|
[[Plik:Moravia, moravian enclaves in Silesia, and change of moravian borders in 1920.png|thumb|Historyczne Morawy zaznaczone są na zielono; czerwony – enklawy morawskie na Śląsku; niebieski – historyczne ziemie Dolnej Austrii przyłączone do Moraw w 1920]]
[[Plik:Moravská orlice.jpg|thumb|Flaga z [[Herb Moraw|herbem Moraw]]]]
*
'''Morawy''' ({{w języku|cs|Morava}}, {{łac.|Moravia}}, {{niem.|Mähren}}) – [[kraina historyczna]] we wschodniej części [[Czechy|Czech]] o powierzchni 22 348,87 km², [[Krainy historyczne Czech|jedna z trzech krain wchodzących w skład tego państwa]] (obok [[Czechy (kraina)|Czech]] i [[Śląsk Czeski|Śląska Czeskiego]]). Północne fragmenty Moraw leżą na [[Granice Polski|terytorium Polski]] ([[Kietrz]], [[Baborów]]), a są to dawne [[Morawskie enklawy na Śląsku|enklawy morawskie na obszarze Śląska]], utworzone w wyniku włączenia do Śląska większości terytoriów dawnego morawskiego księstwa opawskiego (ten około dwustuletni proces zakończył się w 1613 r.).
Obszar Moraw w zasadzie pokrywa się z obszarem zlewni rzeki [[Morawa (lewy dopływ Dunaju)|Morawy]]. Na północy granice Moraw stanowi grzbiet [[Sudety Wschodnie|Sudetów Wschodnich]] (najwyższy szczyt Moraw: [[Pradziad]]) – [[Jesioniki|Jesioników]] i [[Góry Odrzańskie|Gór Odrzańskich]], od wschodu – [[Karpaty|karpackie]] pasma [[Jaworniki|Jaworników]] i [[Białe Karpaty|Białych Karpat]], od południa – [[Obniżenie Południowomorawskie]], od zachodu – [[Wyżyna Czesko-Morawska]]. Morawy graniczą od północy ze [[Śląsk]]iem, od zachodu z Czechami, od południa z [[Dolna Austria|Dolną Austrią]], od wschodu ze [[Słowacja|Słowacją]]. Na terenie dawnego Śląska Austriackiego (dzisiaj tworzącego większą część czeskiego Śląska) znajdowały się liczne enklawy morawskie<ref>[http://dalsimoravak.wordpress.com/2012/06/14/moravskoslezska-opava/ Moravskoslezská Opava].</ref>. Podczas wymiany terytoriów w 1958 r. pomiędzy [[Polska|Polską]] i [[Czechosłowacja|Czechosłowacją]] niewielkie fragmenty ziem, należące niegdyś do tych enklaw przyłączono do Polski. Wcześniej, bo po [[Wojny śląskie|wojnach śląskich]], jedną z enklaw morawskich (Kietrz i okolice) przyłączono do Prus i w ten sposób od 1945 znalazła się w granicach Polski<ref name="Kowalski">{{Cytuj pismo|nazwisko=Kowalski|imię=Mariusz|tytuł=Morawianie (Morawcy) w Polsce |url=http://web.archive.org/web/20190328065454/http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.hdl_11089_21291/c/0_6__115__131_Kowalski.pdf|czasopismo=Studia z Geografii Politycznej i Historycznej|data=2016|strony=115–131|wolumin=5}}</ref>.
Teren Moraw zamieszkany był przez człowieka co najmniej od okresu [[paleolit]]u, o czym świadczą [[Stanowisko archeologiczne|stanowiska archeologiczne]] na [[Pavlovské vrchy|Wzgórzach Pawłowskich]] w pobliżu [[Brno|Brna]] oraz w okolicy [[Dolní Věstonice]] i Předmostí (obecnie część [[Przerów|Przerowa]]).
== Regiony etnograficzne ==
* Morawska Góralszczyzna (cz. Moravské Horácko)
* [[Haná]] (cz. Haná, Hanácko)
* [[Lasko|Laszczyzna]] (cz. Lašsko)
* [[Słowacko]] (cz. Moravské Slovensko, Moravské Slovácko, Slovácko)
* [[Wołoszczyzna Morawska]] (cz. Valašsko)
== Historia i ważniejsze wydarzenia ==
[[Plik:Polska 992 - 1025.png|thumb|Morawy pod panowaniem polskim (1003-1031)]]
W starożytności Morawy były zamieszkane przez [[Celtowie|Celtów]], później przez germańskich [[Kwadowie|Kwadów]], a od VI wieku przez [[Słowianie|Słowian]]. Pierwsze wzmianki o ośrodkach politycznych na Morawach pojawiają się w kronikach [[Fredegard]]a w VII wieku. Wspomniany jest władca [[Samon]], który odmówił posłuszeństwa [[Frankowie|Frankom]]. Jest to najstarsza wzmianka o istniejącej państwowości w krainach zamieszkanych przez Słowian.
* VI-VIII wiek – Morawy pod panowaniem [[Kaganat Awarów|Kaganatu Awarów]], zasiedlane przez podległych [[Awarowie|Awarom]] Słowian
* ok. 625-660 – Morawy w składzie [[Państwo Samona|państwa Samona]]
* VIII wiek – próby ewangelizacji Moraw (między innymi przez [[Irlandia|irlandzkiego]] misjonarza [[Wirgiliusz z Salzburga|Wirgiliusza z Salzburga]])
* przełom VIII i IX wieku – powstanie [[Państwo wielkomorawskie|państwa wielkomorawskiego]] (Wielkie Morawy) pod panowaniem dynastii [[Mojmirowice|Mojmirowiców]]
* 862 – na prośbę [[patriarcha|patriarchy]] [[Konstantynopol]]a przybyli z misją chrystianizacyjną [[Cyryl i Metody]]
* ok. 981-990 – [[Mieszko I]] opanowuje [[Brama Morawska|Bramę Morawską]] i [[Ołomuniec]]
* ok. 991 – Morawy (lub ich stolica Ołomuniec) pojawiają się w dokumencie [[Dagome iudex]] jako ''Alemure''
* 1003 – całe Morawy włączone do państwa polskiego przez [[Bolesław I Chrobry|Bolesława Chrobrego]]
* 1005 – najazd [[Węgrzy|Węgrów]] na Morawy
* 1031 – utrata Moraw przez Polskę za panowania [[Mieszko II Lambert|Mieszka II]] i podbój przez Czechy
* 1063 – ustanowienie [[Archidiecezja ołomuniecka|biskupstwa w Ołomuńcu]]
* 1182 – utworzenie [[Margrabstwo Moraw|Marchii Morawskiej]]
* W latach 1182–1526 Marchia Morawska była w różnym stopniu zależna od królestwa czeskiego, którego władcy stale dążyli do pełnego jej podporządkowania.
* 1348 – inkorporacja Moraw do nowo utworzonej Korony Królestwa Czech
* 1423 – Zygmunt Luksemburski jako król czeski przekazał Morawy (ściślej, ich południową część) w zastaw swemu zięciowi Albrechtowi Habsburgowi.
* 1464 – Jerzy z Podiebradów jako król czeski ogłosił wieczystą unię na równych prawach Czech (Królestwa Czeskiego) i Moraw (Margrabstwa Morawskiego), tworząc w łonie Korony Czeskiej czeskojęzyczne jądro państwa przeciwstawione zdominowanym przez Niemców Śląskowi i Łużycom; była to reakcja na nieuznawanie przez Wrocław władzy Jerzego i dążenie do wyłonienia innego monarchy
* 1469-1490 Morawy wraz z tzw. peryferyjnymi krajami Korony Czeskiej (Śląsk, Łużyce) pod władzą katolickiego króla (antykróla) czeskiego Macieja, władcy Węgier
* 1613 – decyzją Macieja II jako króla czeskiego i cesarza rzymskiego ostateczne odłączenie od Moraw [[Księstwo opawskie|księstwa opawskiego]] i przyłączenie go do Śląska
* 1637-1734 – podział Moraw na 5 krajów: [[Brno|brneński]] (cz. ''Brněnský kraj''), [[Ołomuniec|kraj ołomuniecki]] (cz. ''Olomoucký kraj''), [[Uherské Hradiště|kraj hradišťski]] (cz. ''Hradišťský kraj''), [[Igława (miasto)|kraj igławski]] (cz. ''Jihlavský kraj''), [[Znojmo|kraj znojemski]] (cz. ''Znojemský kraj'')
* 1735-1848 – podział Moraw na 6 krajów: powstał [[Przerów|kraj przerowski]] (cz. ''Přerovský kraj'') ze stolicą w [[Hranice na Moravě|Hranicach]] (niem. ''Weißkirchen'')
* 1782 – [[Śląsk Austriacki]] połączony z Morawami, powstało [[Gubernium morawsko-śląskie]]
* W okresie [[Cesarstwo Austrii|Cesarstwa Austriackiego]] i [[Austro-Węgry|monarchii austro-węgierskiej]] Morawy były osobnym [[Margrabstwo Moraw|krajem koronnym]] ze stolicą w [[Ołomuniec|Ołomuńcu]], a później w [[Brno|Brnie]]
* 1848-1855 – proponowany podział Moraw na 2 kraje (kraj brneński, kraj ołomuniecki) i na 25 starostw powiatowych (cz. ''okresní hejtmanství'')
* 1849 – [[Śląsk Austriacki]] oddzielony od Moraw jako kraina monarchii austriackiej
* 1855-1862 – podział Moraw na 6 krajów (kraj brneński, kraj igławski, [[Nowy Jiczyn|kraj nowojiczyński]] (cz. ''Novojičínský kraj''), kraj ołomuniecki, [[Uherské Hradiště|kraj uherskohradišťski]] (cz. ''Uherskohradišťský kraj''), kraj znojemski), na 76 powiatów (cz. ''okres'') i 2 miasta
* 1905 – równouprawnienie Moraw, tak zwany „ausgleich morawski” (cz. ''moravské vyrovnání'' lub ''moravský pakt'', niem. ''Mährischer Ausgleich'')<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.haus.pl/pl/pdf/pub1/SOeter.pdf | tytuł = Stefan Oeter Mniejszości pomiędzy segregacją, integracją i asymilacją – o powstaniu i rozwoju modelu autonomii kulturowej | opublikowany = haus.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20160304101617/http://www.haus.pl/pl/pdf/pub1/SOeter.pdf | zarchiwizowano = 2016-03-04}}.</ref>
* 1918, 28 października – powstała [[Czechosłowacja]]
* 1918, październik – po powstaniu [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]] powstała na Morawach północnych i na zachodzie [[Śląsk Austriacki|Śląska Austriackiego]] (Śląsk Sudecki, niem. ''Sudetenschlesien'') prowincja [[Republika Niemieckiej Austrii|Republiki Niemieckiej Austrii]] [[Kraj Sudetów (1918)|Kraj Sudetów]] (niem. ''Sudetenland'', cz. ''Sudetsko'') ze stolicą w [[Opawa|Opawie]]. Na Morawach południowych powstały w ramach [[Dolna Austria|Dolnej Austrii]] [[Niemieckie Morawy Południowe]] (niem. ''Deutschsüdmähren'', cz. ''Německá jižní Morava'') ze stolicą w [[Znojmo|Znojmie]]
* 1918, grudzień – likwidacja przez Czechosłowację prowincji [[Kraj Sudetów (1918)|Kraj Sudetów]] i Niemieckich Moraw Południowych
* 1920, 31 lipca – do Moraw przełączone historyczne części Austrii: [[Valticko|ziemia walticka]] i [[Trójkąt dyjski]]
* 1923 – proponowany podział Moraw do [[Żupa (jednostka administracyjna)|okręgów]] [[Igława (miasto)|Igława]] (X; cz. ''župa Jihlava''), [[Brno|Berno]] (XI; cz. ''župa Brno''), [[Ołomuniec]] (XII; cz. ''župa Olomouc''), [[Uherské Hradiště|Hradyszcze Węgierskie]] (XIII; cz. ''župa Uherské Hradiště'') i [[Ostrawa|Ostrawa Morawska]] (XIV; cz. ''župa Moravská Ostrava'')
* 1924, 29 stycznia – powstała ''Wielka [[Ostrawa]]'' (cz. ''Velká Ostrava'') połączenie Ostrawy Morawskiej z 3 miastami morawskimi ([[Przywóz (Ostrawa)|Przywóz]], [[Witkowice (Ostrawa)|Witkowice]], [[Mariánské Hory|Mariańskie Góry]]) i 3 gminami morawskimi ([[Zábřeh (Ostrawa)|Zábřeh nad Odrą]], [[Nová Ves (Ostrawa)|Nowa Wieś]], [[Hrabůvka (Ostrawa)|Hrabůvka]])
* 1928 – czechosłowacka Kraina Śląska (cz. ''země Slezská'') została połączona z Kraina Morawską (cz. ''země Moravská'') i powstała Kraina Morawskośląska (cz. ''Země Moravskoslezská'') ze stolicą w [[Brno|Brnie]]
* 1938, 2 października – wkroczenie wojsk niemieckich na Morawy północne i na Morawy południowe
* 1938, 30 października – na Morawach północnych i na Śląsku Opawskim powstała [[rejencja opawska]] (niem. ''Regierungsbezirk Troppau'', cz. ''vládní obvod Opava'') w ramach [[Okręg Rzeszy Kraj Sudetów|Okręgu Rzeszy Kraj Sudetów]] (niem. ''Reichsgau Sudetenland'', cz. ''Říšská župa Sudety''). Część Moraw południowych została połączona do [[Dolna Austria|Okręgu Rzeszy Dolny Dunaj]]
* 1938-1945 – [[germanizacja]] niektórych [[Języki słowiańskie|słowiańsko]] brzmiących niemieckich nazw geograficznych, np. ''[[Čejč|Czejtsch]]'' na ''Tscheitsch'' (1939), ''[[Křižanovice u Vyškova|Kržižanowitz]]'' na ''Krischanowitz'' (1939), ''[[Švábenice|Schwabenitz]]'' na ''Schwabendorf'' (1939), ''[[Frydek-Mistek|Mistek]]'' na ''Friedberg'' (1939) itd.
* 1939, 15 marca – likwidacja pozostałej Czecho-Słowacji, okupacja niemiecka pozostałej części [[Czechy|Czech]] (niem. die ''Rest-Tschechei'') i utworzonie [[Protektorat Czech i Moraw|Protektoratu Czech i Moraw]] (niem. ''Protektorat Böhmen und Mähren'')
* 1939-1942 – podział protektoratnej krainy Morawy na 7 oberlandratów: [[Brno|Brünn]], [[Igława (miasto)|Iglau]], [[Kromieryż|Kremsier]], [[Ostrawa|Mährisch Ostrau]], [[Ołomuniec|Olmütz]], [[Prościejów|Proßnitz]], [[Zlin]]
* 1941, 1 lipca – kontynuacja integracji ''Wielkiej [[Ostrawa|Ostrawy]],'' połączenie Ostrawy Morawskiej z 2 śląskimi miastami ([[Śląska Ostrawa]], [[Gruszów (Ostrawa)|Hruszów]]), 1 śląskim [[Miasteczko (urbanizacja)|miasteczkiem]] ([[Michałkowice (Ostrawa)|Michałkowice]]), 5 śląskimi gminami ([[Herzmanice]], [[Kończyce Wielkie (Ostrawa)|Kończyce nad Ostrawicą]], [[Kończyce Małe (Ostrawa)|Kończyce Małe]], [[Muglinów]], [[Radwanice i Bartowice|Radwanice]]-Lipina) i 4 morawskimi gminami ([[Hrabová (Ostrawa)|Grabowa]], [[Nová Bělá]], [[Stará Bělá]] i [[Výškovice (Ostrawa)|Výškovice]])
* 1942-1945 – podział protektoratnej krainy Morawy na 3 oberlandraty: [[Brno|Brünn]], [[Igława (miasto)|Iglau]], [[Ostrawa|Mährisch Ostrau]]
* 1945 – Morawy w granicach [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]]
* od 1945 – [[czechizacja]] niektórych [[Język niemiecki|niemiecko]] brzmiących czeskich nazw geograficznych<ref>[http://www.zakonyprolidi.cz/cs/1950-3 Předpis č. 3/1950 Sb.: Vyhláška ministerstva vnitra o změnách úředních názvů míst v roce 1949].</ref>, np. ''[[Kraj Sudetów|Sudety]]'' na ''pohraniční území'' (1945), ''[[Nový Malín|Frankštát]]'' na ''Nový Malín'' (1947), ''[[Loučná nad Desnou|Vízmberk]]'' na ''Loučná nad Desnou'' (1948), ''[[Sudety]]'' na ''Krkonošsko-jesenická subprovincie'' (1979), ''[[Sudety Wschodnie|Východní Sudety]]'' na ''Jesenická oblast'' (1979) itd.
* 1945, 30 maja – na Śląsku Czechosłowackim powstała Ekspozytura Śląska Krainy Morawskośląskiej (cz. ''Slezská expozitura země Moravskoslezské'') ze stolicą w [[Ostrawa|Ostrawie]]
* 1948, 31 grudnia – likwidacja Krainy Morawskośląskiej
* 1949, 1 stycznia – podział Moraw i [[Śląsk Czeski|Śląska Czeskiego]] na morawsko-czeski [[kraj igławski]] (cz. ''Jihlavský kraj''), [[kraj brneński]] (cz. ''Brněnský kraj''), morawsko-śląski [[kraj ołomuniecki]] (cz. ''Olomoucký kraj''), [[kraj gottwaldowski]] (cz. ''Gottwaldovský kraj'') i morawsko-śląski [[kraj ostrawski]] (cz. ''Ostravský kraj'')
* 1960, 11 kwietnia – na podstawie ustawy nr 36/1960<ref name="U36/1960" /> o podziale terytorialnym państwa czeskiego m.in. na terenie Moraw i Śląska Czeskiego powstały [[kraj południowomorawski (1960–2020)|kraj południowomorawski]] (cz. ''Jihomoravský kraj'') ze stolicą w [[Brno|Brnie]] i [[kraj północnomorawski (1960–2020)|kraj północnomorawski]] (cz. ''Severomoravský kraj'') ze stolicą w [[Ostrawa|Ostrawie]]. Części Moraw zostały w [[Kraj południowoczeski (1960–2020)|kraju południowoczeskim]] (ziemia daczycka) i w [[kraj wschodnioczeski (1960–2020)|kraju wschodnioczeskim]] (ziemia switawska).
* 1969, 1 stycznia – powstała Czeska Republika Socjalistyczna (cz. ''Česká socialistická republika'' (ČSR))
* 1977, 30 grudnia – terytorium apostolskiej administratury w [[Czeski Cieszyn|Czeskim Cieszynie]] zostało przyłączone do [[archidiecezja ołomuniecka|archidiecezji ołomunieckiej]]
* 1992, 31 grudnia – rozpad [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]]
* 1993, 1 stycznia – dwa oddzielne państwa – [[Czechy]] i [[Słowacja]]
* 1996, 30 maja – powstała [[diecezja ostrawsko-opawska]] w wyniku wyłączenia części terytorium z [[archidiecezja ołomuniecka|archidiecezji ołomunieckiej]]
[[Plik:Republika Czeska - Czechy, Morawy i Śląsk Czeski.png|thumb|360px|Historyczne regiony Czech a współczesny podział administracyjny]]
* 2000, 1 stycznia – podział Moraw i Śląska Czeskiego na kraj morawsko-czeski [[Kraj Wysoczyna|igławski]] (cz. ''Jihlavský kraj''), [[Kraj południowomorawski|brneński]] (cz. ''Brněnský kraj''), morawsko-śląski [[kraj ołomuniecki|ołomuniecki]] (cz. ''Olomoucký kraj''), [[Kraj zliński|zliński]] (cz. ''Zlínský kraj'') i morawsko-śląski [[Kraj morawsko-śląski|ostrawski]] (cz. ''Ostravský kraj''). Części Moraw zostały w [[kraj południowoczeski|kraju czeskobudziejowickim]] (ziemia daczycka) i w [[Kraj pardubicki|kraju pardubickim]] (ziemia switawska). [[Kraj północnomorawski (1960–2020)|Kraj północnomorawski]] i [[Kraj południowomorawski (1960–2020)|kraj południowomorawski]], które powstały w 1960 na podstawie ustawy nr 36/1960<ref name="U36/1960">{{Cytuj | url = https://web.archive.org/web/20050507153136/http://www.mvcr.cz/sbirka/1960/sb15-60.pdf | tytuł = 36. ZÁKON ze dne 9. dubna 1960 o územním členění státu | opublikowany = mvcr.cz | język=cs}}</ref> o podziale terytorialnym [[Czechy|państwa czeskiego]] istniały jako obszary administracyjne (np. dla [[sąd]]ów (Sąd Okręgowy w Ostrawie), [[prokuratura|prokuratury]], czy [[urząd skarbowy|urzędów skarbowych]]) do 2020.
* 2001, 31 maja – zmiana nazwy kraju ostrawskiego na [[Kraj morawsko-śląski]] (cz. ''Moravskoslezský kraj''), kraju brneńskiego na [[Kraj południowomorawski]] (cz. ''Jihomoravský kraj'') i kraju igławskiego na [[Kraj Wysoczyna]]
* 2021, 1 stycznia – na podstawie ustawy nr 51/2020 z 29 stycznia 2020 w sprawie terytorialnego podziału administracyjnego państwa powstały okręgi administracyjne, położonych na terenie Moraw, krajów: [[Kraj południowomorawski|południowomorawskiego]], [[Kraj ołomuniecki|ołomunieckiego]], [[Kraj Wysoczyna|Wysoczyna]], [[Kraj morawsko-śląski|morawsko-śląskiego]] i [[Kraj zliński|zlińskiego]]<ref name="U51/2020">{{cytuj |url=https://www.zakonyprolidi.cz/cs/2020-51#p1 |tytuł=51 ZÁKON ze dne 29. ledna 2020 |opublikowany=zakonyprolidi.cz |język=cs |data dostępu=2023-07-04}}</ref>.
== Turystyka ==
[[Plik:01 Moravské náměstí jezdecká socha znak Moravy moravská orlice.jpg|thumb|Pomnik konny [[Jodok z Moraw|Jodoka z Moraw]] na Placu Morawskim (Moravské náměstí) w [[Brno|Brnie]]. Okrągła tarcza trzymana przez rycerza została opatrzona herbem Moraw. Przedstawiciele miasta Brna używają go do upamiętnienia Spisu Ludności, Domów i Mieszkań 2021.<ref>{{Cytuj
|tytuł = Sochu Jošta v Brně ozdobil moravský znak, připomíná význam Moravy (Pomnik Jodoka w Brnie został ozdobiony herbem Moraw, przypominającym o znaczeniu Moraw)
|url = https://brnensky.denik.cz/zpravy_region/sochu-josta-ozdobil-moravsky-znak-pripomina-vyznam-moravy-20210326.html
|data dostępu = 2021-04-08}}</ref>]]
Większość zabytków, znajdujących się na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|Liście światowego dziedzictwa UNESCO]] Czech, leży na Morawach – [[Sanktuarium pielgrzymkowe św. Jana Nepomucena (Zelená Hora)]] w [[Zdziar nad Sazawą|Zdziare nad Sazawą]], historyczne centrum miasta [[Telcz]] z zespołem zamkowo-ogrodowym, [[Bazylika św. Prokopa w Třebíčy|Bazylika św. Prokopa w Třebíču]] oraz dzielnica żydowska w Třebíču, [[Willa Tugendhatów]] w Brnie, Kompleks Lednicko-Valticki składający się z zamku w [[Valtice|Valticach]], pałacu w [[Lednice|Lednicy]] oraz leżących pomiędzy nimi ogrodów, kompleks zamku i ogrodu Podzamkowego oraz [[Ogród Kwiatowy w Kromieryżu|Ogród Kwiatowy]] w [[Kromieryż]]u, [[Kolumna Trójcy Świętej w Ołomuńcu|Kolumna Trójcy Przenajświętszej w Ołomuńcu]].
[[Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa kulturowego]] zawiera pozycje z obszaru Moraw, przede wszystkim męski taniec ludowy [[Slovácky Verbuňk]], zwyczaj ludowy [[Pochód Królów|Jazda Królów]] oraz częściowo lalkarstwo i sokolnictwo.
Inne popularne atrakcje turystyczne to [[Kras Morawski]] z wieloma jaskiniami udostępnionymi turystom, mnóstwo historycznych zamków i pałaców jak np. [[Pernštejn]], [[Buchlov]], [[Bouzov]], [[Náměšť nad Oslavou]], [[Jaroměřice nad Rokytnou]], [[Sławków (Czechy)|Sławków (Austerlitz)]] Milotice, [[Vranov nad Dyjí]], [[Holešov]] albo [[Hradec nad Moravicí]]. Większymi sanktuariami są narodowe sanktuarium morawskie – bazylika pw. Wniebowzięcia NMP i św. [[Cyryl i Metody|Cyryla i Metodego]] oraz zespół poklasztorny cystersów na [[Velehrad]]zie, sanktuarium MB Obrończyni w Sv. Hostýnie albo Sanktuarium Imienia MB w Křtinách. Warte zwiedzenia są klasztory, np. benedyktynów w [[Rajhrad]]zie, norbertanów w [[Nová Říše|Novej Říšy]], dominikanów w Igławie czy [[Uherský Brod|Uherskim Brodzie]], cysterek w [[Předklášteří]], tak samo jak zespoły poklasztorne cystersów w [[Zdziar nad Sazawą|Zdziare nad Sazawą]] czy norbertanów w Louce ([[Znojmo]]).
Historycznymi starówkami mogą się pochwalić m.in.: [[Slavonice]], [[Igława (miasto)]], [[Velké Meziříčí]], [[Moravská Třebová]], [[Znojmo]], [[Mikulov]], [[Uherské Hradiště]], [[Litovel]] oraz [[Štramberk]]. Zachowane dzielnice żydowskie można zwiedzić w: [[Holešov]]ie, [[Boskovice|Boskovicach]], Mikulovie i [[Velké Meziříčí|Velkim Meziříčí]]. Architekturę wiejską można podziwiać w tzw. rezerwatach architektury ludowej np. w [[Rymice|Rymicach]] na Morawach centralnych, w Křižánkách, bądź w Krátkej na [[Wyżyna Czesko-Morawska|Wyżynie Czesko-Morawskiej]], zaś muzealne ekspozycje znajdziemy w skansenie w [[Rožnov pod Radhoštěm|Rožnovie pod Radhoštěm]], czy w [[Strážnice|Strážnicy]].
Wzrasta popularność wina morawskiego. W imprezach winiarskich, związanych często z tradycyjnymi strojami ludowymi, muzyką cymbałową oraz regionalnymi potrawami, biorą udział jak miejscowi mieszkańcy, tak również licznie tu przyjeżdżający turyści. W zimie organizowane są degustacje gminne oraz regionalne (tzw. košty), na końcu lata i początku jesieni tzw. Uroczystości Burčáku (pół-sfermentowany moszcz winogronowy) albo w różnych porach roku siže odbywajžace tzw. Dni Otwartych Piwnic.
Obecnie Morawy są jednym z najpopularniejszych regionów do uprawiania turystyki rowerowej w Czechach. Wytyczono tu ponad 1200 kilometrów szlaków rowerowych<ref>[http://www.znajkraj.pl/rowerowe-morawy-poludniowe Rowerowe Morawy Południowe].</ref>, wraz z infrastrukturą, jak warsztaty rowerowe czy punkty gastronomiczne.
[[Plik:Moravia coat of arms.jpg|thumb|200px|Historyczny [[herb Moraw]]]]
[[Plik:Mahrische.Enklaven.in.Schlesien.png|thumb|left|Morawskie enklawy na Śląsku Austriackim]]
== Zobacz też ==
* [[władcy Moraw]]
* [[język morawski]]
* [[Morawianie]]
* [[morawski region winiarski]]
* [[Brama Morawska]]
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
== Linki zewnętrzne ==
* {{Cytuj stronę | url = http://www.republika.pl/cepolsite/info/info_morawy.htm | tytuł = Morava | opublikowany = republika.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20040509070032/http://www.republika.pl/cepolsite/info/info_morawy.htm | zarchiwizowano = 2004-05-09}}
* {{Cytuj stronę | url = http://www.znojemskarotunda.com/ | tytuł = O książętach morawskich | opublikowany = znojemskarotunda.com | archiwum = https://web.archive.org/web/20070719120315/http://www.znojemskarotunda.com/ | zarchiwizowano = 2007-07-19 | język = cs}}
* {{SgKP|VI|668|Morawia}}
{{Historyczne krainy Czech}}
| 