Preskryptywizm (językoznawstwo): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m malarzBOT: standaryzuję wywołanie link-interwiki
Nie podano opisu zmian
Linia 140:
 
=== Inne podejścia ===
Wykluczenie interwencji preskryptywnych poza ramy ścisłej działalności naukowej nie nastąpiło jednak na gruncie wszystkich tradycji lingwistycznych. Na przestrzeni dziejów podejmowano bowiem próby włączenia regulacji normatywnej języka w zakres praktyki językoznawczej{{odn|Vaicekauskienė|2016|s=305}}. Istotnym propagatorem idei purystycznych i preskryptywistycznych było od XIX wieku językoznawstwo czeskie, którego wpływ silnie rzutował na postawy lingwistyczne w krajach Europy Wschodniej i Południowej{{r|vc2}}. [[Karol Janicki]] stwierdza, że tradycja preskryptywizmu zawsze cieszyła się w Polsce silnym ugruntowaniem oraz że promowany model homogeniczności, jedności i czystości języka nie był nigdy wystawiony na otwartą krytykę ze strony językoznawców{{r|mling}}.

Ze szkół językoznawczych swoim szczególnym podejściem do kwestii normatywnych zapisałowyróżniło się na kartach historii [[Praskie Koło Lingwistyczne]], którego przedstawiciele wypracowali teorię kultywacji języka, skupiającą się na funkcjonalnym aspekcie mowyfunkcjonalnym{{odn|Vaicekauskienė|2018|s=339}}. KoncepcjeIch tego stowarzyszeniakoncepcje nie przyjęły się wprawdzie wśród zachodnich kręgów naukowych, skierowanych w stronę opisowości, ale zadomowiłyodegrały siędużą rolę w krajach byłego [[blok wschodni|bloku wschodniego]], gdzie zaczęto sprawować coraz większą kontrolę nad praktyką językową{{odn|Vaicekauskienė|2018|s=339}}. W tym regionie do dziś panują tradycje normatywistyczne, negatywnie nastawione do zróżnicowania językowego{{odn|Vaicekauskienė|2018|s=339}}. Postawa ta ma wyrastać z przekonania, że badanie nieliterackich wariantów języka źle wpływa na stan języka narodowego, przyczyniając się do jego degradacji i degeneracji odczuwanych norm{{r|mling}}. Opisywane tu normatywne poglądy na język pozyskały akceptację w lingwistyce prawie wszystkich krajów bloku socjalistycznego{{r|mling|bk}}. Ponadto w tej części świata utrzymuje się postrzeganie językoznawców jako osób skoncentrowanych na problematyce kodyfikacji językowej, stojących na straży poprawności języka, mimo że znaczna część tutejszych badaczy także dystansuje się od takiego rodzaju działalności, niekiedy podając w wątpliwość jej zasadność naukową i sens praktyczny{{r|markowski|vc}}{{odn|Strelēvica-Ošiņa|2016|s=2}}{{odn|Starčević|2016|s=68}}. [[Karol Janicki]] stwierdza, że tradycja preskryptywizmu zawsze cieszyła się w Polsce silnym ugruntowaniem oraz że promowany model homogeniczności, jedności i czystości języka nie był nigdy wystawiony na otwartą krytykę ze strony językoznawców{{r|mling}}. Postawy preskryptywne bywają spotykaneodnotowano również w innych (także nieeuropejskich) tradycjach językoznawczych, m.in. [[Indonezja|indonezyjskiej]] i [[Japonia|japońskiej]]{{r|Gil|llll}}.
 
Polskie językoznawstwo jest w szczególnym stopniu skoncentrowane na [[krytyka językowa|krytyce językowej]] i promowaniu tzw. [[kultura języka|kultury języka]], przeciwdziałaniu rzekomemu upadkowi języka, co wyraźnie odróżnia je np. od anglojęzycznej socjolingwistyki, która przyjmuje nastawienie bardziej opisowe i obserwacyjne{{r|mr}}. Polscy lingwiści często posiłkują się metaforą językoznawstwa „botanicznego” i „ogrodniczego”, wyróżniając tym samym zarówno odłam lingwistyki skupiony na bezstronnej obserwacji języka, jak i odłam wartościujący, którego celem ma być sprawowanie pieczy nad językiem, poprzez edukowanie społeczeństwa w zagadnieniach normatywnych i wydawanie opinii na temat różnego rodzaju zjawisk językowych{{r|markowski|Mirosława Mycawka2018}}. Zachodni i anglojęzyczni autorzy natomiast przypisują językoznawcom postawę „botanika”{{r|ambto}}, wychodząc z założenia, że zadaniem naukowca winna być empiryczna rejestracja faktów, nieobciążona ocenami normatywnymi{{r|ambto|Straaijer}}. Postawę „ogrodnika” eliminującego chwasty mają wówczas reprezentować [[gramatyka normatywna|gramatycy preskryptywni]], nie zaś badacze stosujący metodologię naukową{{r|ambto}}. Obiegową ideę „poprawnego” języka pojmuje się przy tym jako koncepcję przeciwstawną dzisiejszej wiedzy lingwistycznej, będącą wyrazem [[elitaryzm]]u i uprzedzenia wobec mało prestiżowych form języka{{r|kwss}}. Badacze [[Konrad Szcześniak]] i Cássio Leite Vieira jako zaskakujące w świetle współczesnej nauki opisali stanowisko XX-wiecznego lingwisty amerykańskiego [[Leonard Bloomfield|Leonarda Bloomfielda]], który głosił, że istnieje pewien model „poprawnej angielszczyzny”, przyswajany dopiero w procesie formalnego nauczania{{r|kwss}}.