Wojny napoleońskie: Różnice pomiędzy wersjami

|commons = Category:Napoleonic Wars

}}

 

 

Historycy nie są zgodni co do tego, kiedy dokładnie należy datować ich początek. Niektórzy uważają, że należy je liczyć od momentu, gdy w listopadzie 1799 roku Napoleon przejął władzę we Francji. Inni uznają, że konflikty okresu 1799–1802 należy zaliczać jeszcze do wojen okresu rewolucji francuskiej i za punkt początkowy „wojen napoleońskich” uważają zerwanie [[Pokój w Amiens|pokoju w Amiens]] i wypowiedzenie wojny Francji przez Brytanię w 1803. Obecnie w historiografii zachodniej coraz częściej nazywa się je „wojnami Koalicji”, ponieważ faktycznie zostały one narzucone Napoleonowi przez kolejne koalicje.

W 1802 i 1803 roku Napoleon wysłał 40-tys. korpus interwencyjny, w tym 2 polskie półbrygady (ok. 6 tys. ludzi), utworzone z resztek włoskiego legionu [[Jan Henryk Dąbrowski|Dąbrowskiego]], na wyspę [[Haiti (wyspa)|Santo Domingo]] na Karaibach, będącą kolonią francuską. Doszło tam do buntu Mulatów i Murzynów przeciwko restytucji niewolnictwa. Ciężkie dla Europejczyków warunki klimatyczne, [[Żółta gorączka|żółta febra]] i walki zdziesiątkowały interwencyjne wojska i zmusiły je w listopadzie 1803 do wycofania.

 

[[Plik:02041801-neumann.jpg|thumb|Bitwa morska o [[Kopenhaga|Kopenhagę]], 2 kwietnia 1801]]

{{osobny artykuł|III koalicja antyfrancuska}}

 

Jednak już w 1803 stało się jasne, że pokój między Francją i Wielka Brytanią nie będzie trwały. Mnożyły się incydenty na morzach, w których Anglicy rewidowali i zagarniali statki francuskie, Francuzi zaś wznowili morską blokadę Wysp Brytyjskich oraz internowali Anglików z Francji, konfiskując ich majątki. Zagarnęli też niemiecki [[Hanower]] i porty nad [[Morze Północne|Morzem Północnym]] i zaczęli przygotowywać się do inwazji na [[Wyspy Brytyjskie]]. Napoleon przygotował w tym celu dziewięćdziesięciotysięczną armię, jaka miała być przewieziona na statkach, gromadzonych w portach nad [[Kanał morski|kanałem]] [[La Manche]]. Lecz porty te zostały zablokowane przez okręty angielskie i zamiar inwazji okazał się nierealny.

 

Zamach stanu przeprowadzony przez arystokrację zmusił [[Karol IV Burbon|Karola IV]] do abdykacji na rzecz własnego syna [[Ferdynand VII Hiszpański|Ferdynanda]]. Napoleon wywiózł panujących do [[Bajonna|Bayonne]], gdzie 5 maja zmusił obu do zrzeczenia się tronu, który objął [[Józef Bonaparte]]. Marionetkowy parlament w [[Madryt|Madrycie]] zatwierdził nowego króla, ale kiedy Józef zamierzał wyegzekwować swe prawa, w stolicy, a później w całym kraju, wybuchła niekontrolowana rewolta. Napoleon przy pomocy dodatkowych sił utrzymał wprawdzie w swym władaniu cały [[Półwysep Iberyjski]], lecz w Hiszpanii rozpalała się wojna partyzancka i angażowała znaczne siły francuskie. Od roku 1808 w Portugalii i Hiszpanii operował brytyjski [[korpus ekspedycyjny]] pod dowództwem [[Arthur Wellesley (1. książę Wellington)|Wellingtona]]. Po [[Bitwa pod Bailén|kapitulacji armii francuskiej pod Bailen]] Józef Bonaparte uciekł z Madrytu i na tron wprowadziła go dopiero interwencja [[Wielka Armia|Wielkiej Armii]] pod osobistym dowództwem Napoleona. Drogę do Madrytu otworzyła wygrana 30 listopada 1808 [[bitwa pod Somosierrą]], w której decydującą była szarża polskich [[1 Pułk Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej|szwoleżerów]] [[Gwardia Cesarska|Gwardii Cesarskiej]]. Przez następne z górą pięć lat w Hiszpanii toczyła się kombinowana wojna sił regularnych i partyzanckich, którą cechowało bezwzględność i okrucieństwo stron walczących.

 

[[Plik:Napoleon Wagram.jpg|thumb|Napoleon pod [[Bitwa pod Wagram|Wagram]], 5–6 lipca 1809]]

{{osobny artykuł|V koalicja antyfrancuska}}

W grudniu 1809 Napoleon rozwiódł się ze swą pierwszą żoną, [[Józefina (cesarzowa francuska)|Józefiną]] i poprosił cesarza Rosji Aleksandra I o rękę jego młodszej siostry, [[Anna Romanowa (1795–1865)|Anny]]. Odmówiono mu jednak pod pretekstem zbyt młodego wieku wybranki. Nie przejął się tym i ożenił wkrótce z córką cesarza austriackiego [[Maria Ludwika Austriaczka|Marią Luizą]].

 

[[Plik:Kozlowka zolnierze Napoleona1.jpg|thumb|Nagrobek francuskich żołnierzy napoleońskich którzy wracając z kampanii rosyjskiej dotarli do [[Kozłówka (powiat lubartowski)|Kozłówki]] i tu umarli z powodu ran. Nagrobek wystawiono w 1930, po odzyskaniu niepodległości]]

[[Plik:Kozlowka zolnierze Napoleona2.jpg|thumb|Tablica pamiątkowa z nagrobka]]

Dowodzący wojskami rosyjskimi książę marszałek [[Michaił Kutuzow]] wycofał je, oddając w połowie września ćwierćmilionową [[Moskwa|Moskwę]], po wcześniejszej ewakuacji mieszkańców, wywiezieniu wszelkich zapasów żywności i podpaleniu miasta przez wypuszczonych na wolność więźniów. Wzniecali oni pożary jeszcze przez kilka dni po wkroczeniu wojsk francuskich, spłonęła nawet część pałacu kremlowskiego, z którego Napoleon musiał salwować się ucieczką. Słał on potem do cara propozycje honorowego zakończenia wojny, lecz po miesiącu bezowocnych oczekiwań na odpowiedź, i gdy już spadły pierwsze śniegi, zarządził 18 października odwrót swej Wielkiej Armii. Jej marsz przez bezkresne przestrzenie, wśród ostrych mrozów, bez kwater, dostatku żywności i przy nieustannych podjazdach [[Kozacy|kozackich]], zamienił się w koszmar. Ubytek wielu żołnierzy obniżał wolę walki w znacznie osłabionych oddziałach, a rozkład dyscypliny sprawiał, że znaczna część wojska stawała się bezładną masą [[maruder]]ów. Jednostki odwodowe również poddawały się temu rozprzężeniu, tracąc swoje walory bojowe. Pomimo tego Napoleon wyrwał się z tej matni za cenę znacznych strat. Kolejne ciężkie straty Francuzi ponieśli podczas przeprawy przez rzekę [[Berezyna (dopływ Dniepru)|Berezynę]] na [[Białoruś|Białorusi]]. Nad Niemen wróciło tylko kilkadziesiąt tysięcy skrajnie wyczerpanych żołnierzy. Napoleon I Bonaparte opuścił wtedy resztki swej Wielkiej Armii i spiesznie wrócił do Francji.

 

[[Plik:MoshkovVI SrazhLeypcigomGRM.jpg|thumb|[[Bitwa pod Lipskiem]], 16–19 października 1813]]

{{osobny artykuł|VI koalicja antyfrancuska|Bitwa pod Lipskiem}}

Po wznowieniu walk, doszło 16–19 października pod [[Lipsk]]iem do wielkiej „[[Bitwa pod Lipskiem|Bitwy Narodów]]”, w jakiej starło się 330 tys. Rosjan, Niemców i Szwedów przeciwko 160 tys. Francuzów, Polaków i Sasów, przy czym ci ostatni w trakcie bitwy przeszli na stronę wroga. Zakończyła się ona przegraną Napoleona. Do Francji wraz z Napoleonem wróciło tylko ok. 60 tys. żołnierzy.

 

[[Plik:Russparis.jpg|thumb|Wkroczenie wojsk rosyjskich do [[Paryż]]a, 31 marca 1814]]

[[Plik:Battle of Waterloo 1815.PNG|thumb|[[Bitwa pod Waterloo]], 18 czerwca 1815]]