Wikipedia

Rzymski system zapisywania liczb: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Wycofanie edycji użytkownika 5.173.32.81 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to PawełMM.
Znacznik: Wycofanie zmian
Linia 123:
 
=== „IIII” na tarczach zegarów ===
[[plik:Wells_cathedral_interior_103.jpg|thumb|200px|24-godzinna tarcza zegara wewnątrz [[katedra w Wells|katedry w Wells]]]]
[[Plik:BadSalzdetfurthBadenburgerStr060529.jpg|thumb|200px|Typowy zegar z opisem liczbami rzymskimi w [[Bad Salzdetfurth]], [[Niemcy]]]]
[[Plik:Greenwich clock 1-manipulated.jpg|thumb|200px|Zegar na Bramie [[Charles Shepherd|Shepherda]] w [[Royal Borough of Greenwich|Greenwich]] z liczbami rzymskimi aż do XXIII (oraz 0)]]
Linia 128 ⟶ 129:
 
Na cyferblatach zegarów opisywanych liczbami rzymskimi tradycyjnie stosuje się oznaczenie IIII dla godziny czwartej zamiast IV, co jest sprzeczne z ogólnie przyjętym systemem zapisu. Istnieje kilka wyjaśnień tego odstępstwa:
* W wielu przypadkach zapis IIII jest stosowany, jako spełnienie [[Kanon (sztuka)|kanonu]] ustanowionego przez najstarszy istniejący zegar znajdujący się w [[Katedra w Wells|Katedrzekatedrze w Wells]], który został wybudowany między 1386 a 1392 rokiem. W tym przypadku użyto zapisu IIII, ponieważ był to w tych czasach powszechny sposób zapisu liczby 4 w [[Rękopis|manuskryptach]] (jako iiij lub iiii). W tym zegarze w północnym [[Transept|transepcie]] świątyni zastosowano niesymetryczną tarczę 24 -godzinną, na której godziny opisano liczbami rzymskimi w dwóch 12-godzinnych cyklach, a do opisu minut i [[Faza Księżyca|faz księżyca]] użyto [[cyfry arabskie|cyfr arabskich]], przez co teorie o symetrycznej 12 -godzinnej tarczy nie mają zastosowania<ref>Paul Lewis, [http://www.web40571.clarahost.co.uk/roman/clockface.htm Clocking the fours: A new theory about IIII]; see [https://web.archive.org/web/20181022232815/https://www.wellscathedral.org.uk/history/historical-highlights/the-clock/ the clock].</ref>.
* Niektórzy sądzą, że zapis IV był unikany, gdyż symbolizował rzymskiego boga [[Jowisz (mitologia)|Jowisza]] (''IVPPITER''). To twierdzenie przypisywane jest pisarzowi [[Fantastyka naukowa|Sciencescience fiction]] [[Isaac Asimov|Isaacowi Asimovowi]]<ref>[https://web.archive.org/web/20120326082742/http://www.voxinghistory.com/?tag=roman_numerals » Roman_Numerals<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref>. Jest to fantazja, gdyż taki skrót dla wyrazu ''Iuppiter'' w zapisach historycznych nie występuje<ref>A. Cappelli, ''Lexicon Abbreviaturarum. Dizionario di Abbreviature Latine ed Italiane'' (Milano, 1920, reprint 1999).</ref>.
* Król Francji, [[Ludwik XIV]] wolał zapis IIII i tak kazał wykonywać zegary swoim zegarmistrzom, a zapoczątkowany tak zwyczaj ostał się po dziś dzień<ref>W.I. Milham, ''Time & Timekeepers'' (New York: Macmillan, 1947), s. 196.</ref>.
* {{fakt|Zapisane za pomocą standardowego zapisu dwa zestawy znaków (IV i VI oraz IX i XI) byłby podobne, co mogłoby prowadzić do łatwych pomyłek ludzi nienawykłych do czytania tradycyjnych cyferblatów.}}
* {{fakt|Forma czteroznakowa IIII stwarza wizualną symetrię tarczy wobec VIII po jej drugiej stronie.}}
* Wraz z liczbą IIII w sumie na cyferblacie znajduje się dwadzieścia „I”, cztery „V” i cztery „X”<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.ubr.com/clocks/frequently-asked-questions-faq/faq-roman-iiii-vs-iv-on-clock-dials.aspx | tytuł = FAQ: Roman IIII vs. IV on Clock Dials – Donn Lathrop’s page on IIII vs. IV | archiwum = https://web.archive.org/web/20071009132312/http://www.ubr.com/clocks/frequently-asked-questions-faq/faq-roman-iiii-vs-iv-on-clock-dials.aspx | data dostępu = 2012-10-28 | zarchiwizowano = 2007-10-09 }}</ref>. To oznacza, że [[zegarmistrz]] potrzebuje tylko jednej [[forma odlewnicza|formy]] składającej się ze znaków VIIIIIX, która wykorzystana cztery razy daje wszystkie potrzebne do opisania tarczy znaki. Łatwo można zauważyć pewien schemat:
** VIII I IX
Linia 139 ⟶ 140:
** V IIII IX
: IIX i jedno IX po obróceniu o 180° tworzą XII i XI. Zapis 4 jako IV wymaga wytworzenia siedemnastu „I”, pięciu „V” i czterech „X” co wymusza posiadanie więcej niż jednej formy odlewniczej.
* {{fakt|Przy użyciu IIII do opisu pierwszych czterech godzin wykorzystuje się tylko „I”, znak „V” występuje tylko w kolejnych czterech godzinach, a znak „X” znajduje się tylko w opisie ostatnich czterech godzin. To nadaje tarczy symetrii radialnej.}}
 
=== Odejmowanie w liczbach rzymskich ===
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Rzymski_system_zapisywania_liczb”