Hamlet: Różnice pomiędzy wersjami

Król i królowa nie wiedzą co jest przyczyną obłędu księcia; przysyłają do niego jego szkolnych przyjaciół, Gildensterna i Rozenkranca. Hamlet jednak domyśla się jednak, iżże są oni szpiegami pary królewskiej i udziela na ich pytania wymijających odpowiedzi. Odpowiedź na powody obłędu Hamleta podsuwa Klaudiuszowi Poloniusz, który wcześniej zakazał Ofelii spotykać się z Hamletem. Teraz doszedł do wniosku, że Hamlet jest nieszczęśliwy z powodu niespełnionego uczucia do dziewczyny. Organizuje spotkanie młodych, któremu przysłuchują się on i Klaudiusz. Według planu Poloniusza Hamlet ma wyznać na tym spotkaniu miłość. Ten jednak zrywaw zdosyć Ofeliąbrutalny isposób tomówi wOfelii, dosyćżeby brutalnynie sposóbrobiła sobie nadziei na związek z nim.

Świetną okazją do uzyskania poszlak zbrodni okazuje się przyjazd do zamku aktorów (znajomych Hamleta). Hamlet prosi o wystawienie [[Zabójstwo Gonzagi|''Zabójstwa Gonzagi'']], iale przerabia nieco treść sztuki tak, aby przypominała ona zamordowanie króla Hamleta. Klaudiusz widząc, iżże aktorzy odgrywają spektakl przypominający jego własną zbrodnię, unosi się gniewem i wychodzi. Widzi to zarówno Hamlet, jak i poproszony o obserwowanie króla Horacy. Hamlet uzyskuje więc poszukiwaną poszlakę., Jednakjednak równocześnie demaskuje się – Klaudiusz już wie, że Hamlet zna prawdę o jego zbrodni. Hamlet ma możliwość zabicia króla w czasie [[Modlitwa|modlitwy]], nie czyni jednak tego tłumacząc się, iż gdyby zabił modlącego się, ten mógłby zamiast do piekła trafić do nieba.

Do Elsynoru powraca Hamlet. Trafia na pogrzeb Ofelii, która utopiła się w rzece (najprawdopodobniej popełniając samobójstwo); ma miejsce ostra wymiana zdań między Hamletem a Laertesem, który wini go za utratę ojca i siostry. Postanawia wykorzystać to Klaudiusz. Proponuje Laertesowi pojedynek z Hamletem. Laertes wpada na pomysł, by posmarować trucizną klingę swojej broni, a król planuje podać Hamletowi w czasie walki kielich z zatrutym winem. Hamlet, chociaż żałuje swoich ostrych słów wobec Laertesa, przyjmuje wyzwanie. W czasie pojedynku Laertes rani Hamleta, jednak w ferworze walki zatruty floret przechodzi do rąk Hamleta, który także rani swojego przeciwnika. Tymczasem zatrute wino wypija królowa, iprzez co umiera. Laertes przed śmiercią wyznaje Hamletowi prawdę o zdradzie swojej i Klaudiusza. Hamlet zabija króla. Umierając wyraża prośbę, by nowym władcą Danii został Fortynbras. Tuż po śmierci Hamleta do zamku przybywają: Fortynbras powracający z wojny z Polską i posłowie angielscy z informacją o śmierci Gildensterna i Rozenkranca. Horacy, który w obliczu tragedii także chciał wypić zatrute wino, oznajmia im o ostatniej woli księcia.

[[Hamlet (postać)|Hamlet]] – tytułowy i główny bohater sztuki. Syn zmarłego króla Hamleta i Królowej Gertrudy i bratanek króla Klaudiusza. Ten [[Filozofia|filozof]] i [[Idealizacja (psychologia poznawcza)|idealista]] stanąć musi naprzeciw istniejącego w świecie i ludziach (w tym w nim samym) zła. Śmierć ojca i postępowanie matki (ślub ze stryjem), a także zwyczaje i zakłamanie panujące na dworze są przyczyną głębokiego kryzysu wartości Hamleta. Dodatkowo staje on w sytuacji, która wymaga od niego czynów w jego ocenie moralnej złych.

[[Królowa Gertruda]] – królowa Danii, żona zarówno zmarłego króla Hamleta, jak i następnie jego brata, Klaudiusza. Gertruda jest antytezą syna; koncentruje się przede wszystkim na cielesnych, zewnętrznych doznaniach, odrzucając z drugiej strony rozmyślania nad moralną oceną swoich czynów i ich efektów. Łatwo możemymożna ją sobie wyobrazić jako kobietę lubiącą wygodę i przepych i – sądząc ze zwyczajów panujących w Elsynorze – takim przepychem otoczoną. Z całą pewnościąZapewne kocha syna i cierpi, widząc, że nie akceptuje on jej związku z Klaudiuszem. Sama akceptuje związek syna z Ofelią –, mimo że Ofelia nie pochodzi z wysokiego rodu. Ginie, wypiwszy przygotowane dla Hamleta zatrute wino. Można jedynie zgadywać, czy Gertruda związała się z Klaudiuszem dopiero po śmierci męża, czy też był on jej kochankiem jeszcze za życia Hamleta-ojca. W pierwszym odruchu wydawać by się mogło, że prawdziwe jest to drugie twierdzenie, ale w całym tekście dramatu nigdzie nie ma o tym wprost mowy. Zresztą w [[Zabójstwo Gonzagi|„Zabójstwie Gonzagi”]] uwiedzenie jest poprzedzone przez mord.

[[Ofelia (postać)|Ofelia]] – córka Poloniusza, siostra Laertesa. Obiekt młodzieńczych wyznań miłosnych Hamleta, które wyraźnie były po jej myśli. Poloniusz jednak zakazuje córce kontaktów z Hamletem, bojąc się o jej – a zapewne i o swoje – dobre imię. Brat również ostrzega Ofelię przed wiązaniem się z synem królewskim wskazując, że nawet jeżeli wyznania Hamleta są szczere, to nie może on – jako następca tronu – dowolnie wybierać sobie towarzyszki życia. W świetle wypowiedzi królowej podczas pogrzebu Ofelii, ich obawy są nieuzasadnione. Odtrącona przez Hamleta – nie jest do końca pewne z jakiego powodu – być może jako część planowego szaleństwa, może z powodu nienawiści do płci pięknej, wywołanej postępowaniem matki, a może także częściowo dlatego, iż Hamlet uznał, że jest ona manipulowana przez ojca. Po śmierci Poloniusza popada w obłęd i tonie. Z powodu wątpliwości, czy nie było to samobójstwo, nie może być pochowana z pełnym obrządkiem. CzystaNiewinna, łagodna i kruchej konstrukcji psychicznej Ofelia może być postrzegana jako antyteza Królowej Gertrudy.

[[Fortinbras|Fortynbras]] – królewicz [[Norwegia|norweski]]. Trudno byłoby go nawet nazwać drugoplanowym bohaterem dramatu (pojawia się osobiście tylko dwukrotnie i to na krótko), gdyby nie to, że pełni w dramacie dużo większąważną funkcję niż by to wynikało z objętości dramatu. Po pierwsze zdecydowany, dumny i wojowniczy Fortynbras stanowi w pewnym stopniu antytezę Hamleta – filozofa i moralisty. Zestawiając poczynania Fortynbrasa i swoje Hamlet tym wyraźniej widzi swoją słabość i nieumiejętność wykonania swej powinności. I toTo właśnie Fortynbrasa w swej ostatniej woli namaściłwskazał na nowego władcę [[Dania|Danii]]. JestMoże jakbyon iskierką nadziei,być szansą na pozytywną przyszłość po ogromie zła i tragedii, jakie przez kilka miesięcy miały miejsce w Elsynorze. Niektórzy jednakowoż{{Kto}} jednak interpretują ostatnią scenę dramatu jako ostateczne zwycięstwo stąpającego twardo po ziemi materialisty, jakim jest Fortynbras, nad idealistą Hamletem; w tym kontekście Norweg może być uznawany za przedstawiciela złej strony pokonującej dobrą. Interpretacji takiej dokonał Zbigniew Herbert w swoim wierszu ''Tren Fortynbrasa,'' w którym zasugerował, iż nowy władca Danii będzie sprawował rządy żelazną ręką.

Dramat opowiada o śmierci, zemście, namiętności, zdradzie i wynikających z nich wielkich napięciach psychicznych. Szekspir w Hamlecie ukazuje je bez jednoznacznych ocen, nie przedstawia nam jasnych definicji i prostych rozwiązań. Ukazuje różne drogi i różne wybory – i związane z nimi ból i cierpienie. Z całą pewnością Hamlet to sztuka pokazująca, iż na świecie istnieje jednocześnie dobro i zło, i że są one jednocześnie obecne w każdym naszym czynie i w każdym człowieku. To właśnie obecność dobra i zła w ludzkiej naturze wydaje się być osnową, centralnym z moralistycznego punktu widzenia punktem dramatu. Problemy egzystencjalne księcia Hamleta wynikają poniekąd stąd, iż nie potrafi on – przynajmniej z początku przynajmniej – zaakceptować owej dwoistości i tego, że człowiek nie jest jedynie dobry, że jest jednak w swojej konstrukcji ułomny. Idealizm księcia w zderzeniu z rzeczywistością musi przegrać. Idealizm Hamleta dotyczący natury ludzkiej doskonale widać, gdy (wielokrotnie) zestawia cechy swojego ojca z cechami Klaudiusza; idealizuje wtedy Hamleta-ojca, jednocześnie najgorsze przywary przypisując stryjowi, np.

Podobnie czyni zestawiając zalety ojca z czynami swej matki, którymi się brzydzi. Hamlet poniekąd odrzuca istniejące stosunki społeczne, te same, które czynią zeń księcia – [[kontestacja|kontestuje]] fakt służalczości sług, czemu daje wyraz w nieustannym naigrywaniu się z Poloniusza, kpi też z zastępującego niejako w Akcie V Poloniusza Ozryka, gardzi Rozenkrancem i Gildensternem. Brzydzi się także rozwiązłym życiem dworskim w Elsynorze z nieodłącznymi:nieodłącznym pijaństwem i salwami armatnimi sygnalizującymi wzniesienie nowego toastu. Fakt pogardy dla służalczości i małostkowości nie przeszkadza mu jednak skwitować śmierci Rozenkranca i Gildensterna przywołanym już stwierdzeniem, iż:

Interesującą możliwość odpowiedzi na kwestię szaleństwa Hamleta daje osoba Horacego. Horacy, którego obecność i status w Elsynorze jest niejasny (co jest jednym z wielu dowodów, iż autor nie do końca dbał o szczegóły), ma status bezstronnego i niezaangażowanego w dworskie rozgrywki obserwatora. Jest też jedyną osobą, z którą Hamlet rozmawia – czy też stara się rozmawiać uczciwie. Zresztą status Horacego jako osoby godnej zaufania i potwierdzającej nawet wydawałoby się nieprawdopodobne fakty zostaje ustalony już w scenie otwierającej dramat, gdzie to właśnie Horacy został poproszony o interwencję w związku z ukazywaniem się Ducha. A więc to Horacy jestzatem niejako głównym weryfikatorem prawdy i fałszu, tego co się wydaje i tego co jest. To właśnie jego poprosi Hamlet o obserwowanie Króla w czasie spektaklu „Zabójstwa Gonzagi”. I to właśnie nie tylko dlatego, iżże Horacy jest jedyną osobą, której misję takową może powierzyć; ale także właśnie dla owej roli, jaką – jak się zdaje – Horacy ma w tym dramacie: bezstronnego weryfikatora prawdy. Zresztą, jest jedyną osobą, która przebywa na dworze nie z czyjegoś rozkazu, która rozmawia z Hamletem nie z czyjegoś podpuszczenia, ale z własnej wewnętrznej potrzeby; to potwierdza uczciwość Horacego, szczególnie że wyraźnie przez autora jest on stawiany w opozycji do Rozenkranca i Gildensterna. Nawet jeśli założymy, że Hamlet nigdy nie opowiedział Horacemu prawdy o szczegółach rozmowy z Duchem (w końcu mógł być to efekt jego domniemanego szaleństwa), to tak czy inaczej Horacy widział dokładnie reakcję Klaudiusza na przedstawienie, zaaranżowane przez Hamleta. Jaką więc rolę pełni Horacy? Zapewne – będąc stoikiem i człowiekiem mocno stąpającym po ziemi („Nic z tego, ręczę, że nie przyjdzie”, „Bóg świadkiem, że nigdy / Nie byłbym temu wierzył, gdyby nie to / Tak jawne, dotykalne przeświadczenie / Własnych mych oczu [1,1]), jest weryfikatorem prawdy, prawdy tak trudno uchwytnej wobec zagmatwanej przeogromnie akcji dramatu. AJest więczresztą byćjedyną możeosobą, Horacyktóra jestprzebywa dlana nasdworze wskazówką:nie jeżeliz Horacyczyjegoś wierzy Hamletowirozkazu, toktóra możerozmawia tenz mówi prawdę? Znaczyłoby to, iż Hamlet jednakHamletem nie był szalony, a jedynie musiał przezwyciężyć depresję wywołaną zderzeniem młodzieńczych wyobrażeń z okrutnączyjegoś rzeczywistością (copodpuszczenia, jakale sięz wydaje,własnej dokonujewewnętrznej siępotrzeby; takżeto wpotwierdza trakcieuczciwość monologuHoracego, zaczynającegoszczególnie sięże słowamiwyraźnie „Być albo nie być...”)? Może taki był zamysłprzez autora? A co, jeżeli Horacy się myli lub jest zaślepionyon ciepłymistawiany uczuciami,w jakie żywiopozycji do księcia?Rozenkranca Niestety,i budowa dramatu nie pozwala na łatwe odpowiedziGildensterna.

W dramacie można znaleźć wiele ciekawie przedstawionych opozycji, np. rozwiązła Królowa i czysta Ofelia, wierny Horacy i zdradzieccy szpiedzy, a dawni przyjaciele – Rozenkranc i Gildenstern, no i przede wszystkim wszelkie opozycje związane mniej lub bardziej z osobą tytułowego bohatera, np. dobro i zło, wierność i zdrada, miłość i odrzucenie.

Podstawową osnowąproblematyką dramatu jest zderzenie idealizmu Hamleta z rzeczywistością świata, a przede wszystkim zderzenie jego wizji świata i człowieka z oczywistym faktem istnienia zła na świecie, ale też przede wszystkim istnieniem zła jako nieodzownej części natury ludzkiej. A przejawyPrzejawy tego zła zdają się być wszędzie: w postępowaniu jego matki, która według Hamleta kochała przecież ojca; w postępowaniu stryja, który zabił swego brata i posiadł jego żonę; i w wielu innych sprawach i osobach (Poloniusz jest służalcem, Rozenkranc i Gildenstern są zdrajcami i szpiegami, Ofelia pozwala sobą manipulować, nawet wyidealizowany ojciec okazuje się grzesznikiem, o czym otwarcie mówi jego Duch{{Fakt|data=2021-02}}; zresztą w końcu on – Hamlet – czuje w sobie ową dwoistość ludzkiej natury).

W obliczu istnienia zła Hamlet myśli o śmierci i jest zniesmaczony życiem, szczególnie zaś jednym z jego najważniejszych przejawów – rozwiązłością, czy też w konsekwencji seksem (a w końcu miłością), i to na dwóch płaszczyznach: konkretnej, gdy ma na myśli związek swej matki ze stryjem, i ogólnej, gdy rozpatruje życie erotyczne jako siłę sprawczą, tworzącą nowe życie. A skoro życie jest złe, to po co „mnożyć grzeszników” (3,2)? Zresztą być może stąd też wynika odrzucenie Ofelii przez Hamleta; w końcu, zakładając że ją prawdziwie kocha lub kochał, to właśnie ona z jego punktu widzenia jest ucieleśnieniem jego erotycznym marzeń – a więc wiąże się z tym, czym się brzydzi. Widząc postępowanie matki, która – jak mu się wydawało – kochała swego męża, bez chwili wahania poszła w ramiona innego, Hamlet być może traci wiarę w istnienie miłości w ogóle, a więc może stąd wynikają jego sprzeczne zupełnie wypowiedzi:.

Hamlet przechodzi w trakcie sztuki widoczną przemianę. Rozmyślający o istnieniu zła idealista, brzydzący się światem, odrzucający fizyczny aspekt miłości, kontestujący faktyczną naturę ludzką, w Akcie Piątym dramatu jawi nampokazuje się naglejako innyminny człowiekiemczłowiek. Potrafi wyznać – niestety już po jej śmierci – że kochał Ofelię. Czyni to w czasie dramatycznej wymiany zdań z Laertesem, być może wbrew swoim zamierzeniom, ale wydaje się czynić to szczerze. ASugerowałoby więcto, że odrzucił Ofelię jedynie ze względu na obrzydzenie, jakie wywołało u niego postępowanie matki, w imię swojego idealizmu?. DowiadujemyPonadto sięksiążę Hamlet, iż ten idealista brzydzący się złem, bez wahania wysłał na śmierć dawnych towarzyszy. Być może byli zdrajcami, ale nie miał w stosunku do nich takich skrupułów, jak wcześniej do największegoKlaudiusza, –mordercy przynajmniej w oczach Hamleta – zbrodniarza wjego Elsynorzeojca. Być może – wykształcony na humanistę introwertykczłowiek, który starał się najpierw dokonać oceny swych czynów, zanim coś zrobił, doszedł w końcu do wniosku, że „nie wszystko / jest po diable, co czynimy nagle”, ale że też „jakieś dobre bóstwo kształt nadaje naszym / działaniom z gruba ociosanym” (5,2).