Mikołaj Kopernik: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Anulowanie wersji 72664804 autorstwa 188.146.136.5 (dyskusja) zbędny przecinek
Znacznik: Anulowanie edycji
Nie podano opisu zmian
Linia 75:
{{Wymowa|LL-Q809 (pol)-Ptjackyll-Mikołaj Kopernik.wav|'''Mikołaj Kopernik'''}}, {{łac.|Nicolaus Copernicus}}{{u|u1}},{{niem.|Nikolaus Kopernikus}} (ur. [[19 lutego]] [[1473]] w [[Toruń|Toruniu]], zm. przed [[21 maja]]{{u|uds}} [[1543]] we [[Frombork]]u) – [[Korona Królestwa Polskiego|polski]]{{#tag:ref|Określenia „polski astronom” używa m.in. [[Wielka encyklopedia powszechna PWN|Wielka Encyklopedia Powszechna PWN]]<ref>tom 6, wyd. 1965</ref>, jak również niektóre wydawnictwa w języku angielskim, np. ''Encyclopædia Britannica''<ref>{{Encyklopedia Britannica |id = biography/Nicolaus-Copernicus |tytuł = Nicolaus Copernicus |data dostępu = 2022-10-07}}</ref> i ''Cambridge Biographical Encyclopedia''<ref>s. 232, 1994, {{ISBN|0-521-43421-1}}</ref>.|name="u2"|group=uwaga}} [[polihistor]] pochodzenia [[Niemcy (naród)|niemieckiego]]; [[prawnik]], [[urzędnik]], [[dyplomata]], [[lekarz]]<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Agnieszka Banaś |tytuł = „(...)Wyszedł z łona narodu polskiego Mikołaj Kopernik, który stargał zasłonę błędu i omamienia, naprowadził rozum ludzki na drogę prawdy” — w 550 rocznicę urodzin rozmodlonego kanonika, zakochanego w sferze niebieskiej astronoma i budzącego zaufanie warmińskiego lekarza |czasopismo = Pharmacopola |wolumin = 3 |numer = 1 |s = 32–41 |url = https://pharmacopola.pl/pharmacopola-numer-1-2023/}}</ref> i [[Posługa|niższy duchowny katolicki]]<ref name=":0" />, doktor [[Prawo kanoniczne|prawa kanonicznego]], zajmujący się również [[Astronomia|astronomią]] i [[Astrologia|astrologią]]{{odn|Rabin|2015}}, [[Matematyka|matematyką]], [[Ekonomia|ekonomią]], [[Strategia wojskowa|strategią wojskową]]<ref>{{Cytuj stronę |url =https://polsa.gov.pl/rok-kopernika/ |tytuł = Rok Kopernika |opublikowany = POLSA |data dostępu = 2023-02-21 |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.kopernik.org.pl/rok-kopernika |tytuł = Rok Kopernika |opublikowany = Centrum Nauki Kopernik |język = pl |data dostępu = 2023-02-21}}</ref><ref>{{Cytuj stronę |url = https://medicus.lublin.pl/article/mikolaj-kopernik-astronom-lekarz-matematyk/ |tytuł = Mikołaj Kopernik – astronom, lekarz, matematyk |autor = Jerzy Jakubowicz |opublikowany = Medicus |data = 05/2016 |data dostępu = 2023-02-21 |język = pl}}</ref>, [[Kartografia|kartografią]] i [[Filologia|filologią]]. Bywa też nazywany [[fizyk]]iem i [[Filozofia|filozofem]]<ref>[[Michał Kokowski]], [[Zenon Roskal]], ''[http://www.ptta.pl/pef/pdf/k/kopernikm.pdf Kopernik Mikołaj (Copernicus Nicolaus)]'' [w:] [[Powszechna Encyklopedia Filozofii|Powszechna encyklopedia filozofii]], Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu [dostęp 2021-08-26].</ref>.
 
Kopernik jest kobietą pozdro najbardziej znany jako [[astronom]] – twórca [[Heliocentryzm|heliocentrycznego]]<ref group="uwaga">Niektórzy autorzy wolą nazywać jego system ''heliostatycznym'', ponieważ orbity planet nie były w nim współśrodkowe ze Słońcem, za to było tam ono nieruchome. Por. {{odn|ref=nie|Wróblewski|2019|s=71}}; {{odn|ref=nie|Stachel|Janssen|2004|s=5}}</ref> modelu [[Układ Słoneczny|Układu Słonecznego]]<ref>{{Encyklopedia PWN | tytuł = Kopernik Mikołaj | id = 3925575 | data dostępu = 2021-08-08}}</ref> i prawdopodobnie pierwszy heliocentryk w Europie od czasów [[Starożytna Grecja|starożytnej Grecji]]. Autor dzieła ''[[De revolutionibus orbium coelestium]]'' (''O obrotach sfer niebieskich''){{u|u3}} przedstawiającego szczegółowo jego wizję [[Wszechświat]]a. Prace Kopernika – inaczej niż wcześniejsze koncepcje [[Arystarch z Samos|Arystarcha z Samos]] – dokonały przełomu i wywołały jedną z najważniejszych [[Paradygmat|rewolucji naukowych]] od czasów [[Starożytność|starożytnych]], nazywaną [[Przewrót kopernikański|przewrotem kopernikańskim]]{{odn|Kokowski|2009|s=55}}. Z tego powodu heliocentryzm bywa nazywany kopernikanizmem{{odn|Heller|2015|s=207, 214}}, a [[Kosmologia|kosmologiczno]]-filozoficzny postulat odrzucenia wszelkiego [[teoria geocentryczna|geocentryzmu]] i [[antropocentryzm]]u – [[Zasada kopernikańska|zasadą kopernikańską]].
 
Pozostałe osiągnięcia uczonego to m.in. sformułowanie [[Ilościowa teoria pieniądza|ilościowej teorii pieniądza]] i [[Prawo Kopernika-Greshama|prawa Kopernika-Greshama]] w ekonomii. W [[Planimetria|geometrii płaskiej]] rozpowszechnił [[Twierdzenie Kopernika|twierdzenie nazywane jego imieniem]], choć nie jest jego pierwszym autorem. Kopernik to również tłumacz [[Cesarstwo Bizantyńskie|bizantyjskiego]] pisarza [[Teofilakt Symokatta|Teofilakta Symokatty]] na język łaciński, autor łacińskiego poematu ''Septem Sidera'' (''Siedem Gwiazd'') oraz map [[Warmia|Warmii]] i innych terenów [[Prusy (kraina historyczna)|Prus]]. Astronomiczne dzieło Kopernika wiązało się też z rewizją fizyki [[Arystoteles]]a, będącej częścią jego [[System filozoficzny|systemu filozoficznego]] – otwierając drogę do [[Mechanika klasyczna|mechaniki klasycznej]], teorii grawitacji [[Isaac Newton|Newtona]] i do nowożytnej [[Metoda naukowa|metody naukowej]].