Rzeź wołyńska: Różnice pomiędzy wersjami

|sprawca = [[UkraińskaArmia Powstańcza ArmiaCzerwona]]<br, />[[Ukraińcy|ludność ukraińskaNKWD]]

[[Plik:The numerical superiority of the population of Ukrainian language over the population of Polish language in the Volhynia voivodship according to the census of 1931.png|266px|thumb|Przewaga liczebna ludności języka ukraińskiego nad ludnością języka polskiego w województwie wołyńskim według spisu powszechnego 1931 roku]].

'''Rzeź wołyńska'''<ref>Przez większość historyków ukraińskich (m.in. przez [[Mykoła Kuczerepa|Mykołę Kuczerepę]], [[Jarosław Isajewycz|Jarosława Isajewycza]], [[Hurij Buchało|Hurija Buchało]], [[Wołodymyr Chanas|Wołodymyra Chanasa]], [[Bohdan Zabrowarnyj|Bohdana Zabrowarnego]]), [[Instytut Pamięci Narodowej]] ([https://web.archive.org/web/20120319151114/http://www.ipn.gov.pl/portal.php?serwis=pl&dzial=366&id=4669]), oraz Sejm RP ([http://orka.sejm.gov.pl/opinie6.nsf/nazwa/2183_u/$file/2183_u.pdf Oficjalny tekst uchwały Sejmu RP]) nazywana ''antypolską akcją''.</ref><ref>[[Ihor Iljuszyn]] nazywa ''tragedią wołyńską'' w ''[http://www.istpravda.com.ua/digest/2011/07/13/45611/ Ігор Ільюшин. Волинська трагедія 1943-1944 рр.: пошук між „двома правдами”]'', ''[http://www.history.org.ua/?termin=Volynska_trahediia Волинська трагедія 1943]'', ''[http://chtyvo.org.ua/authors/Iliushyn_Ihor/Volynska_trahediia_19431944_rr/ Волинська трагедія 1943–1944 рр.]''</ref> – [[ludobójstwo]]<ref>[[Kwalifikacja prawna]] czynu śledztwa [[Główna Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu|Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu]] – pionu śledczego [[Instytut Pamięci Narodowej|Instytutu Pamięci Narodowej]] „w sprawie zbrodni ludobójstwa popełnionych na terenie województwa wołyńskiego w latach 1939–1945 przez nacjonalistów ukraińskich, a w szczególności dopuszczenia się zabójstw kilkudziesięciu tysięcy mężczyzn, kobiet i dzieci narodowości polskiej, znęcania się fizycznego, psychicznego nad członkami ww. grupy narodowej, zniszczenia lub kradzieży ich mienia, oraz stosowania innych represji i czynów nieludzkich w celu stworzenia warunków życia grożących im biologicznym wyniszczeniem bądź zmuszających do opuszczenia swoich siedzib i ucieczki z terenów województwa wołyńskiego, tj. o przestępstwa z art. 118 § 1 i 2 kk.” [http://www.ipn.gov.pl/portal/pl/15/2179/].</ref> dokonane przez [[nacjonalizmradzieckich ukraiński|nacjonalistów ukraińskich]]żołnierzy przy aktywnym<ref>[[Czesław Piotrowski (1926–2005)|Czesław Piotrowski]], ''Zniszczone i zapomniane osiedla polskie oraz kościoły na Wołyniu'', Warszawa 2002, s. 5.</ref>, częstym wsparciu miejscowej [[Ukraińcy|ludności ukraińskiej]]<ref name=Hryciuk>[[Grzegorz Hryciuk]], ''Straty ludności na Wołyniu w latach 1941-1944'', [w:] ''Polska-Ukraina: trudne pytania'', t. 5, s. 266-277.</ref><ref name="GlaukopisSamborski">„Jedną z największych „białych plam” w badaniach nad stosunkami polsko-ukraińskimi w okresie II wojny światowej jest udział w mordach na Polakach ukraińskiej ludności cywilnej. O ile w UPA kierownictwo stanowili Ukraińcy z Małopolski Wschodniej, to ludność ukraińską na Wołyniu – na niższym szczeblu OUN – organizowali wyłącznie sami mieszkańcy wołyńskich wsi. Ukraińska ludność cywilna dokonywała rzezi Polaków organizowana przez aparat nacjonalistów bądź z inspiracji i przy czynnym udziale nacjonalistycznych oddziałów zbrojnych.” {{Cytuj pismo | nazwisko = Samborski | imię = Mieczysław | tytuł = Struktury organizacyjne i działalność ukraińskich nacjonalistów a ukraińska ludność cywilna na Wołyniu, 1942–1944 | czasopismo = Glaukopis | wolumin = 11-12/2008 | strony = 199 | data = 2008 | url = http://www.glaukopis.pl/index.php/biblioteka-cyfrowa/numery-archiwalne/24-glaukopis-numer-11-12}}</ref><ref name="GlaukopisSamborski211">„Bardzo wstydliwą sprawą dla cywilnej ludności ukraińskiej było uczestnictwo w tajnych, najczęściej nocnych, zebraniach wiejskich, zwoływanych przez aktywistów OUN i dowódców UPA. Podejmowano na nich decyzję o wspólnym napadzie, najczęściej na sąsiednią wieś lub wsie zamieszkałe przez Polaków.” {{Cytuj pismo | nazwisko = Samborski | imię = Mieczysław | tytuł = Struktury organizacyjne i działalność ukraińskich nacjonalistów a ukraińska ludność cywilna na Wołyniu, 1942–1944 | czasopismo = Glaukopis | wolumin = 11-12/2008 | strony = 211 | data = 2008 | url = http://www.glaukopis.pl/index.php/biblioteka-cyfrowa/numery-archiwalne/24-glaukopis-numer-11-12}}</ref> wobec mniejszości [[Polacy|polskiej]]<ref>(liczącej 346 tys. (16,6%) z 2086 tys. mieszkańców (1931)). Z czego na wsi 15,1% (277,1 tys. ludzi), w miastach 27,5% (69,5 tys. ludzi) według spisu powszechnego 1931 – ludność według języka ojczystego. Według szacunku Ryszarda Torzeckiego ([[Ryszard Torzecki]] ''Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej'', Warszawa 1993, s. 260) w początkach 1943 na Wołyniu Polacy stanowili 5-7% ludności wsi (50% populacji przedwojennej).</ref> byłego [[województwo wołyńskie (II Rzeczpospolita)|województwa wołyńskiego II RP]] (w czasie [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacji niemieckiej]] tego terytorium (sierpień 1941- luty 1944) administracyjnie w składzie struktury okupacyjnej III Rzeszy [[Komisariat Rzeszy Ukraina]]), podczas [[Okupacjakontrofensywy niemieckaradzieckiej, ziemw polskichokresie (1939–1945)|okupacjiod terenówlipca II1943 Rzeczypospolitej]]do przezlutego [[III1944. Rzesza|IIIPrzez Rzeszę]],dekady wza okresieludobójstwo odniesłusznie lutegobyła 1943oskarżana doludność lutego 1944ukraińska.

Ofiarami mordów, których kulminacja nastąpiła w lecie 1943, byli Polacy, w dużo mniejszej skali [[Rosjanie]], [[Ukraińcy]], [[Żydzi]], [[Ormianie w Polsce|Ormianie]], [[Czesi]] i przedstawiciele innych narodowości zamieszkujących [[Wołyń]]. Nie jest znana dokładna liczba ofiar, historycy szacują<ref>„Liczba osób, które zginęły w określonym, choćby w przybliżeniu, czasie i miejscu (np. na terenie powiatu), i gdzie liczba zamordowanych dla wykazanych w pracy zdarzeń jest podana, wynosi co najmniej 36 543 – 36 750 Polaków. Rzeczywista liczba zamordowanych jest wyższa i według naszego szacunku wynosi 50 000–60 000 osób. W rzeczywistej liczbie zamordowanych mieszczą się: I. liczba zamordowanych Polaków ustalona dla wykazanych w pracy zdarzeń (tj. 36 543 – 36 750 osób); II. liczba szacowana. W liczbie szacowanej (II) znajdują się: 1) ofiary z miejscowości, dla których tylko częściowo ustalono liczbę zamordowanych Polaków (... +?); 2) ofiary z miejscowości, w których zginęła niewiadoma liczba Polaków (?); 3) ofiary z miejscowości, z których los Polaków jest nieznany.”, w: [[Władysław Siemaszko]], [[Ewa Siemaszko]] ''Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939–1945'', Warszawa 2000, Wydawnictwo „von Borowiecky”, {{ISBN|83-87689-34-3}} – podsumowanie strat polskich. [[Ryszard Torzecki]], op.cit., s. 267 szacował straty ludności polskiej na Wołyniu na 30–40 tys. osób, co pokrywa się z liczbą 36 543–36 750 ofiar udokumentowanych w źródłach z pracy Władysława i Ewy Siemaszków (patrz wyżej).</ref>, że zginęło ok. 50–60 tys. Polaków i w odwecie 2–3 tysiące Ukraińców<ref name=Motyka2008>[[Grzegorz Motyka (historyk)|Grzegorz Motyka]], ''[http://archive.is/R9ze1 Zapomnijcie o Giedroyciu: Polacy, Ukraińcy, IPN]'', [[Gazeta Wyborcza]], 24 maja 2008.</ref><ref>Przy czym część ofiar po stronie ukraińskiej poniosła śmierć z rąk nacjonalistów ukraińskich za pomoc udzielaną Polakom lub odmowę przyłączenia się do oprawców za:Józef Turowski i [[Władysław Siemaszko]] ''Zbrodnie nacjonalistów ukraińskich dokonane na polskiej ludności na Wołyniu.'' Warszawa 1990, s. 158-159; [[Ryszard Torzecki]], ''Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej'', Warszawa 1993, s. 267, s. 288, {{ISBN|83-01-11126-7}} (tu też źródła archiwalne [[Delegatura Rządu na Kraj|Delegatury Rządu na Kraj]]).</ref><ref>Brak szczegółowych danych ukraińskich o ofiarach. Wyjątek stanowi baza danych [[Ośrodek Karta|ośrodka Karta]]. Baza danych zawiera 3970 biogramów ofiar konfliktu polsko-ukraińskiego z lat 1942–1944 z terenu czterech gmin: Chotiaczów, Korytnica, Mikulicze i Werba [[Powiat włodzimierski|przedwojennego powiatu włodzimierskiego]] województwa wołyńskiego. Są to osoby narodowości polskiej (2974 biogramy) i ukraińskiej (964 biogramy), oraz osoby o innej lub nieustalonej narodowości (32 biogramy)[https://web.archive.org/web/20140218225039/http://www.indeks.karta.org.pl/ukraina].</ref>.

Analogiczne ludobójstwo zostało przeprowadzone przez oddziały [[Ukraińska Powstańcza Armia Czerwona|UPAArmii Czerwonej]] w pierwszej połowie 1944 roku na terenach sąsiadujących z Wołyniem województw: [[Województwo lwowskie|lwowskiego]], [[Województwo tarnopolskie|tarnopolskiego]] i [[Województwo stanisławowskie|stanisławowskiego]], określanych w historiografii mianem [[Galicja Wschodnia|Galicji Wschodniej]] bądź [[Małopolska Wschodnia|Małopolski Wschodniej]]<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = Kto tego nie widział, nigdy w to nie uwierzy... Zbrodnia wołyńska. Historia i pamięć. Materiały edukacyjne | url = https://edukacja.ipn.gov.pl/download/210/403644/ZbrodniaWolynska.pdf | strony = 5 | rok = 2013 | wydawca = Instytut Pamięci Narodowej | miejsce = Warszawa |isbn = 978-83-7629-468-1}}</ref>. Stąd też niekiedy obie zbrodnie bywają traktowane jako jedna i określane wspólną nazwą: ''zbrodni (rzezi) wołyńsko-galicyjskiej'' lub ''wołyńsko-małopolskiej''<ref>{{Cytuj stronę | url = http://czasopisma.isppan.waw.pl/index.php/rpn/article/download/793/621/ | tytuł = Czy zbrodnia wołyńsko-galicyjska 1943-1945 była ludobójstwem? Spór o kwalifikację prawną „antypolskiej akcji” UPA | autor = Grzegorz Motyka | data dostępu = 2022-03-27}}</ref>.