnia.

[[19 grudnia]] w bunkrze w [[Verdun (Moza)|Verdun]] odbyła się narada wyższych dowódców alianckich zwołana przez Eisenhowera. Nie przybył na nią jedynie marszałek Montgomery, wysyłając innego generała – „Monty” uważał, że obecna sytuacja była spowodowana amerykańską indolencją, a szczególnie niekompetencją Bradleya. Według słów Eisenhowera, obecni tam generałowie amerykańscy odebrali nieobecność Montiego niemal jako policzek.

Eisenhower zapytał następnie Pattona ile czasu jego armia (która znajdowała się w południowo-centralnej Francji i atakowała w kierunku wschodnim) będzie potrzebowała aby przygotować kontratak. Patton stwierdził, że zaatakuje wroga w ciągu 48 godzin, co spotkało się z niedowierzaniem innych generałów. Historyk wojskowości i jeden z biografów Pattona napisał, że był to „najlepszy” moment w życiu Pattona{{fakt}}. Inni przybyli na konferencję bez żadnych planów i jedynie z mglistymi pomysłami, co robić, a Patton nie tylko miał już gotowe plany, ale rozkazał aby 3 Armia skręciła w kierunkuna północnympółnoc jeszcze przed przybyciem na konferencję. Tak więc, kiedy dyskutowano co robić, jego żołnierze byli już w drodze.

Do [[21 grudnia]] Niemcy dowodzeni przez gen. [[Heinrich von Lüttwitz|Heinricha von Lüttwitza]] całkowicie okrążyli [[Bastogne]], które było bronione przez 101. Dywizję Powietrznodesantową oraz niedobitki 106. i 28. Dywizji Piechoty, które utworzyły jednostkę w sile batalionu o nazwie „Team SNAFU”. 101. Dywizję Powietrznodesantową rzucono tutaj wprost z urlopu, na jakim była po 72 dniach walk, w których straciła ponad 50% składu. Warunki obrońców były niezmiernie trudne, większość zaopatrzenia medycznego i personelu lekarskiego wpadło w ręce Niemców. Na przysłanym przez Niemców dokumencie z propozycją honorowej kapitulacji generał [[Anthony McAuliffe]] będący dowódcą 101. DPD napisał w odpowiedzi jedno słowo – ''nuts'' (w tym wypadku ''bzdura''‘bzdura’). Alianci zaopatrywali od 22 grudnia Bastogne z powietrza (operacja „Repulse”) przy pomocy transportowców C-47 Dakota. Pomimo silnych niemieckich ataków linie obrońców nie zostały przełamane, a 26 grudnia 1944 roku do miasta dotarły pierwsze jednostki idącej z odsieczą 4 Dywizji Pancernej z 3 Armii gen. G. Pattona., Pattonktóry postawiłprzybył swoją stopę wdo Bastogne w dniu 30 grudnia 1944 roku. W trakcie walk o to miasto, będąca pod ciągłym ostrzałem artyleryjskim i stale bombardowana 101. Dywizja Powietrznodesantowa straciła 1641 żołnierzy.

[[23 grudnia]] pogoda poprawiła się na tyle, że po raz pierwszy od początku bitwy wystartowały samoloty sprzymierzonych. Lotnictwo alianckie wykonałozaatakowało wtego tym dniu wiele ataków nadnia linie zaopatrzeniowe i komunikacyjne wroga, a także na maszerujące kolumny wojska. Zrzucono również zaopatrzenie dla obrońców Bastogne, wylądował tam nawet [[szybowiec]] z grupą lekarzy którzy się zgłosili na ochotnika do tej niebezpiecznej misjiochotników.

Do [[24 grudnia]] niemiecka ofensywa praktycznie załamała się. Niemcy nie dotarli nawet do pierwszego jej celu jakim była rzeka Moza. Nie udało im się także zdobyć dużych ilości paliwa, jak zaplanowano. Pomimo że straty, szczególnie w czołgach, były do tej pory minimalne, generał von Manteuffel zarekomendował zakończenie operacji i wycofanie sił niemieckich za linię Zygfryda. Hitler odrzucił tę propozycję.

3 Armia Pattona zbliżała się już w tym czasie do Bastogne. O godzinie 16.:50 [[26 grudnia]] pierwsze oddziały 4 Dywizji Pancernej wkroczyły do oblężonego miasta.

1 stycznia 1945 roku armia niemiecka rozpoczęła dwie nowe operacje licząc na wznowienie ofensywy. Pierwsza z nich to [[Operacja Bodenplatte|operacja „Bodenplatte”]] – masowe uderzenie [[Luftwaffe]] skierowane na lotniska alianckie w Belgii i Holandii. Setki niemieckich samolotów zniszczyły lub poważnie uszkodziły około 465 alianckich samolotów, jednak samo Luftwaffe straciło 277 własnych samolotów – 62 zostały zestrzelone przez myśliwce, a 172 padły ofiarą silnego ognia artylerii przeciwlotniczej zgromadzonej do zwalczania pocisków [[Fieseler Fi 103|V-1]]. O ile aliantom uzupełnienie strat w samolotach zajęło tylko kilka dni, to Luftwaffe już do końca wojny nie otrząsnęła się z poniesionych strat.

W tym samym dniu niemiecka armia rozpoczęła [[Operacja Nordwind|operację „Nordwind”]] – atak w rejonie [[Alzacja|Alzacji]], mający odciągnąć uwagę aliantów od głównej operacji w Ardenach. Po dwóch dniach ciężkich walk wojska amerykańskie straciły ponad 11 000tysięcy żołnierzy i wycofały się, ale atakująca armia niemiecka poniosła znacznie większe straty – około 23 000tysięcy żołnierzy.

Niemiecka ofensywa została powstrzymana, ale na linii frontu nadal pozostawało niebezpieczne dla aliantów „wybrzuszenie”, z którego w każdej chwili mogły zaatakować niemieckie czołgi.

Atak mający wyrównać linię frontu wyznaczono na 1 stycznia. 3 Armia Pattona miała uderzyć w kierunku północnym z rejonu Bastogne, a brytyjskie siły Montgomery’ego miały posuwać się w kierunku południowym, na miejsce spotkania wyznaczono w miasteczkumiasteczko [[Houffalize]].

Żołnierze z oddziałów skierowanych do przeprowadzenia ostatecznej ofensywy nie mogli uwierzyć, że po dwóch tygodniach ciężkich walk zostali ponownie wysłani do walki. Problemem było nie tylko fizyczne wyczerpanie, ale i pogoda – w styczniu 1945 zanotowano najniższe historyczne temperatury w tym okresie. AbyDla nieuniknięcia zamarzłyzamarznięcia, silniki musiano je włączaćwłączano co pół godziny, aby uniknąć zamarzania bronia żołnierze musieli oddawać na niąbroń mocz. Dowództwo alianckie zdecydowało jednak, że atak musi nastąpić jak najszybciej.

Wbrew gwałtownym protestom Bradleya, Eisenhower powierzył czasowo dowództwo amerykańskiej 1. i 9. Armii marszałkowi Montgomery’emu. Plan Eisenhowera zakładał, że atak nastąpi 1 stycznia, „Monty” jednak z typową dla niego ostrożnością, wolał najpierw uporządkować oddziały i zaatakował [[3 stycznia]], w momencie kiedy większość sił niemieckich oderwała się od wroga i wycofała na wschód, tracąc przy tym co prawda większość ciężkiego sprzętu.

Przed rozpoczęciem alianckiej ofensywy, armię brytyjską od amerykańskiej dzieliło około 40 km. Amerykański atak na południu posuwał się bardzo powoli, około 1 &nbsp;km dziennie. Armia niemiecka prowadziła skutecznie działania opóźniające, starając się wycofać jak najwięcej czołgów i artylerii. Mimo tych starań z powodu braku paliwa większość sprzętu izostała tak zostałajednak porzucona.

[[7 stycznia]] Hitler zgodził się wreszcie na wycofanie sił niemieckich z Ardenów, włącznie z elitarnymi formacjami SS, kończąc w ten sposób wszystkie operacje ofensywne. Natarcie w Ardenach zakończyło się i wszystko coaliantom pozostało do zrobienia z punktu widzenia aliantów, to oczyszczenie obszaru niemieckiego ataku z pozostałych tam maruderów.

„Bitwa o wybrzuszenie” zakończyła się ostatecznie [[15 stycznia]], kiedy siły 3 Armii połączyły się z 1. i 9. Armią amerykańską. W zamkniętym przez te armie kotle nie było już 5 Armii Pancernej, która w sposób wzorowy, hamując natarcie aliantów, zdołała się wycofać na Linię Zygfryda.

* {{cytuj książkę |nazwisko = Bączyk | imię = N. | tytuł = Ardeny | wydawca = Bellona | miejsce = Warszawa | rok = 2004 | strony = | isbn =}}

* {{cytuj książkę |nazwisko = Cavanagh | imię = W.C.C. | tytuł = Na zachód od Renu | wydawca = Bellona | miejsce = Warszawa | rok = 2007 | strony = | isbn = 978-83-11-10792-2}}

* {{cytuj książkę |nazwisko = Parker | imię = D.S. | tytuł = Bitwa o Ardeny | wydawca = Bellona | miejsce = Warszawa | rok = 2002 | strony = | isbn = 8311094314}}

* {{cytuj książkę |nazwisko = Whiting | imię = C. | tytuł = Ostatni kontratak Hitlera. Ardeny: tajna wojna | wydawca = Amber | miejsce = Warszawa | rok = 2008 | strony = | isbn = 978-83-241-2998-0}}

* {{cytuj książkę |nazwisko = Wołoszański | imię = B. | tytuł = Encyklopedia II wojny światowej. T. 1 | wydawca = Amber | miejsce = Warszawa | rok = 1997 | strony = | isbn = 83-7245-120-6}}

* {{cytuj książkę |nazwisko = Zbiegniewski | imię = A.R. | tytuł = Ardeny 1944/1945 | wydawca = AJ-Press | miejsce = Warszawa | rok = 2004 | strony = | isbn = 83-7237-134-4}}

* {{cytuj książkę |nazwisko = Zbiegniewski | imię = A.R. | tytuł = Ostatnia ofensywa | wydawca = KAGERO | miejsce = Warszawa | rok = 2007 | strony = | isbn = 836044594X}}