Stąporków: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez 37.248.167.213) i przywrócono wersję 70981619 autorstwa Wolfgang Znacznik: Ręczne wycofanie zmian |
uzupełnienia, źródła, poprawki redakcyjne i linków |
||
Linia 16:
|powierzchnia = 10,94<ref name="gus">{{cytuj książkę|tytuł=Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2015 r.|wydawca=Główny Urząd Statystyczny|miejsce=Warszawa|data=2015-07-22|issn=1505-5507|url=http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2015-r-,7,12.html}}</ref>
|wysokość =
|rok =
|liczba ludności = 5274<ref name="BDL" />
|gęstość zaludnienia =
|strefa numeracyjna = +48 41
|kod pocztowy = 26-220
Linia 36:
}}
[[Plik:Staporkow Wołów.jpg|thumb|240px|Panorama dzielnicy [[Wołów (Stąporków)|Stąporków-Wołów]]]]
'''Stąporków''' – miasto w [[województwo świętokrzyskie|woj. świętokrzyskim]], w [[Powiat konecki|powiecie koneckim]], siedziba władz miejsko-wiejskiej [[Stąporków (gmina)|gminy Stąporków]]. Miejscowość leży nad rzeką [[Czarna Konecka|Czarną Konecką]]<ref name="SgKP" /> i jej dopływem Młynówką.
Miejscowość otrzymała [[prawa miejskie]] w 1967 roku. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miasto administracyjnie należało do [[Województwo kieleckie (1975–1998)|woj. kieleckiego]]. Według danych z
Stąporków położony jest na obszarze dawnej [[ziemia sandomierska|ziemi sandomierskiej]] historycznej [[Małopolska|Małopolski]], należy także do ziemi radomskiej<ref>„Nowy Przegląd”, tom I, red. E. Międzyrzecka. Książka i Wiedza, Warszawa 1957, s. 486.</ref>.
Miasto jest podzielone na kilka dzielnic (obręby): [[Wołów (Stąporków)|Wołów]], Plac Wolności, Centrum (osiedle Żeromskiego, osiedle Leśne, XXX-lecie), [[
Na terenie miasta i gminy Stąporków znajduje się podstrefa [[Specjalna Strefa Ekonomiczna Starachowice|Specjalnej Strefy Ekonomicznej Starachowice]], obejmująca obszar 34,1 ha i zagospodarowana w ponad 70%<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.sse.com.pl/tereny/pokaz/id/12 | tytuł = Informacje na stronie SSE Starachowice | data dostępu = 2014-12-08 | opublikowany = sse.com.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20141210151825/http://www.sse.com.pl/tereny/pokaz/id/12 | zarchiwizowano = 2014-12-10 }}</ref>.
Przez miasto przechodzi {{szlak|czerwony}} [[Czerwony szlak turystyczny rezerwat Diabla Góra
Stąporków jest siedzibą [[Kościół łaciński|rzymskokatolickiej]] parafii [[Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Stąporkowie|Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny]]{{r|par1}}. Wcześniej Stąporków podlegał [[Parafia św. Jacka i św. Katarzyny w Odrowążu|parafii w Odrowążu]]<ref name="SgKP" />.
== Historia ==
{{Osobny artykuł|Staropolski Okręg Przemysłowy}}
Miejscowość należała do ważnych ośrodków przemysłowych [[Staropolski Okręg Przemysłowy|Zagłębia Staropolskiego]]{{r|Kula}}. Początkiem Stąporkowa było powstanie w tym miejscu w połowie XVI w. [[kuźnica (zakład)|kuźnicy]] ''[[Stąpor]]''. Jej nazwa pochodziła prawdopodobnie od nazwiska właściciela. W latach 1738–1739 powstał tu [[wielki piec]] wybudowany przez kanclerza [[Jan Małachowski (kanclerz wielki koronny)|Jana Małachowskiego]]<ref name="SgKP" />. W 1781 miejscowe zakłady zwiedzał hrabia [[Friedrich Wilhelm von Reden]], zasłużony dla rozwoju przemysłu na [[Górny Śląsk|Górnym Śląsku]]. W miejscowości w XVIII wieku znajdował się duży kompleks zakładów żelaznych. Piec w Stąporkowie produkował wówczas 130 [[cetnar]]ów surówki tygodniowo, tj. więcej niż podobne zakłady górnośląskie<ref name="Miasta">''Miasta polskie w Tysiącleciu'', przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965–1967, Tom I, str 545–546.</ref>. Rudę żelaza dostarczano z kilku kopalni usytuowanych od zakładów od 1/4 do 1 mili{{r|Kula}}.
W 1827 Stąporków liczył 24 domostw i 131 mieszkańców<ref name="SgKP" />.
W 1838 rodzina Małachowskich rozbudowała i unowocześniła zakład. Stary wielki piec został zastąpiony przez dwa nowocześniejsze. W latach 1876 i 1895 miały miejsce kolejne modernizacje. Zakład przestawiono na [[koks|paliwo koksowe]]. Powstała [[prażalnia]] rud z ośmioma piecami oraz 2 [[żeliwiak]]i. W samym zakładzie pracowało wówczas 300 robotników<ref name="Miasta" />. W kopalniach rudy dostarczających surowca 500 kolejnych<ref name="Miasta" />.▼
▲W 1838 rodzina Małachowskich rozbudowała i unowocześniła zakład. Stary wielki piec został zastąpiony przez dwa nowocześniejsze. W latach 1876 i 1895 miały miejsce kolejne modernizacje. Pod koniec XIX wieku przedsiębiorstwo przeszły w ręce rodziny Tarnowskich<ref name="SgKP" />. Zakład przestawiono na [[koks|paliwo koksowe]]. Powstała [[prażalnia]] rud z ośmioma piecami oraz 2 [[żeliwiak]]i. W samym zakładzie pracowało wówczas 300 robotników<ref name="Miasta" />, choć [[Słownik geograficzny Królestwa Polskiego]] podaje 515 pracowników w 1888 roku<ref name="SgKP" />. W kopalniach rudy dostarczających surowca zatrudnienie znajdowało 500 kolejnych<ref name="Miasta" />.
Pomimo zniszczeń i [[rekwizycja|rekwizycji]] urządzeń z czasów [[I wojna światowa|I wojny światowej]], zakład pracował do 1938 r., w latach 20. XX wieku zrezygnowano z wytopu żelaza z rudy na rzecz odlewni żeliwa, a zabudowania przetrwały do 1945, kiedy zniszczone zostały w czasie ciężkich walk o miasteczko<ref name="Miasta" />.
Linia 67 ⟶ 69:
=== Zbrodnia niemiecka w 1940 r. ===
Pomnik przy ul. Gutów na terenie dawnej wsi [[Koprosa|Koprusa]] (obecnie w granicach miasta Stąporków) na polanie pomiędzy zabudowaniami mieszkalnymi. Murowany w formie prostokątnej ściany, ze ściętym, uskokowym daszkiem, na betonowej podstawie, w ogrodzeniu z łańcucha w żelaznych rurkach.
Podczas zwalczania oddziału mjr [[Henryk Dobrzański|Henryka Dobrzańskiego]] „Hubala” na początku kwietnia 1940 r. Niemcy zamordowali w lesie serbinowskim Mariana Guta, niespełna 18-letniego chłopca walczącego w tych oddziałach. Dnia 6 kwietnia 1940 roku żandarmi zamordowali całą rodzinę jeńca: ojca, matkę i dwójkę rodzeństwa, paląc zwłoki wraz z zabudowaniami. Pomnik upamiętnia tamte tragiczne wydarzenia, zaś symboliczna mogiła rodziny Gutów znajduje się na cmentarzu w [[Niekłań (Stąporków)|Niekłaniu]].
{{osobny artykuł|Pacyfikacje „hubalowskie”}}
== Architektura ==
Jedynym obiektem w Stąporkowie wpisanym do rejestru zabytków [[Narodowy Instytut Dziedzictwa|Narodowego Instytutu Dziedzictwa]] jest [[Stąporków (stacja kolejowa)|budynek dworca kolejowego]]] z 1885 roku<ref name="nidSWT" />
== Oświata ==
Linia 90 ⟶ 95:
[[Plik:Stadion MKS Stąporków.jpg|thumb|Stadion MKS-u Stąporków]]
[[Plik:Stadion staporkow.jpg|alt=Stadion MKS - u Stąporków|mały|Trybuna stadionu w Staporkowie]]
'''MKS Stąporków''' (Miejski Klub Sportowy Stąporków) – polski klub sportowy ze Stąporkowa powstały w 1948 roku, jako Stal [[Wołów (Stąporków)|Wołów]]. W 1957 roku przyjął nazwę RKS Stąporków. Klub rozgrywa swoje domowe spotkania na stadionie zarządzanym przez Miejsko
== Demografia ==
31 grudnia 2014 r. Stąporków miał 5947 mieszkańców<ref name="gus" />.
* Piramida wieku mieszkańców Stąporkowa w 2014 roku<ref name="
<br />[[Plik:Piramida wieku Staporkow.png|690x480px]]
W 2021 spis powszechny ustalił liczbę mieszkańców na 5274 osób<ref name="BDL">{{Cytuj |url = https://bdl.stat.gov.pl/bdl/metadane/cechy/4182 |tytuł = NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych |data = 2022-09-19 |data dostępu = 2023-07-23 |opublikowany = Bank Danych Lokalnych GUS}}</ref>.
== Zobacz też ==
* [[Stąporków (stacja kolejowa)]]
Linia 106 ⟶ 112:
{{Przypisy|
* <ref name="Kula">{{Cytuj książkę | autor = Witold Kula | tytuł = Szkice o manufakturach w Polsce XVIII wieku, tom 2| strony = 479| miejsce = Warszawa | wydawca = PWN | data = 1956 | isbn =}}</ref>
* <ref name="nidSWT">
{{Cytuj stronę | url=https://nid.pl/wp-content/uploads/2023/11/SWT-rej_2023-09-30.pdf | tytuł=Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa świętokrzyskiego | strony=36 | opublikowany=Narodowy Instytut Dziedzictwa | data dostępu=2023-12-11}}</ref>
* <ref name=par1>[https://diecezja.radom.pl/staporkow-parafia-pw-wniebowziecia-nmp/ Opis parafii na stronie diecezji]</ref>
* <ref name="SgKP">{{SgKP|XI|307|Stąporków}}</ref>▼
}}
Linia 113 ⟶ 122:
== Linki zewnętrzne ==
▲* {{SgKP|XI|307|Stąporków}}
* {{Cytuj stronę | url = http://konskie.travel/pl/swietokrzyskie_hity/Miejsca%20pami%C4%99ci%20narodowej%20%20cd./ | tytuł = Miejsca pamięci narodowej w gminie Stąporków | opublikowany = konskie.travel | archiwum = https://web.archive.org/web/20091227183534/http://konskie.travel/pl/swietokrzyskie_hity/Miejsca%20pami%C4%99ci%20narodowej%20%20cd./ | zarchiwizowano = 2009-12-27}}
| |||