Tu-160: Różnice pomiędzy wersjami

|egzemplarze = 1636 użytkowanych(stan przezna WKS2022)<ref RFname=m2/>

|liczba katastrof = 2

'''Tu-160''' ([[język rosyjski|ros.]] '''Ту-160''') – [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radziecki]] i [[Rosja|rosyjski]] odrzutowy [[samolot ponaddźwiękowy|ponaddźwiękowy]] [[Samolot bombowy|bombowiec]] strategiczny o [[Skrzydło o zmiennej geometrii|zmiennej geometrii skrzydeł]], zbudowany w biurze konstrukcyjnym [[Tupolew]]a, w [[Nazwy kodowe NATO|kodzie NATO]] oznaczany jako „Blackjack”''Blackjack'', używany od 1987 roku. Nazywany przez rosyjskich pilotów „Biały Łabędź” (ros. Белый лебедь, Biełyj lebied’) ze względu na malowanie i unikalną konstrukcję. Jest to najcięższy samolot bojowy świata. Obok [[Tu-95]] stanowi podstawowe uzbrojenie rosyjskiego lotnictwa strategicznego.

28 listopada 1967 roku rozpisano w ZSRR konkurs na nowy ponaddźwiękowy bombowiec strategiczny, rozwijający prędkość przelotową 3200–3500 kilometrów na godzinę i mający zasięg maksymalny 16–18 tysięcy kilometrów<ref name="blackjack31">{{cytuj pismo |autor = Piotr Butowski |tytuł = ‘Blackjack’ attack |czasopismo = Combat Aircraft |wolumin = February 2016 |strony = 31}}</ref>. Uzbrojenie nowej maszyny miały stanowić dwa pociski [[Ch-45]] lub dwadzieścia cztery [[Ch-2000]]<ref name="blackjack31" />. Pod uwagę brano także ogłoszone amerykańskie wymagania projektowe dla przyszłego bombowca [[Rockwell B-1B Lancer|B-1]]. Głównymi projektami opracowanymi na konkurs były [[Suchoj T-4|T-4MS]] biura [[Suchoj]]a i różne warianty M-20 [[Miasiszczew]]a. Wkrótce jednak okazało się, że projekty nie spełniają wszystkich wymagań, a samolot o tak wysokich osiągach jest trudny do skonstruowania i kosztowny, przy tym wzrost możliwości bojowych samolotu o prędkości ponad 3[[liczba Macha|Ma]] 3 w stosunku do samolotu o prędkości Ma 2,3 Ma nie jest duży (w USA również wcześniej zrezygnowano z programu [[North American XB-70 Valkyrie |XB-70]]).

Wobec tego radzieckie siły powietrzne rozpisały w 1972 kolejny konkurs, w którym obniżyły wymagania do prędkości maksymalnej Ma 2,3 Ma. Tym razem w konkursie wziął udział prostszy projekt M-18 Miasiszczewa o zmiennej geometrii skrzydeł oraz projektowany od kilku lat samolot 160M biura konstrukcyjnego [[Tupolew]]a. Projekt Tupolewa miał formę wydłużonego [[latające skrzydło|latającego skrzydła]] w układzie [[skrzydło delta|delta]], o spłaszczonym kadłubie przechodzącym w skrzydło. Konkurs wygrał projekt Miasiszczewa, lecz mimo to jego realizację powierzono Tupolewowi, który miał duży i doświadczony zespół konstruktorski, w porównaniu z niewielkim biurem Miasiszczewa. W 1973 roku Tupolew opracował pierwszy projekt zmodyfikowanego samolotu, bazującego na ogólnym układzie Miasiszczewa M-18, któremu nadano oznaczenie wojskowe Tu-160. W ciągu następnych lat podlegał on stopniowej ewolucji i dopracowywaniu.

18 grudnia 1981 miał miejsce pierwszy lot prototypu, a przez kolejne lata odbywały się próby w locie. Równocześnie samolot skierowano do produkcji seryjnej w zakładach w [[Kazań|Kazaniu]]. Pierwszy samolot seryjny ukończono w październiku 1984. Z planowanych ok. 100 sztuk zbudowano ostatecznie jedynie 35 samolotów, w tymwersji 3oryginalnej. W tej liczbie były dwa prototypy (plus płatowiec do badań statycznych), pięć samolotów przedseryjnych i 28 seryjnych, lecz jeden samolot seryjny przeznaczono do prób statycznych<ref name=m2/>. TylkoNa etapie prób tylko jeden samolot uległ katastrofie (drugi samolot seryjny, podczas testów w 1987 – załoga uratowała się).

W styczniu 2017 roku rozpoczęto przebudowęprodukcję do zmodyfikowanejzmodernizowanej wersji oznaczonej Tu-160M2<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=21413 |tytuł = Trwa montaż Tu-160M2 |autor = |data = 21 stycznia 2017 |opublikowany = altair.com.pl |data dostępu = 2017-11-19}}</ref>. Pierwszy egzemplarz, powstały na bazie niedokończonego płatowca Tu-160M160, zaprezentowano publicznie 16 listopada 2017 roku<ref name="pierwszy">{{cytuj stronę |url = http://www.konflikty.pl/aktualnosci/wiadomosci/pierwszy-tu-160m2-zaprezentowany/| tytuł = Pierwszy Tu-160M2 zaprezentowany |autor = Łukasz Golowanow |data = 16 listopada 2017| opublikowany = konflikty.pl| data dostępu = 2017-11-19}}</ref>. [[Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej]] planuje zamówić 50 sztuk Tu-160M2<ref name="pierwszy" />. 25 stycznia 2018 roku dokonano oblotu pierwszegoprototypu Tu-160M2. W trakcie 7-minutowego lotu samolot o nazwie własnej ''[[Piotr Diejniekin]]'' (''Petr Deinekin'')<ref>[http://www.konflikty.pl/aktualnosci/wiadomosci/tu-160m2-wykonal-pierwszy-lot/ Tu 160 M2 wykonał pierwszy lot].</ref> wzniósł się na wysokość 300 metrów. W uroczystości wziął udział rosyjski prezydent [[Władimir Putin]]. W tym samym dniu ogłoszono zawarcie kontraktu na budowę 10 maszyn typu Tu-160M2., Jegoktórego realizacja ma trwać 10 lat<ref>''Oblot nowego Tu-160'', „Lotnictwo”, nr 3 (2018), s. 7, {{ISSN|2450-1298}}</ref>.

W maju 1987 pierwsze samoloty weszły na uzbrojenie radzieckiego [[Lotnictwo Dalekiego Zasięgu|Lotnictwa Dalekiego Zasięgu]] – 184 Gwardyjskiego Pułku Ciężkich Bombowców stacjonującego w [[Pryłuki|Pryłukach]] w [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej SRR]], zastępując [[Tu-16]] i [[Tu-22M|Tu-22M3]]{{odn|Butowski|1994|s=29-30}}. Pierwsze strzelania rakietami Ch-55 rozpoczęły się w lipcu tego roku{{odn|Butowski|1994|s=29-30}}. Dopiero w 1989 roku zakończono próby państwowe samolotu{{odn|Butowski|1994|s=29-30}}. Pierwszy lot poza granice ZSRR, nad Morze Barentsa, miał miejsce w maju 1991 roku{{odn|Szulc|1995|s=15}}. Do końca 1991 pułk ten otrzymał 19 samolotów{{odn|Butowski|1994|s=32}}. W toku rozpadu [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], 24 sierpnia 1991 parlament niepodległej [[Ukraina|Ukrainy]] zadeklarował przejęcie wszystkich jednostek na jej terytorium pod jej kontrolę, aczkolwiek początkowo nie wywołało to większych zmian{{odn|Butowski|1994|s=32}}. Stanowiło to następnie sporną kwestię w stosunkach ukraińsko-rosyjskich (zwłaszcza kryzys wywołała kwestia składania przysięgi na wierność Ukrainie w maju 1992, zakończona wyjazdem części personelu do Rosji){{odn|Butowski|1994|s=32}}. W toku 1992 roku pułk w Pryłukach został wcielony do [[Siły Powietrzne Ukrainy|Sił Powietrznych Ukrainy]], mimo stanowiska Rosji, że lotnictwo strategiczne powinno wchodzić w skład wspólnych sił zbrojnych [[Wspólnota Niepodległych Państw|Wspólnoty Niepodległych Państw]]<ref>{{Cytuj pismo |nazwisko=Szulc|imię=Tomasz| tytuł =Siły Powietrzne Ukrainy | czasopismo =Nowa Technika Wojskowa | oznaczenie = nr 7-8/93 | wydawca = Magnum-X| rok=1993 | issn =1230-1655 |strony=18-19}}</ref>. Przez krótki czas jeszcze samoloty te były utrzymywane w gotowości, ale braki części zamiennych, a nawet paliwa, spowodowały ich uziemienie{{odn|Szulc|1995|s=15}}. Latały od tej pory sporadycznie, np. podczas parady w 1998 roku<ref name=zag>{{Cytuj pismo |imię = Sebastian|nazwisko= Zagdański |tytuł = Ukraińskie siły powietrzne |czasopismo = Lotnictwo |rok = 2014|id=5/2014|miesiąc=maj |issn = 1732-5323 |wydawca = Magnum-X |strony=44}}</ref>. Ukraina nie miała jednak funduszy ani potrzeby utrzymywania lotnictwa strategicznego, w dodatku według międzynarodowych traktatów miała je wycofać do 2001 roku, więc po długich negocjacjach przekazała Rosji w 1999 roku 8 samolotów Tu-160 w zamian ze redukcję zadłużenia za [[gaz ziemny]]<ref name=m2/>. Trzy samoloty zostały zezłomowane, a jeden trafił do muzeum w Połtawie.

W 1992 roku [[Rosja]] utworzyła jedyny jak na razie pułk bombowców Tu-160 – 121 Gwardyjski Sewastopolski Pułk Ciężkich Bombowców, bazujący w Engelsie. Do 1994 roku otrzymał on 5 samolotów (4 z nowej produkcji i jeden z ośrodka badawczego w Żukowskim){{odn|Szulc|1995|s=15}}. W latach 1999 i 2000 121 Pułk otrzymał 8 ukraińskich samolotów,. dodatkowoDodatkowo w 2000 roku jeden nieukończony samolot został skompletowany w zakładzie w Kazaniu (''Aleksandr Mołodczij'') i przekazany do pułku, a drugi w 2008 roku (''Witalij Kopyłow'')<ref name=m2/>. Tylko jeden samolot (''Michaił Gromow'') utracono w katastrofie w 2003 roku<ref name=m2/>.

Obecnie{{kiedy}} w służbie znajduje się 16 Tu-160 (w tym 2 Tu-160M), wszystkie w 121 Pułku. Dalsze 3 samoloty są niewykończone w zakładach w Kazaniu, jednakże w 2017 rozpoczęto ich przebudowę na Tu-160M2. Według stanu z 2001 6 innych Tu-160 istniało jako samoloty eksperymentalne w ośrodku w Żukowskim (4 z nich w stanie zdolnym do lotu), a 7 pozostawało na Ukrainie, wycofanych ze służby.