Akcja (finanse): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
komentarz, drobne redakcyjne, drobne merytoryczne, przywrócenie poprzedniej wersji, szablon Znaczniki: Zastąpiono usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor |
m Wycofano edycje użytkownika 2A02:A314:261:9F80:43F:86E7:796:D2ED (dyskusja). Autor przywróconej wersji to MastiBot. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 1:
'''Akcja''' – [[Papier wartościowy (finanse)|papier wartościowy]] łączący w sobie prawa o charakterze [[prawa majątkowe|majątkowym]] i [[prawa niemajątkowe|niemajątkowym]], wynikające z uczestnictwa [[akcjonariusz]]a w [[spółka akcyjna|spółce akcyjnej]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.gpw.pl/zrodla/gpw/rocznik2000/22.pdf | tytuł = Słowniczek wybranych terminów giełdowych | praca = Rocznik Giełdowy 2000 | strony = 127 | data dostępu = 2013-04-21}}</ref> lub [[Spółka komandytowo-akcyjna|komandytowo-akcyjnej]]. Także ogół praw i obowiązków akcjonariusza w [[spółka|spółce]] lub część [[Kapitał zakładowy spółki akcyjnej|kapitału akcyjnego]].
== Historia ==
Pierwszym podmiotem w historii, który wyemitował akcje była [[Holenderska Kompania Wschodnioindyjska]] (1602 r.). Wprowadzenie nowej formy [[inwestowanie|inwestowania]] [[kapitał (ekonomia)|kapitału]] przyczyniło się do przyśpieszenia [[rozwój gospodarczy|rozwoju gospodarczego]]. [[Akumulacja (ekonomia)|Akumulacja środków]] poprzez [[emisja akcji|emisję]] akcji świetnie nadawała się do finansowania budowy [[okręt]]ów i zakładania [[faktoria|faktorii handlowych]] czyniąc przy okazji z [[Holandia|Holandii]] prawdziwą potęgę handlową. Do tej pory jedynie [[państwo]] mogło przedsiębrać tak duże inwestycje jak wyprawy zamorskie, ale dzięki [[spółka akcyjna|spółkom akcyjnym]] [[przedsiębiorca|przedsiębiorcy]] prywatni mogli połączyć swoje siły i korzystać z bogactw [[Nowy Świat (geografia)|Nowego Świata]]. {{fakt|Spośród pierwszych akcji emitowanych przez Kompanię Wschodnioindyjską zachowało się tylko kilka. Najstarsza jest przechowywana w Muzeum Zachodniofryzyjskim w [[Hoorn]]. To akcja imienna wydana w 1606 roku.}}
Jedną z pierwszych akcji emitowanych na ziemiach polskich była akcja dywidendowa Kompanii Manufaktur Wełnianych wydana w Warszawie w czerwcu 1768 roku (wyemitowała ona 120 akcji o nominale 360 czerwonych złotych). Wśród udziałowców pierwszych kompanii akcyjnych przeważała szlachta i magnateria, poza tym byli to mieszczanie: bankierzy i kupcy.
== Rodzaje akcji ==
{{dopracować|sekcja|polonocentryzm}}
Kodeks spółek handlowych rozróżnia następujące akcje:
* '''[[akcja imienna|imienne]]''' – z których uprawnienia przysługują osobie ([[osoba fizyczna|fizycznej]], [[osoba prawna|prawnej]]) wskazanej w dokumencie akcji. Wobec spółki za akcjonariusza uważa się osobę wpisaną do [[księga akcyjna|księgi akcyjnej]], z uwzględnieniem przepisów o [[publiczny obrót papierami wartościowymi|publicznym obrocie papierami wartościowymi]]. Wskazanie w dokumencie akcji konkretnej osoby będzie skutkowało bez ograniczenia tylko względem osób trzecich. W stosunku do spółki realizacja praw z akcji może mieć miejsce tylko przy zgodności wpisu do księgi akcyjnej z oznaczeniem uprawnionego w dokumencie akcji. Księga akcyjna prowadzona jest przez zarząd spółki. Ujawnia się w niej akcjonariuszy posiadających [[akcja imienna|akcje imienne]] wraz z ich adresem (siedzibą), wysokość dokonanych wpłat na akcje, wpisy o przeniesieniu akcji na inną osobę wraz z datą wpisu oraz ustanowienie na akcji [[Prawa rzeczowe ograniczone|ograniczonego prawa rzeczowego]] ([[zastaw]]u lub [[użytkowanie|użytkowania]]), a także prawa wykonywania głosu przez zastawnika lub użytkownika, jeżeli zostało im przyznane;
* '''[[akcja na okaziciela|na okaziciela]]''' – z których uprawnienia do wykonywania wynikających z nich praw przysługują każdemu posiadaczowi akcji. Dokumenty akcji na okaziciela nie mogą być wydawane przed pełną wpłatą. Spółka na dowód posiadania akcji i dokonywanych na nie wpłat wydaje [[Świadectwo tymczasowe|imienne świadectwa tymczasowe]], które wymagają wpisu do księgi akcyjnej, zakaz wydania akcji nie w pełni opłaconych nie dotyczy [[akcja imienna|akcji imiennych]]. Wpłata na akcje powinna być zaznaczona na [[Świadectwo tymczasowe|świadectwie tymczasowym]] lub akcji imiennej. Akcjonariusz może żądać zamiany akcji na okaziciela na akcje imienne albo odwrotnie, jeżeli ustawa lub statut nie stanowi inaczej. Zakaz wymiany akcji imiennych na akcje na okaziciela dotyczy akcji nie w pełni opłaconych, akcji pokrytych [[Aport (prawo)|wkładem niepieniężnym]] aż do chwili zatwierdzenia przez najbliższe zwyczajne [[Walne zgromadzenie|zgromadzenie akcjonariuszy]] [[sprawozdanie finansowe|sprawozdania finansowego]] za [[Rok podatkowy|rok obrotowy]], w którym nastąpiło pokrycie tych akcji, [[akcja uprzywilejowana|akcji uprzywilejowanych]] co do głosu oraz akcji, do których przypisany jest obowiązek powtarzających się [[świadczenie niepieniężne|świadczeń niepieniężnych]]. Niektóre [[spółka akcyjna|spółki akcyjne]] ze względu na swoją działalność mogą emitować z mocy prawa wyłącznie akcje imienne. Emisja przez spółkę wyłącznie akcji imiennych może także wynikać z postanowień statutu spółki;
* '''[[aport (prawo)|aportowe]]''' – akcje pokryte [[Aport (prawo)|wkładem niepieniężnym]]. Przedmiotem aportu nie może być [[prawo niezbywalne]] lub [[świadczenie pracy]] albo [[świadczenie usług]], zasad pokrycia akcji, czasowego ograniczenia obrotu oraz odpowiedzialności akcjonariuszy wnoszących [[Aport (prawo)|wkład niepieniężny]] z tytułu wad. Akcje obejmowane za [[Aport (prawo)|wkłady niepieniężne]] powinny być pokryte w całości nie później niż przed upływem roku po zarejestrowaniu spółki, jeżeli [[cena (prawo)|cena]] po której obejmowane są akcje jest wyższa od [[wartość nominalna|wartości nominalnej]], cała nadwyżka powinna być opłacona przed zarejestrowaniem spółki. Przedmiot [[Aport (prawo)|wkładu niepieniężnego]], osoby wnoszące ten wkład oraz liczba i rodzaj obejmowanych przez nie akcji wymaga określenia w statucie spółki. Akcje aportowe pozostają imiennymi aż do zatwierdzenia przez najbliższe [[walne zgromadzenie]] [[sprawozdanie finansowe|sprawozdania finansowego]] za rok obrotowy, w którym nastąpiło ich pokrycie. W ciągu tego okresu nie mogą być zbyte i zastawione. W okresie tym akcje aportowe są zatrzymane przez spółkę na zabezpieczenie ewentualnych [[roszczenie|roszczeń]] o odszkodowanie z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań do wniesienia [[Aport (prawo)|wkładów niepieniężnych]]. Roszczenia spółki o prawidłowe pokrycie akcji mają pierwszeństwo przed innymi [[wierzytelności nieuprzywilejowane|wierzytelnościami nieuprzywilejowanymi]]. Zasady związane z imiennością akcji aportowych oraz zatrzymaniem ich przez [[spółka|spółkę]] na zabezpieczenie roszczeń nie mają zastosowania do [[spółka publiczna|spółek publicznych]];
* '''gotówkowe''' – akcje pokryte w formie pieniężnej. Wymagają one pokrycia co najmniej w jednej czwartej ich wartości nominalnej przed [[rejestracja spółki|rejestracją spółki]] albo podwyższenia kapitału. Jeżeli [[cena (prawo)|cena]], po jakiej obejmowane są akcje jest wyższa od wartości nominalnej, cała nadwyżka powinna być uiszczona przed rejestracją. Wpłaty na akcje dokonywane są bezpośrednio lub za pośrednictwem [[dom maklerski|domu maklerskiego]], na rachunek spółki prowadzony przez [[bank]]. Akcja nie w pełni opłacona musi być [[akcja imienna|akcją imienną]], chyba że zamiast akcji imiennych spółka wyda [[Świadectwo tymczasowe|świadectwa tymczasowe]];
* '''[[akcja uprzywilejowana|uprzywilejowane]]''' – są one akcjami imiennymi (z wyjątkiem [[akcja niema|akcji niemych]], które mogą być [[akcja na okaziciela|akcjami na okaziciela]]). Uprzywilejowanie może dotyczyć zarówno [[prawa majątkowe|praw majątkowych]] wynikających z akcji ([[dywidenda|dywidendy]], udziału w podziale [[masa likwidacyjna|masy likwidacyjnej]]), jak i [[prawa niemajątkowe|praw niemajątkowych]] (korporacyjnych – prawo głosu);
* '''[[akcja niema|nieme]]''' – to akcje, z których akcjonariuszowi nie przysługuje prawo głosu, w zamian za to posiadacz takiej akcji jest uprzywilejowany co do wysokości [[dywidenda|dywidendy]] (możliwość sytuacji, w której przewyższa nawet o więcej niż połowę dywidendę przeznaczoną do wypłaty z akcji nieuprzywilejowanych) oraz prawa pierwszeństwo wypłaty dywidendy;
* do których przypisany jest '''obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych''';
* '''założycielskie''' ([[imienne świadectwa założycielskie]]) – mogą być wydawane w celu wynagrodzenia usług świadczonych przez założycieli biura spółki.
== Prawa przysługujące z akcji ==
Prawa przysługujące akcjonariuszowi można podzielić na [[prawa majątkowe|majątkowe]] i [[prawa niemajątkowe|niemajątkowe]] (tzw. korporacyjne). Prawa te, co do zasady, są równe. Możliwe jest jednak, aby na podstawie statutu spółki niektórym akcjom przypisano uprawnienia w szerszym zakresie albo przypisano do nich określone obowiązki.
=== Prawa majątkowe ===
* prawo do '''[[dywidenda|dywidendy]]''' (udziału w [[zysk]]u [[spółka|spółki]] przeznaczonym do podziału między akcjonariuszy). Ani statut, ani uchwała [[Walne zgromadzenie|zgromadzenia akcjonariuszy]] nie może pozbawić akcjonariusza tego prawa;
* prawo do udziału w '''podziale majątku''' spółki w przypadku jej [[likwidacja|likwidacji]]. [[Akcjonariusz]] nie może zostać pozbawiony tego prawa przez statut ani uchwałę;
* prawo poboru '''akcji nowej emisji'''. Kodeks spółek handlowych przyznaje dotychczasowym akcjonariuszom spółki prawo do objęcia akcji nowej emisji w przypadku podwyższenia [[Kapitał (ekonomia)|kapitału]] przez [[spółka|spółkę]]. Prawo to może być w interesie spółki ograniczone lub wyłączone.
=== Prawa korporacyjne (organizacyjne) ===
* prawo '''głosu''' (prawo to będzie realizowane głównie przez uczestnictwo w zgromadzeniu akcjonariuszy). Prawo głosu przysługuje od dnia pełnego pokrycia akcji, chyba że statut stanowi inaczej.
Kodeks spółek handlowych stanowi, że na jedną akcję nie może przypadać więcej niż 1 głos. Wyjątek stanowią [[akcja imienna|akcje imienne uprzywilejowane]], którym statut może obecnie przyznać nie więcej niż dwa głosy.
Równocześnie Kodeks spółek handlowych utrzymuje w mocy prawa nabyte przez akcjonariuszy przed jego [[nowelizacja|nowelizacją]] w 2003 (art. 613), którym można było przyznać akcje uprzywilejowane co do głosów w ilości do 5 głosów na akcję.
Statut spółki może ograniczyć prawo głosu akcjonariusza mającego ponad jedną piątą ogółu głosów w spółce. W sprawach dotyczących odpowiedzialności akcjonariusza wobec spółki, zwolnienia z zobowiązania wobec spółki oraz sporu między nim a spółką akcjonariuszowi nie przysługuje prawo głosu;
* '''bierne prawo głosu''' – jest to możliwość sprawowania funkcji członka różnych organów spółki, np. zarządu czy [[rada nadzorcza|rady nadzorczej]];
* prawo do '''uczestnictwa w walnym zgromadzeniu'''. Akcjonariusz nie może być pozbawiony tego prawa;
* prawo '''zaskarżania''' uchwał [[walne zgromadzenie|walnego zgromadzenia]]. Przysługuje ono akcjonariuszowi w przypadku podjęcia uchwały sprzecznej ze statutem bądź dobrymi obyczajami, godzącej w interes spółki albo mającej na celu pokrzywdzenie akcjonariusza oraz w przypadku uchwały sprzecznej z prawem. Ze skargą może wystąpić:
** akcjonariusz, który głosował przeciwko uchwale, a po jej podjęciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu (nie dotyczy to akcjonariusza [[akcja niema|akcji niemej]]),
** akcjonariusz bezzasadnie niedopuszczony do udziału w [[walne zgromadzenie|walnym zgromadzeniu]],
** akcjonariusz, który nie był obecny na walnym zgromadzeniu, jeżeli walne zgromadzenie zostało wadliwie zwołane albo jeżeli na walnym zgromadzeniu została podjęta uchwała w sprawie nie objętej porządkiem obrad;
* prawo żądania '''udzielenia informacji''' na walnym zgromadzeniu i poza nim, nie później jednak niż w ciągu dwóch tygodni od jego zakończenia;
* prawo wystąpienia z powództwem o '''naprawienie [[Szkoda (prawo)|szkody]]''' wyrządzonej spółce, jeżeli spółka nie wytoczy powództwa o naprawienie wyrządzonej jej szkody w terminie roku od dnia ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę.
Na akcjonariuszu ciąży obowiązek dokonania pełnej wpłaty na akcje oraz jeżeli do akcji przypisany jest obowiązek powtarzających się świadczeń o charakterze niepieniężnym – realizacja tych świadczeń.
== Akcje w Polsce ==
=== Dokument akcji ===
Akcja powinna być sporządzona na piśmie (wyjątkiem są akcje [[spółka publiczna|spółek publicznych]]<ref>Spółka publiczna to spółka, której akcje zostały dopuszczone do obrotu giełdowego.</ref>, które mają postać [[dematerializacja akcji|zdematerializowaną]]) i zawierać następujące dane:
* [[firma|firmę]], siedzibę i adres spółki,
* oznaczenie [[sąd rejestrowy|sądu rejestrowego]] i numer, pod którym spółka jest wpisana do rejestru,
* datę zarejestrowania [[spółka|spółki]] i wystawienia akcji,
* [[Cena nominalna akcji|wartość nominalną]], serię i numer, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególne z akcji,
* wysokość dokonanej wpłaty w przypadku [[akcja imienna|akcji imiennych]],
* ograniczenia co do rozporządzania akcją,
* postanowienia [[statut]]u o związanych z akcją obowiązkach wobec spółki,
* podpis [[zarząd]]u i [[pieczęć]] spółki; [[podpis]] może być mechanicznie odtwarzany.
Treść dokumentu akcji może zostać również poszerzona o dodatkowe dane przez postanowienia statutu. Akcja jest nieważna gdy brakuje w niej takich elementów jak: oznaczenie [[emitent]]a, [[sąd]]u i numeru w [[Krajowy Rejestr Sądowy|Krajowym Rejestrze Sądowym]], pod którym wpisana jest spółka, oznaczenie wartości nominalnej akcji, seria, numer, rodzaj akcji i przypisane uprawnienia szczególne, podpis zarządu i pieczęć spółki.
Akcje są emitowane przez spółkę. Pierwsza seria jest emitowana przy jej założeniu, natomiast następne wiążą się już z podwyższeniem [[kapitał zakładowy|kapitału zakładowego]]. Akcje o równej wartości nominalnej (nie niższej niż 1 [[Złoty|grosz]]<ref>Art. 1 pkt 42 ustawy z dnia 12 grudnia 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw ({{Dziennik Ustaw|2003|229|2276}}).</ref>) składają się na [[Kapitał zakładowy|kapitał spółki]]. Założyciele spółki dokonują wpłat na akcje w celu pokrycia kapitału spółki.
Oprócz wartości nominalnej istnieje także [[cena emisyjna]] (cena po której spółka zbywa akcje), która może być wyższa niż wartość nominalna akcji. Cena emisyjna jest głównie odzwierciedleniem popytu rynków [[rynek finansowy|finansowych]] na dany [[Papier wartościowy (finanse)|papier wartościowy]]. Różnica ze sprzedaży pomiędzy wartością nominalną a uzyskaną ceną emisyjną jest przeznaczana na [[kapitał zapasowy]].
Akcje są niepodzielne. Mogą być wydawane w odcinkach zbiorowych obejmujących większą liczbę akcji. Akcje mogą być przedmiotem [[współwłasność|współwłasności]], wtedy współuprawnieni z akcji wykonują swoje prawa w spółce przez wspólnego [[Przedstawicielstwo|przedstawiciela]], a za świadczenia związane z akcją [[Zobowiązanie solidarne|odpowiadają solidarnie]]. Jeżeli współuprawnieni nie wskazali swojego przedstawiciela, oświadczenia spółki mogą być dokonywane wobec któregokolwiek z nich.
Prawa i obowiązki wynikające z akcji są jednakowe, przy czym statut spółki może przyznać niektórym akcjom dodatkowe prawa albo przypisać do nich określone obowiązki (tzw. [[Akcja uprzywilejowana|akcje uprzywilejowane]]). Do powstania akcji dochodzi z chwilą wpisu spółki do rejestru lub rejestracji podwyższenia kapitału (i od tego momentu spółka może wydawać je [[akcjonariusz]]om).
=== [[Emisja akcji]] ===
==== Uregulowania kodeksu spółek handlowych ====
Należy wyróżnić dwa rodzaje emisji akcji:
* '''emisja założycielska''' – wydawanie akcji przy tworzeniu nowej spółki, dla objęcia akcji w tym przypadku jest wymagane złożenie przez zainteresowanego oświadczenia w formie [[akt notarialny|aktu notarialnego]], w którym przyszły [[akcjonariusz]] stwierdza, że wyraża zgodę na zawiązanie spółki i brzmienie [[statut]]u oraz na objęcie akcji. Akt musi wymieniać osobę lub osoby obejmujące akcje, liczbę i rodzaj akcji objętych przez każdą z nich, [[wartość nomnalna|wartość nominalną]], [[cena emisyjna|cenę emisyjną]] akcji oraz terminy wpłat na akcje.
* '''kolejne emisje''' – przy podwyższaniu [[kapitał zakładowy|kapitału zakładowego]]. W tym przypadku przyszły [[akcjonariusz]] (tzw. '''[[Subskrypcja akcji|subskrybent]]''') dokonuje zapisów na akcje na formularzu udostępnionym przez spółkę. W zapisie powinny znaleźć się informacje dotyczące: [[wartość nominalna|wartości nominalnej]] akcji, oznaczenia [[emitent]]a (firma siedziba spółki, numer rejestru), wpłat na akcje, podpis i pieczęć spółki.
Jeżeli akcje mają być objęte za [[Aport (prawo)|wkłady niepieniężne]], akt powinien wymieniać osoby wnoszące [[Aport (prawo)|wkład niepieniężny]], przedmiot wkładu oraz liczbę i rodzaj objętych akcji (art. 313 [[kodeks spółek handlowych|k.s.h.]]). W przypadku podwyższenia kapitału przez spółkę i [[emisja akcji|emisji]] nowych akcji, potencjalni akcjonariusze (subskrybenci) dokonują zapisów na akcje na formularzach przygotowanych przez spółkę. Formularze wypełniane są w dwóch egzemplarzach, z których jeden przeznaczony jest dla subskrybenta, drugi dla spółki. Zapis [[subskrypcja akcji|subskrypcji]] zainteresowany składa spółce albo osobie przez nią upoważnionej, w terminie podanym w ogłoszeniu, [[prospekt emisyjny|prospekcie]] albo w [[list polecony|liście poleconym]]. Zapis na akcje powinien zawierać następujące elementy:
* oznaczenie liczby i rodzajów subskrybowanych akcji,
* wysokość wpłaty dokonanej na akcje,
* zgodę subskrybenta na brzmienie [[statut]]u, jeżeli subskrybent nie jest akcjonariuszem spółki,
* podpisy subskrybenta oraz [[spółka|spółki]] albo innego podmiotu upoważnionego do przyjmowania zapisów i wpłat na akcje,
* [[Adres pocztowy|adres]] podmiotu upoważnionego do przyjmowania zapisów i wpłat na akcje.
Oświadczenie subskrybenta nie zawierające wszystkich danych jest nieważne. Nieważne jest również oświadczenie złożone pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu. Przydziału akcji dokonuje zarząd spółki w terminie dwóch tygodni od zamknięcia subskrypcji, zgodnie z zasadami podanymi w ogłoszeniu.
Złożenie oświadczenia o [[objęcie akcji|objęciu akcji]] powoduje po stronie przyszłego akcjonariusza obowiązek pokrycia akcji na warunkach określonych przez spółkę. Obowiązek wniesienia pełnego wkładu na akcje jest podstawowym obowiązkiem akcjonariusza. Wpłat dokonuje się równomiernie na wszystkie akcje, za pośrednictwem [[dom maklerski|domu maklerskiego]] albo na rachunek spółki prowadzony przez [[bank]] w [[Rzeczpospolita Polska|Rzeczypospolitej Polskiej]].
Niedokonanie przez akcjonariusza wpłaty na akcje może stanowić podstawę do pozbawienia akcjonariusza [[prawo udziałowe|praw udziałowych]] przez [[unieważnienie akcji]] albo [[Świadectwo tymczasowe|świadectw tymczasowych]]. O możliwości pozbawienia praw udziałowych spółka powinna uprzedzić zainteresowanych w ogłoszeniach o wpłatach.
Ze względu na adresata emisji akcji wyróżnia się:
* subskrypcję prywatną, polegającą na złożeniu przez spółkę oferty nabycia akcji całej emisji oznaczonemu adresatowi,
* subskrypcję zamkniętą adresowaną do akcjonariuszy, którym przysługuje [[prawo poboru]],
* subskrypcję otwartą, polegającą na zaoferowaniu akcji w drodze ogłoszenia osobom, którym nie przysługuje [[prawo poboru]].
==== Emisja publiczna akcji ====
Publicznym proponowaniem nabycia [[Papier wartościowy (finanse)|papierów wartościowych]] według art. 3 ust. 1 „Ustawy o ofercie publicznej...” jest proponowanie nabycia papierów wartościowych w dowolnej formie i w dowolny sposób, jeżeli propozycja jest skierowana do co najmniej '''150 osób'''<ref>Art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 8 marca 2013 o zmianie ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych oraz niektórych innych ustaw ({{Dziennik Ustaw|2013|433}}).</ref> lub do '''nieoznaczonego adresata'''. Publiczne proponowanie nabycia papierów wartościowych może być dokonywane wyłącznie w drodze '''[[oferta publiczna|oferty publicznej]]'''. Ofertą publiczną jest udostępnianie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, co najmniej 150 osobom lub nieoznaczonemu adresatowi, w dowolnej formie i w dowolny sposób, informacji o papierach wartościowych i warunkach dotyczących ich nabycia, stanowiących dostateczną podstawę do podjęcia decyzji o odpłatnym nabyciu tych papierów wartościowych.
[[Oferta publiczna]] lub dopuszczenie papierów wartościowych do obrotu na rynku regulowanym wymaga sporządzenia '''[[prospekt emisyjny|prospektu emisyjnego]]''', zatwierdzenia go przez [[Komisja Nadzoru Finansowego|Komisję Nadzoru Finansowego]] oraz udostępnienia go do publicznej wiadomości. Komisja może odmówić zatwierdzenia prospektu emisyjnego w przypadku, gdy nie odpowiada on pod względem formy lub treści wymogom określonym w przepisach prawa.
Po zatwierdzeniu prospektu emisyjnego emitent lub wprowadzający do obrotu przekazuje jego ostateczną wersję do [[Komisja Nadzoru Finansowego|Komisji]] oraz udostępnia [[prospekt emisyjny]] do publicznej wiadomości (np. przez ogłoszenie w gazecie czy w siedzibie [[Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie|giełdy papierów wartościowych]]). [[Emitent]] lub wprowadzający jest obowiązany udostępnić do publicznej wiadomości prospekt emisyjny w terminie umożliwiającym inwestorom zapoznanie się z jego treścią, nie później jednak niż w dniu rozpoczęcia [[subskrypcja akcji|subskrypcji]] lub sprzedaży papierów wartościowych nim objętych, jeżeli papiery wartościowe są przedmiotem oferty publicznej, albo w dniu dopuszczenia papierów do obrotu na [[rynek regulowany|rynku regulowanym]], jeżeli papiery wartościowe nie były uprzednio przedmiotem [[oferta publiczna|oferty publicznej]].
Akcje spółek dopuszczonych do obrotu publicznego mają postać [[dematerializacja akcji|zdematerializowaną]] (tzn. są [[zapis elektroniczny|zapisem elektronicznym]] na odpowiednich rachunkach prowadzonych przez [[dom maklerski|domy maklerskie]]) przy czym [[Komisja Nadzoru Finansowego|Komisji Nadzoru Finansowego]], na wniosek emitenta może udzielić zezwolenia na przywrócenie akcjom formy dokumentu.
=== Obrót akcjami ===
Artykuł 337 § 1 [[kodeks spółek handlowych|k.s.h.]] mówi, że akcje są zbywalne. Statut spółki może ograniczyć rozporządzanie [[akcja imienna|akcjami imiennymi]] w ten sposób, że do przeniesienia własności akcji będzie wymagana zgoda spółki, którą najczęściej wyraża zarząd albo obrót akcjami zostanie na podstawie umowy ograniczony na określony czas. Ograniczenie rozporządzania akcjami nie może być ustanowione na okres dłuższy niż lat pięć od dnia zawarcia umowy ([[akcja winkulowana|winkulacja akcji]]). Dopuszczalne jest także zawarcie umowy ustanawiające [[pierwokup|prawo pierwokupu]] akcji lub ich ułamkowych części, jednakże ograniczenia rozporządzania akcjami wynikające z takich umów nie mogą trwać dłużej niż dziesięć lat od dnia zawarcia umowy.
Ograniczenie obrotu akcjami w stosunku do [[aport (prawo)|akcji aportowych]] wynika z mocy samego prawa. W przypadku [[akcja na okaziciela|akcji na okaziciela]] przeniesienie własności akcji dokonywane jest przez jej wydanie (wystarczy samo wręczenie nabywcy), a w przypadku [[akcja imienna|akcji imiennych]] – przez pisemne [[Oświadczenie woli|oświadczenie]] zbywającego na dokumencie akcji lub w innym dokumencie i przeniesienie posiadania akcji. Wobec [[spółka|spółki]] uważa się za akcjonariusza tylko tę osobę, która jest wpisana do [[księga akcyjna|księgi akcyjnej]], lub posiadacza akcji na okaziciela. Akcje [[dematerializacja akcji|zdematerializowane]] przenosi się poprzez usunięcie wpisu na rachunku zbywającego i zapisanie w postaci [[zapis elektroniczny|elektronicznej]] liczby i rodzaju walorów na rachunku nabywcy.
[[Prawa majątkowe]] z akcji mogą być swobodnie przenoszone. Przeniesienie praw majątkowych z akcji wymaga formy pisemnej. Na akcji mogą być ustanowione [[Prawa rzeczowe ograniczone|ograniczone prawa rzeczowe]] – [[zastaw]] i [[użytkowanie]]. Prawa [[wierzyciel|zastawnika]] lub użytkownika, jak również fakt przeniesienia praw majątkowych z akcji na inną niż akcjonariusz osobę, wymagają zgłoszenia spółce, w celu ujawnienia ich w [[księga akcyjna|księdze akcyjnej]]. Jeżeli statut spółki nie wprowadza w tym zakresie żadnych ograniczeń, umowa o ustanowienie zastawu lub [[użytkowanie|użytkowania]] może przewidywać przeniesienie na zastawnika lub użytkownika prawa głosu.
==== Nabywanie przez spółkę własnych akcji ====
Spółka co do zasady nie może nabywać wyemitowanych przez nią akcji (akcje własne). Zakaz ten nie dotyczy:
* nabycia akcji w celu zapobieżenia bezpośrednio zagrażającej spółce poważnej szkodzie,
* nabycia akcji, które mają być zaoferowane do nabycia pracownikom lub osobom, które były zatrudnione w spółce lub spółce z nią powiązanej przez okres co najmniej trzech lat ([[Akcja pracownicza|akcje pracownicze]]),
* nabycia akcji w drodze [[sukcesja uniwersalna|sukcesji uniwersalnej]],
* [[instytucja finansowa|instytucji finansowej]], która nabywa za wynagrodzeniem w pełni pokryte akcje na cudzy rachunek celem ich dalszej odsprzedaży,
* nabycia akcji w celu ich [[Umorzenie (rachunkowość)|umorzenia]],
* nabycia w pełni pokrytych akcji w drodze egzekucji celem zaspokojenia roszczeń spółki, których nie można zaspokoić w inny sposób z majątku akcjonariusza,
* nabycia w pełni pokrytych akcji nieodpłatnie,
* instytucji finansowej, która nabywa akcje na własny rachunek celem ich dalszej odsprzedaży w granicach upoważnienia udzielonego przez [[walne zgromadzenie]] na okres nie dłuższy niż jeden rok; jednakże instytucja finansowa nie może posiadać akcji własnych nabytych na tej podstawie o łącznej wartości nominalnej przekraczającej 5% [[kapitał zakładowy|kapitału zakładowego]],
* nabycia akcji w innych przypadkach przewidzianych w ustawie.
Spółka nie może obejmować własnych akcji. Zakaz ten dotyczy również obejmowania akcji spółki przez spółkę lub [[spółdzielnia|spółdzielnię]] zależną.
=== Umorzenie i unieważnienie akcji ===
{{dopracować|sekcja|polonocentryzm}}
Unieważnienie dokumentu akcji następuje w przypadku niedokonania przez akcjonariusza w terminie wyznaczonym przez spółkę wpłaty na akcje wraz z należnymi spółce [[odsetki|odsetkami]] i [[odszkodowanie]]m.
Umorzenie akcji polega na likwidacji dokumentu akcji połączonej z wygaśnięciem praw udziałowych związanych z akcją. Akcje mogą być umorzone wyłącznie wtedy, kiedy statut to przewiduje. Akcja może być umorzona za zgodą akcjonariusza w drodze nabycia akcji przez spółkę ('''[[umorzenie dobrowolne]]''') oraz bez zgody akcjonariusza ('''[[umorzenie przymusowe]]'''). Umorzenie przymusowe następuje za wynagrodzeniem. W przypadku [[umorzenie dobrowolne|umorzenia dobrowolnego]] wypłata wartości akcji nie musi być dokonana. Umorzenie akcji wymaga uzasadnionej uchwały walnego zgromadzenia. Umorzenie akcji w [[spółka akcyjna|spółce akcyjnej]] powoduje obniżenie [[kapitał zakładowy|kapitału zakładowego]] (art. 360 k.s.h.).
=== Inne rodzaje papierów wartościowych wydawanych przez spółki akcyjne ===
[[Spółka akcyjna]], oprócz akcji, może wydawać inne [[Papier wartościowy (finanse)|papiery wartościowe]]. Należą do nich:
* '''świadectwa tymczasowe''' wydawane na poświadczenie dokonania częściowej wpłaty na [[akcja na okaziciela|akcje na okaziciela]]. [[Świadectwo tymczasowe]] inkorporuje takie same prawa jak akcja. Z chwilą dokonania pełnej wpłaty na akcje podlegają one wymianie na akcje na okaziciela (art. 335 [[kodeks spółek handlowych|k.s.h.]]);
* '''świadectwa założycielskie''' dające prawo do [[zysk]]u w spółce, wydawane założycielom spółki za zasługi poniesione przy zawiązaniu spółki. Mogą być wydawane na okres nie dłuższy niż dziesięć lat od chwili [[rejestracja spółki|zarejestrowania spółki]];
* '''świadectwa użytkowe''' powstające z umorzenia akcji w pełni opłaconych. Świadectwa użytkowe nie posiadają wartości nominalnej, mogą być imienne i na okaziciela. Jeśli nic innego nie wynika ze statutu spółki, to uczestniczą one na równi z akcjami w podziale [[dywidenda|dywidendy]] oraz w podziale nadwyżki majątku spółki pozostałej po pokryciu [[wartość nominalna|wartości nominalnej]] akcji. Uprawniony z tytułu świadectwa użytkowego nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania związane z umorzoną akcją i nie przysługują mu żadne inne [[prawa udziałowe]].
== Przykłady akcji w formie dokumentowej (zmaterializowanej) ==
<gallery>
Plik:Akcja1924Trzebinia.jpg|Akcja zakładów odlewniczych Trzebinia w Krakowie z 1924 r.
Plik:Akcja1925NobelBr.jpg|Akcja Towarzystwa Przemysłu Naftowego Bracia Nobel w Polsce z 1925 r.
Linia 12 ⟶ 141:
== Zobacz też ==
{{Wikisłownik|akcja}}
* [[free float]]
* [[obligacja]]
* [[akcja fantomowa]]
* [[akcja zwykła]]
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* ''Zarys prawa handlowego'', Kazimierz Kruczalak, 2001, Wydawnictwa Prawnicze PWN.
* Janusz Kudła: „Instrumenty finansowe i ich zastosowania”, Key Text, 2009, {{ISBN|978-83-87251-56-7}}.
* ''Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych'' ({{Dziennik Ustaw|2019|505}})
* ''Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi'' ({{Dziennik Ustaw|2020|89}})
* ''Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych'' ({{Dziennik Ustaw|2019|623}})
{{Zastrzeżenia|Prawo}}
{{Kontrola autorytatywna}}
| |||