Wikipedia

Topola biała: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
jęz., akt., linki zewnętrzne, źródła/przypisy, ilustracja, szablon, infobox, merytoryczne, drobne redakcyjne, rozdział o najcenniejszych okazach
Kenraiz (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
104 366 edycji
drobne redakcyjne (przywracam część informacji zgodnych ze wskazanymi źródłami; zmienionych bez wskazania nowego źródła; część treści bez źródeł oznaczam lub usuwam)
Linia 39:
 
== Morfologia ==
; Pokrój: Wyniosłe drzewo o wysokości do 15-30-35 metrów, czasami nawet do 40 m<ref name="Rutkowski"/>. W Polsce są znane drzewa ponad 40-metrowe, a najwyższa odnotowana na świecie wysokość to 45 m<ref name="trees"/>. [[Korona drzewa]] szeroka i kulista. Pokrój nigdy nie jest strzelisty<ref name="Johnson"/>. Średnica pnia może osiągać ponad 3 metry. Najgrubszą topolą białą w Polsce w 1971 r. był okaz rosnący w pozostałościach parku na granicy m. Leszno i Grądy k. Warszawy, którego obwód mierzony w [[pierśnica|pierśnicy]] (na wys. 1,3 m) wynosił ponadwówczas 10,5 m, a nad ziemią ponad 148 m<ref name="Hertz"/>. Obecnie znane są okazy mierzące 8-9 m obwodu w pierśnicy. Wskutek łatwego tworzenia odrośli korzeniowych występuje czasami również w postaci [[krzew]]iastej<ref name="Johnson"/>.
; [[Kora]]: Na [[pień|pniu]] mocno spękana, szaro-biała, u starszych drzew czerniejąca od dołu<ref name="Johnson"/>. W wyższych częściach pnia kora srebrzystoszara z dużymi przetchlinkami, o charakterystycznym romboidalnym kształcie<ref name="Johnson"/>. Kora młodych [[Gałąź|gałęzi]] długo pozostaje gładka<ref name="Rutkowski"/> i kremowo-biała, u starszych widoczne wyraźne blizny<ref name="Johnson"/>.
; [[Drewno (botanika)|Drewno]]: Jest miękkie, lekkie, łupliwe, łatwe w obróbce mechanicznej i nieulegające paczeniu, [[drewno twardzielowe|twardzielowe]], łatwo próchniejące. Zawiera bardzo dużo wody{{fakt}}. Konary są stosunkowo podatne na złamania.<ref name=":0">Ernest Rudnicki, Topole w krajobrazie Polski, Warszawa: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2020, <nowiki>ISBN 978-83-09-01125-5</nowiki> (pol.).</ref>
; [[Pęd (botanika)|Pędy]]: Młode pędy, oraz [[pąk|pąki]] obficie okryte białym kutnerem, który utrzymuje się podczas zimy<ref name="Johnson"/>. Pąki z wyraźnymi łuskami<ref name="Kulesza"/>, suche<ref name="Rutkowski"/>.
; [[liść|Liście]]: [[Ulistnienie]] skrętoległe. Liście 3–5 klapowe o długości 6–12 cm. Ogonek liściowy długi i bocznie spłaszczony. Duże liście na [[długopęd]]ach mają długi ogonek i są głęboko klapowane<ref name="Johnson"/>. Od góry ciemnozielone i błyszczące, od spodu pokryte [[kutner]]em i wybitnie srebrzyste<ref name="Johnson"/>. Liście na [[krótkopęd]]ach mają brzegi faliste, są mniejsze, zaokrąglone, nie są klapowane<ref name="Johnson"/>. Boczne nerwy liści nie dochodzą do ząbków. Jesienią przebarwiają się na żółto lub brązowo<ref name="Kulesza"/>.
Linia 49:
 
== Biologia i ekologia ==
; Rozwój: [[Fanerofity|Megafanerofit]]. Kwitnie od marca do kwietnia, jeszcze przed rozwojem liści<ref name="Rutkowski"/>.
; Rozwój: [[Fanerofity|Megafanerofit]]. Kwitnie od marca do kwietnia, jeszcze przed rozwojem liści<ref name="Rutkowski"/>. Jest [[Anemogamia|wiatropylna]] i [[anemochoria|wiatrosiewna]]. Wytwarza ogromne ilości [[pyłek|pyłku]] – w jednym kwiatostanie męskim może być do 6 mln ziaren pyłku. Wytwarza także ogromne ilości nasion (miliony!). Wiatr może roznosić nasiona na duże odległości. Kiełkują one łatwo i szybko, co sprawia, że topola jest [[gatunek pionierski|gatunkiem pionierskim]]. Jest jednym z nielicznych drzew w naszym klimacie, których nasiona mogą kiełkować jeszcze w tym samym sezonie wegetacyjnym.
; Czas życia: Topola biała w sprzyjających warunkach może żyć do ok. 300 lat. W większości przypadków zaczyna zamierać jednak po upływie 100-150 lat, w związku z czym jest drzewem uważanym za stosunkowo krótkowieczne<ref name="Rutkowski" />. Do przedwczesnej śmierci dochodzi zazwyczaj wskutek rozwoju zgnilizn po amputacji konarów lub po złamaniach.
; Genetyka: Liczba [[chromosom]]ów: [[Diploid|2n]] = 38<ref name="Rutkowski"/>.
; Siedlisko: Zasiedla tereny nadrzeczne (często w postaci krzewiastej) i przydroża. Najczęściej spotykana w dolinach dużych [[rzeka|rzek]] niżowych w nadrzecznych [[las łęgowy|łęgach]] topolowych. [[Gatunek charakterystyczny]] dla zespołu ''[[Populetum albae]]''<ref name="Matuszkiewicz"/>. Znosi również stanowiska o niższym poziomie wód gruntowych. W warunkach Polski jest w pełni mrozoodporna.
; Alergiczność: Pyłek topoli (nie nasiona!) rzadko wywołuje [[alergia|alergię]] u ludzi.
 
== Zmienność ==
Linia 67 ⟶ 65:
 
== Zastosowanie ==
[[Plik:Topola biała w Królewie.jpg|mały|[[Topola Królewiecka|Topola biała z Królewa]] - najstarszy i najgrubszy obecnie polski białodrzew, [[pomnik przyrody]]]][[Plik:Topola Pławianka Stalowa Wola.jpg|alt=Topola biała Pławianka|mały|[[Topola Pławianka]] - najwyższa topola w Polsce o wysokości 41,5 m, [[pomnik przyrody]]]]
; [[Rośliny lecznicze|Roślina lecznicza]]
* [[Surowiec zielarski]] – zebrane wczesną wiosną pączki (''Gemmae Populi''). Zawierają [[glikozydy]] fenolowe (m.in. [[salicyna]], [[Populina (związek chemiczny)|populina]]), [[olejek eteryczny|olejki eteryczne]], [[garbniki]], żywice, sole mineralne [[flawonoidy]]<ref name="Macku"/>.
* Działanie: moczopędne, słabo napotne, przeciwgorączkowe. Obniża poziom [[mocznik]]a i innych szkodliwych [[metabolit]]ów w organizmie. Podobne działanie mają również pączki [[topola czarna|topoli czarnej]], [[topola balsamiczna|balsamicznej]] i [[topola osika|osiki]]<ref name="Macku"/>.
* Zbiór i suszenie: zbiera się wczesną wiosną pączki, które jeszcze są zamknięte w łuskach, suszy w temperaturze do 30&nbsp;°C i przechowuje w szczelnym opakowaniu.[[Plik:Topola biała w Królewie.jpg|mały|[[Topola Królewiecka|Topola biała z Królewa]] - najstarszy i najgrubszy obecnie polski białodrzew, [[pomnik przyrody]]]][[Plik:Topola Pławianka Stalowa Wola.jpg|alt=Topola biała Pławianka|mały|[[Topola Pławianka]] - najwyższa topola w Polsce o wysokości 41,5 m, [[pomnik przyrody]]]]
; [[Rośliny ozdobne|Roślina ozdobna]]
;
Często sadzona w [[park]]ach, przy czym częściej sadzone są okazy męskie, gdyż okazy żeńskie wytwarzając ogromne ilości puchatych nasion (jak pęczki waty) powodują uciążliwe zaśmiecanie terenu. Używana również do zadrzewiania nieużytków, pasów wiatrochronnych i osuszania terenu.
 
; Inne zastosowania
;
Drewno jest stosowane jako materiał opałowy, mimo niskiej wartości energetycznej, w porównaniu z drewnem innych gatunków drzew. Używane jest także do produkcji niektórych przedmiotów, np. ołówków, rysownic, [[zapałka|zapałek]] i do wytwarzania [[sklejka|sklejki]]. Ponieważ ma wysoką zawartość [[celuloza|celulozy]], aż 40–50%, wytwarza się z niego [[papier]]. Drewno używane jest również w [[rzeźbiarstwo|rzeźbiarstwie]].
;Alergiczność
;
: Pyłek topoli (nie nasiona!) rzadko wywołuje [[alergia|alergię]] u ludzi.
 
== Najcenniejsze okazy w Polsce<ref>{{Cytuj |autor = Cezary Pacyniak |tytuł = Najstarsze drzewa w Polsce |data = 1992 |miejsce = Warszawa |wydawca = PTTK}}</ref><ref name=":0" /> ==
Linia 109 ⟶ 104:
<ref name="Kulesza">{{cytuj książkę |nazwisko= Kulesza |imię=W. |tytuł= Klucz do oznaczania drzew i krzewów |rok=1955 |wydawca= PWRiL |miejsce= Warszawa}}</ref>
<ref name="Matuszkiewicz">{{cytuj książkę |nazwisko=Matuszkiewicz |imię= Władysław |tytuł= Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski |rok=2006 |wydawca= Wydawnictwo Naukowe PWN |miejsce= Warszawa |isbn=83-01-14439-4}} </ref>
<ref name="tpl2">{{Cytuj stronę |url = http://www.theplantlist.org/tpl1.1/search?q=populus| tytuł = The Plant List. ''Populus''| data dostępu = 2015-01-03}}</ref>
<ref name="Macku">{{Cytuj książkę | nazwisko= Macků | imię=Jan | nazwisko2= Krejča | imię2=Jindrich | nazwisko3= Rymkiewicz | imię3=Apoloniusz | tytuł= Atlas roślin leczniczych | data=1989 | wydawca=Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo | miejsce=Wrocław [etc.] | isbn=83-04-03281-3}}</ref>
}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Topola_biała”