Wikipedia

Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Anulowanie wersji 72744452 autorstwa Edytor2021 (dyskusja) nie cała NSDAP została uznana za organizację przestępczą, tylko kierownictwo partii, bo po prostu była zbyt liczna
Znacznik: Anulowanie edycji
BŁĄD ORTOGRAFICZNY!!! Pisze się Narodowo-Socjalistyczna, a nie "Narodowosocjalistyczna"
Znaczniki: Wycofane Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
Linia 1:
{{Przekierowanie|NSDAP|[[Niższe Seminarium Duchowne Archidiecezji Poznańskiej]]}}
{{Partia polityczna infobox
|nazwa = NarodowosocjalistycznaNarodowo-Socjalistyczna Niemiecka Partia Robotników
|nazwa oryginalna = Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei
|logo = NSDAP-Logo.svg
Linia 29:
[[Plik:Parteiadler Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (1933–1945) (andere).svg|thumb|[[Narodowy socjalizm|Nazistowski]] symbol, łączący [[Herb Niemiec|niemieckiego orła]] i [[Swastyka|swastykę]]]]
[[Plik:Flag of the NSDAP (1920–1945).svg|thumb|upright|Flaga NSDAP]]
'''NarodowosocjalistycznaNarodowo-Socjalistyczna Niemiecka Partia Robotników'''<ref name="PWN">{{encyklopedia PWN|id=3948911|tytuł=NSDAP|data dostępu=2015-03-08}}</ref> ({{w języku|de|Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei}}, '''NSDAP'''), powszechniej znana jako '''partia [[Narodowy socjalizm|nazistowska]]'''<ref name="PWN" /><ref name="ONET">{{Cytuj |url = https://web.archive.org/web/20201025004733/https://zapytaj.onet.pl/encyklopedia/44062,,,,nazizm,haslo.html |tytuł = Nazizm |opublikowany = portalwiedzy.onet.pl |język = pl}}</ref> – była niemiecka [[skrajna prawica|skrajnie prawicowa]] partia polityczna<ref>A. Hitler, ''Mein Kampf. Eine kritische Edition'', oprac. C. Hartmann, T. Vordemayer, O. Plöckinger, R. Töppel, współpraca P. Trees, A. Reizle, M. Seewald-Mooser, Monachium–Berlin 2016, s. 1168, przypis 44</ref><ref name="<MB">M. Bankowicz, ''Lewicowość i socjalizm w doktrynie narodowego socjalizmu'', „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi”, 33, 2011, s. 341. Cyt: "Narodowy socjalizm, tak jak faszyzm, był i niezmiennie jest traktowany przez główny nurt historiografii światowej jako zjawisko sytuujące się na skrajnej prawicy zarówno w sensie ideologicznym, jak i czysto politycznym".</ref><ref>B. Sack, ''Margarete Blank. Portret'', [w:] ''Aby pamięć przetrwała. Dziedzictwo totalitaryzmu w Europie'', red. G. Purves, 2018, s. 110</ref><ref>K. Kijek, ''U źródeł Zagłady: nazizm, faszyzm i europejski antysemityzm'', [w:] ''Polityka. Pomocnik Historyczny: Opór i Zagłada. 1943. Powstanie w getcie warszawskim Nr 2'', 2023, s. 50</ref><ref>R. Szuchta, P. Trojański, ''Zrozumieć Holokaust'', 2012, s. 112</ref>, jedyna legalna w [[III Rzesza|III Rzeszy]]. Zastąpiła istniejącą w latach 1919–1920 [[Niemiecka Partia Robotników|Niemiecką Partię Robotników]] (''Deutsche Arbeiterpartei'', DAP).
 
W latach 1933–1945 sprawowała w Niemczech [[totalitaryzm|totalitarną]] władzę. Rządy NSDAP charakteryzowały się terrorem politycznym, totalną inwigilacją, likwidacją opozycji i programem podboju Europy. Polityce podboju towarzyszyły [[Ludobójstwo|ludobójstwa]] dokonywane w podbitych państwach (zwłaszcza w Polsce, gdzie zamordowano około sześciu milionów obywateli). Kierownictwo partii zostało uznane w [[Procesy norymberskie|procesach norymberskich]] za organizację przestępczą<ref name="ONETII">{{Cytuj |url = https://web.archive.org/web/20201025003657/https://zapytaj.onet.pl/encyklopedia/46212,,,,nsdap,haslo.html |tytuł = NSDAP |opublikowany = portalwiedzy.onet.pl |język = pl}}</ref>, a samej partii alianci zakazali działalności 20 września 1945<ref name=":1" />.
Linia 35:
== Historia ==
=== Początki partii ===
Utworzona została w [[Bawaria|Bawarii]] w 1919 r. jako [[Niemiecka Partia Robotników]] (DAP). Jej założycielem był [[Anton Drexler]]. W chwili utworzenia liczyła 64 członków. DAP pełniło rolę lokalnej partii [[nacjonalizm|nacjonalistycznej]]<ref name="ONETII" />. W 1920 r. partia zmieniła nazwę na NarodowosocjalistycznaNarodowo-Socjalistyczna Niemiecka Partia Robotników<ref name="ONETII" />. Od tej pory zwolennicy partii nazywali siebie „nazistami”<ref>''Nazi.'' w: Friedrich Kluge, Elmar Seebold: ''Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache.'' 24. Auflage, Walter de Gruyter, Berlin/New York 2002, {{ISBN|3-11-017473-1}} (Online Etymology Dictionary: Nazi).</ref>. Występujące w nazwie NSDAP przymiotniki ''socjalistyczna'' i ''robotnicza'' [[Adolf Hitler]] traktował jako kamuflaż<ref>[[Karol Grünberg]], ''SS – czarna gwardia Hitlera''. Książka i Wiedza 1984, s. 31.</ref>. Pierwotnie skupiała głównie weteranów [[I wojna światowa|I wojny światowej]], mających problemy z przystosowaniem do życia w warunkach pokoju<ref name="ONETII" />. W 1920 r. partia przejęła pismo „[[Völkischer Beobachter]]”, które odtąd stało się organem głoszącym zbrodniczą propagandę [[antysemityzm|antysemicką]]<ref>Paul Johnson, ''Historia Żydów'', s. 503.</ref>. 24 lutego 1920 Adolf Hitler przedstawił 25 punktów programu NSDAP. Dotyczyły one anulowania postanowień [[traktat wersalski|traktatu wersalskiego]] i zjednoczenia narodu niemieckiego w jedno państwo. Wzmiankowano o zamknięciu wszystkich gazet nieprzychylnych NSDAP, a także kontroli mediów przez państwo. Zakładano utworzenie armii narodowej, a więc wprowadzenia powszechnej i obowiązkowej służby wojskowej<ref>Katarzyna Fiołka: ''Hitler'' s. 21 i 22.</ref>.
 
W 1921 r. Hitler stanął na czele partii. Z jego inicjatywy ruch nazistowski zaczął formowanie własnych formacji paramilitarnych. W ramach NSDAP powstały [[Sturmabteilung]] (SA), z której to powstały [[Schutzstaffel]] (SS). SA i SS służyły zwalczaniu przeciwników NSDAP i ochronie działań partii<ref name="PWN" /><ref name="ONETII" />. Hitler od początku głosił istnienie antyniemieckiego spisku, w którym rzekomo uczestniczyli Żydzi, komuniści, [[wolnomularstwo|masoni]] i [[jezuici]]<ref>Katarzyna Fiołka: ''Hitler'' s. 20 i 21.</ref>. Za swego głównego przeciwnika politycznego NSDAP uznała partie robotnicze, a zwłaszcza [[Komunistyczna Partia Niemiec|Komunistyczną Partię Niemiec]]; zwalczała także [[Socjaldemokratyczna Partia Niemiec|socjaldemokratów]] i [[liberalizm|liberalne]] stronnictwa mieszczańskie<ref>Antoni Mączka, „Historia Europy”, s. 645, {{ISBN|83-04-04363-7}}.</ref>.
Linia 43:
W październiku 1922 r. NSDAP została zaproszona na tak zwany dzień niemiecki w [[Coburg]]u, czyli spotkanie partii i grup o charakterze nacjonalistycznym. Hitler zlekceważył apel o stawienie się z małą delegacją – naziści zjawili się na wiecu w liczbie ośmiuset bojówkarzy i orkiestry. Już następnego dnia doszło do starć nacjonalistów z członkami ugrupowań lewicowych. W styczniu następnego roku odbył się pierwszy zjazd partii z udziałem defilady bojówek SA. 1 i 2 września naziści uczestniczyli w [[Bitwa pod Sedanem|rocznicy zwycięstwa]] [[Królestwo Prus|Prus]] w [[Wojna francusko-pruska|wojnie z Francją]] w 1870 r. W trakcie spotkania Hitler zawiązał sojusz z generałem [[Erich Ludendorff|Erichem Ludendorffem]], w wyniku którego doszło do utworzenia grupy Niemiecki Związek Walki – koalicji organizacji nacjonalistycznych z udziałem SA, ''Reichsflagge'' oraz ''Bund Oberland''. 25 września kierownikiem Związku mianowany został sam Hitler<ref>Katarzyna Fiołka: ''Hitler'' s. 23 i 24.</ref>. W dniach od 27 do 29 stycznia 1923 r. w Monachium odbył się I Parteitag NSDAP.
 
Partia została zdelegalizowana w 1923 po nieudanej próbie przejęcia przez Hitlera władzy w [[Bawaria|Bawarii]] (tzw. [[pucz monachijski]]). W czasie puczu aresztowano lewicowych radnych, przedstawicieli mniejszości żydowskiej oraz zdemolowano redakcje pism socjaldemokratycznych<ref>Katarzyna Fiołka, s. 24.</ref>. Sławę Hitlerowi, a tym samym i ideologii nazizmu, przyniósł proces puczystów, który uczynił z Hitlera osobę znaną. W sądzie dochodziło do wielu absurdalnych sytuacji, Hitler bezkarnie wygłaszał swoje poglądy, nazywał urzędujących ministrów „zdrajcami” i „bandą złoczyńców”. Sam Hitler głosił się przedstawicielem „niemieckiego ruchu wolnościowego”, którego celem nie było objęcie żadnych stanowisk państwowych a jedynie szerzenie świadomości narodowej<ref>Katarzyna Fiołka ''Hitler'' s. 24 i 25.</ref>. Po długim procesie Hitler skazany został na 5 lat więzienia. Zesłano go do [[Więzienie Landsberg|twierdzy w Landsberg am Lech]] na zachód od [[Monachium]]<ref>{{Cytuj |autor = Richard J. Evans |tytuł = The Coming of the Third Reich |data = 2004 |s = 196}}</ref>. W czasie pobytu w zakładzie karnym napisał ''[[Mein Kampf]]''. W okresie pobytu w więzieniu wzrosły notowania ruchu nacjonalistycznego, wynikiem tego był duży skok wzrostu poparcia dla NSDAP w wyborach. Ruch narodowosocjalistycznynarodowo-socjalistyczny domagał się wypuszczenia Hitlera na wolność, a do tej akcji dołączyli się dwaj laureaci [[Nagroda Nobla]], [[Philipp Lenard]] i [[Johannes Stark]], którzy opublikowali artykuł, w którym nazwali przyszłego dyktatora „doboszem nowych Niemiec” i pochwalili go za walkę o jedność narodu i czystość ras. Ostatecznie Hitler i pozostali naziści zostali wypuszczeni z więzień w grudniu 1924<ref>Katarzyna Fiołka: ''Hitler'', s. 25, 26.</ref>.
 
=== Droga do władzy ===
Linia 76:
Hierarchiczna struktura NSDAP była zbudowana według [[zasada wodzostwa|zasady wodzostwa]]. Członkowie NSDAP na co dzień nosili odznakę partyjną (ze swastyką), a gdy występowali oficjalnie, obowiązywał ich mundur w specyficznym kolorze jasnobrunatnym. Ludność miejscowa określała ich jako [[Bażant zwyczajny|bażant]] złocisty (''Goldfasan'', czyli ''Chrysolophus pictus''), a to właśnie z powodu munduru i złocistych odznak wyższych stopni partyjnych. W hierarchii partyjnej było 30 stopni służbowych od ''kandydat''a do ''Reichsleiter''a. Według etykiety partyjnej członkowie NSDAP byli określani jako [[towarzysz]] partyjny (''Parteigenosse'', Pg).
 
NSDAP miała szereg formacji uzupełniających, m.in. organizacje paramilitarne [[Sturmabteilung]] (SA), [[Schutzstaffel]] (SS), [[NarodowosocjalistycznyNarodowo-Socjalistyczny Korpus Motorowy]] (NSKK), kobiecą [[Nationalsozialistische Frauenschaft]] (NSF), młodzieżówkę [[Hitlerjugend]] i studencką [[Nationalsozialistischer Deutscher Studentenbund]] (NSDStB)<ref name="ency">{{encyklopedia PWN|id = 3948911|tytuł=NSDAP|data dostępu=2017-04-09}}</ref>.
 
Po dojściu do władzy w 1933 występowały powiązania i spory [[kompetencja|kompetencyjne]] instancji partyjnych ze strukturami władzy państwowej III Rzeszy.
Linia 93:
* [[Heinrich Himmler]] bezpośrednio podlegał Hitlerowi; ''Reichsleiter'' od 6 stycznia 1929; do 30 kwietnia 1945 komendant główny [[Schutzstaffel|SS]], szef Policji, Służby Bezpieczeństwa ([[Sicherheitsdienst|SD]]) i [[Gestapo]]; od 1943 minister spraw wewnętrznych Rzeszy.
* [[Ernst Röhm]] bezpośrednio podlegał Hitlerowi; ''Reichsleiter'' od 1922; szef Oddziałów Szturmowych (bojówek partyjnych [[Sturmabteilung|SA]]); na polecenie Hitlera 30 czerwca 1934 zamordowany przez SS w akcji [[noc długich noży]].
* [[Martin Bormann]] – w ruchu narodowosocjalistycznymnarodowo-socjalistycznym pojawił się późno, ale szybko zdobywał coraz więcej władzy. Szef departamentu wschodniego (''Fremde Heere – Ost'') Abwehry, [[Reinhard Gehlen]], autorytatywnie twierdził, że Bormann był sowieckim agentem. Pod koniec wojny Bormann zaginął, co dało powód do rozpowszechniania różnych legend na temat jego losów. W wiele lat po wojnie w Berlinie znaleziono zwłoki zidentyfikowane jako należące do Martina Bormanna.
 
=== Struktura terenowa NSDAP ===
Linia 383:
 
== Uwagi ==
{{Wikicytaty|NarodowosocjalistycznaNarodowo-Socjalistyczna Niemiecka Partia Robotników}}
{{Uwagi}}
 
Linia 398:
{{Kontrola autorytatywna}}
 
[[Kategoria:NarodowosocjalistycznaNarodowo-Socjalistyczna Niemiecka Partia Robotników| ]]
[[Kategoria:Faszystowskie partie i ugrupowania]]
[[Kategoria:Partie nacjonalistyczne]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Narodowosocjalistyczna_Niemiecka_Partia_Robotników”