Wikipedia

Egipt: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m MalarzBOT: {{Państwo infobox}} poprawiam na {{Państwo stary szablon infobox}}
0mang0ian (dyskusja | edycje)
315 edycji
Nie podano opisu zmian
Linia 49:
|pkb_ppp_osoba = 16 979{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
}}
[[Plik:Egypt, Giza.jpg|thumb|[[Piramidy w Gizie]] i [[Wielki Sfinks]] (fot. barwna, [[autochrom]], Auguste Léon, 1914)|277x277px]]
[[Plik:Abu Simbel, both temples, Egypt, Oct 2004.jpg|thumb|Świątynie w [[Abu Simbel]]|lewo|235x235px]]
[[Plik:Temple hatchepsout.jpg|thumb|[[Świątynia Hatszepsut]]|lewo|235x235px]]
[[Plik:Nathanael Sichel 001.jpg|mały|[[Egipcjanie|Egipcjanka]] grająca na [[Harfa|harfie]], 1905|459x459px]]
'''Egipt''' ({{w języku|ar|مصر}}, {{K|ar-Latn|Miṣr}}; [[dialekt egipski języka arabskiego|dialekt egipski]] {{K|arz-Latn|Máṣr}}, {{IPA|masˤɾ|nawiasy=ukośny}}; {{w języku|la|Aegyptus}}; {{gr.|Αίγυπτος}}, {{K|el-Latn|Aígyptos}}), nazwa oficjalna '''Arabska Republika Egiptu''' (arab. {{k|ar|جمهوريّة مصر العربيّة}}, ''Dżumhurijjat Misr Al-Arabijja'') – państwo położone w północno-wschodniej [[Afryka|Afryce]] z [[Synaj (półwysep)|półwyspem Synaj]] w zachodniej [[Azja|Azji]]. Egipt graniczy z [[Izrael]]em i [[Palestyna (państwo)|Palestyną]] ([[Strefa Gazy|Strefą Gazy]]) na północnym wschodzie, [[Sudan]]em na południu i [[Libia|Libią]] na zachodzie. Od północy rozpościera się [[Morze Śródziemne]], a na wschodzie [[Morze Czerwone]].
 
Linia 87:
 
{{osobny artykuł|okres wczesnodynastyczny w Egipcie|Stare Państwo|Pierwszy Okres Przejściowy}}
Okres historyczny starożytnego Egiptu rozpoczął się wraz z założeniem pierwszej dynastii z [[Tinis]]. W okresie tym, zwanym przez Manetona tynickim, ostatecznie ukształtowały się wierzenia religijne Egipcjan, powstawała technika, sztuka i pismo hieroglificzne. Egipski władca, który rezydował w [[Memfis]], uważany był za wcielenie boga [[Horus]]a. Pierwsi królowie Egiptu próbowali podporządkować sobie sąsiednie krainy, - [[Nubia|Nubię]] i [[Libia|Libię]]<ref>Etienne Drioton „Egipt faraonów”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1970.</ref>. Stare Państwo (dynastie od [[III dynastia|III]] do [[VI dynastia|VI]]), które swoim terytorium sięgało poza pierwszą [[Katarakta (geologia)|kataraktę]], znane jest szczególnie z monumentalnych budowli: [[mastaba|mastab]], świątyń i [[piramida|piramid]]. Pierwsza z nich to [[piramida Dżesera|schodkowa piramida]] faraona [[Dżeser]]a wybudowana w [[Sakkara|Sakkarze]], a zaprojektowana przez [[Imhotep]]a. Kolejne, budowane przez władców [[IV dynastia|IV dynastii]] w [[Giza|Gizie]], to piramidy [[piramida Cheopsa|Cheopsa]], [[piramida Chefrena|Chefrena]] i [[piramida Mykerinosa|Mykerinosa]]. Religia i polityka przenikały się, ale rola kapłanów nie była jeszcze tak wielka, jak w późniejszych okresach. W zasadzie można mówić o podporządkowaniu kapłanów władzy królewskiej. Za czasów [[V dynastia|V dynastii]] najważniejszym z egipskich bogów stał się bóg słońca [[Ra (bóg)|Re]], czczony w [[Heliopolis (Egipt)|Heliopolis]]. Faraon został uznany za syna boga Re (''Sa Re''), a po śmierci uosabiano go z bogiem płodności i władcą podziemi [[Ozyrys]]em. W czasie [[Pierwszy Okres Przejściowy|pierwszego okresu przejściowego]] pozycja religijna i polityczna faraona w państwie ulegała osłabieniu, a coraz większą rolę zaczęli odgrywać lokalni urzędnicy – [[nomarcha|nomarchowie]]. Postępująca decentralizacja doprowadziła do poważnego kryzysu władzy centralnej i w końcu do całkowitego załamania się władzy królewskiej i rozpadu państwa na dzielnice, przy czym wyraźnie zaznaczył się podział sprzed zjednoczenia, na Egipt Górny i Dolny.
 
{{osobny artykuł|Średnie Państwo|Drugi Okres Przejściowy}}
Linia 96:
 
{{osobny artykuł|Epoka Późna|Egipt ptolemejski}}
[[Plik:Homme avec barbe, portrait funéraire, Fayoum, Égypte.jpg|thumb|160px490x490px|[[Portrety fajumskie]]]]
Początek tzw. Epoki Późnej wyznacza objęcie władzy przez [[Psametych I|Psametycha I]], którego panowanie (do [[610 p.n.e.]]) zapoczątkowało zjednoczenie Egiptu, aż do podboju [[Starożytny Iran|perskiego]] w roku [[525 p.n.e.]] Faraonowie próbowali opanować [[Bliski Wschód]], w czym przeszkodzili im Babilończycy. Powodzeniem za to zakończyła się wyprawa na [[Cypr (wyspa)|Cypr]]. W [[VI wiek p.n.e.|VI w. p.n.e.]] Egipt sprzymierzył się z Babilonią, [[Lidia (kraina)|Lidią]] i [[Sparta|Spartą]] przeciwko potędze [[Starożytny Iran|Persji]]. Jednak [[Achemenidzi]] dysponując silną armią zajęli i Lidię, i Babilonię, a w roku 525 p.n.e. sam Egipt. W roku 404 p.n.e. władcom egipskim udało się odeprzeć Persów, ale nie na długo. W 343 p.n.e. Persowie ponownie podbili Egipt. Jedenaście lat później [[Starożytna Macedonia|macedoński]] wódz [[Aleksander Macedoński|Aleksander Wielki]] bez walki wkroczył do kraju nad Nilem otwierając jego nowy okres – tzw. Egipt ptolemejski. Trzy wieki pod panowaniem greckiej dynastii zapoczątkował jeden z dowódców Aleksandra Wielkiego – [[Ptolemeusz I Soter|Ptolemeusz]]. Panowanie greckie, pomimo iż wywoływało powstania i bunty, generalnie koncentrowało się wokół Egiptu i władcy dbali o jego interesy polityczne w takim samym stopniu, jak faraonowie w poprzednich wiekach, a więc w tradycyjny sposób dążyli do powiększenia posiadłości egipskich na Bliskim Wschodzie (m.in. w Palestynie) oraz reprezentowali tendencje ekspansjonistyczne w Nubii. W II w. p.n.e. nastąpił okres politycznej i ekonomicznej destabilizacji państwa, a południem kraju wstrząsały rebelie. W następnym wieku słabość władzy centralnej trwała nadal. Spowodowana była ona przede wszystkim wewnętrznymi walkami w dynastii Ptolemeuszów o władzę. Bezustannie walczący ze swym rodzeństwem o tron, kolejni władcy nie byli w stanie przeciwstawić się rosnącej coraz bardziej potędze [[starożytny Rzym|Rzymu]], a co gorsza niektórzy z nich w walce o władzę, usiłowali zdobyć poparcie rzymskiego senatu. Będąc wciąż potęgą gospodarczą, Egipt politycznie i militarnie znaczył coraz mniej<ref>Adam Łukaszewicz, Egipt Greków i Rzymian, KiW, Warszawa 2006.</ref>. W 30 p.n.e. kraj stał się częścią [[Cesarstwo Rzymskie|Imperium Rzymskiego]].
 
Linia 113:
Osobną epokę w historii muzułmańskiego Egiptu stanowią czasy Mameluków, którzy rządzili Egiptem przez ponad dwa i pół stulecia i stworzyli najtrwalsze państwo w średniowiecznej historii tego kraju. Mamelucy byli obcego, głównie kaukaskiego pochodzenia. Mamelucy pokonali niezwyciężonych dotychczas [[imperium mongolskie|Mongołów]] oraz dali w Kairze schronienie ostatnim kalifom abbasydzkim, którzy musieli uciekać po zniszczeniu przez Mongołów Bagdadu. Epokę Mamelucką tradycyjnie dzieli się na dwa okresy, którym przypisuje się dwie umowne „dynastie”. Byli to pochodzący ze stepów czarnomorskich [[Połowcy|kipczaccy]] Bahryci, oraz wywodzący się z regionu [[Kaukaz (region)|kaukaskiego]] [[Czerkiesi|czerkiescy]] Burdżyci. Nie były to dynastie w znaczeniu rodziny, choć niektórzy władcy byli rzeczywiście ze sobą spokrewnieni. [[Selim I Groźny|Selim I]] w [[Bitwa pod Mardż Dabik|bitwie pod Mardż Dabik]] z 24 sierpnia 1516 roku całkowicie rozbił tradycyjną armię Mamelucką wykorzystując nowoczesną artylerię i arkebuzy. W bitwie tej zginął również sułtan egipski, [[Kansuh al-Ghauri]]. Dzięki temu zwycięstwu Turcy bez oporu opanowali Syrię, a po kolejnym zwycięstwie również Palestynę. Tymczasem nowy sułtan egipski, [[Tumanbaj]] uzbroił kolejną armię, w której znalazła się nawet niewielka liczba dział dostarczonych przez Wenecjan. Jednak słabo wyszkolone wojska egipskie ponownie uległy przewadze tureckiej ([[bitwa pod Ar-Rajdanijją]], 22 stycznia 1517). Spowodowało to wkrótce upadek Kairu (30 stycznia 1517) i ostateczną klęskę Tumanbaja, którego schwytano i stracono w kwietniu tego roku. Upadek państwa Mameluckiego kończy umownie historię średniowiecznego Egiptu. Inwazja turecka otwiera jednocześnie prawie 300-letni okres w historii tego kraju, w którym Egipt mniej lub bardziej podległą prowincją [[Imperium Osmańskie]]go.
 
[[Plik:Louis-François Baron Lejeune 001.jpg|thumb|260px497x497px|[[Bitwa pod piramidami]], 1798|centruj]]
Pod koniec XVIII wieku Egipt określany był jako ''Egipt Mameluków'', który teoretycznie nadal stanowił część Imperium Osmańskiego, ale faktycznie był pod całkowitą władzą Mameluków. Po 1797 roku, gdy trwała jeszcze wojna [[Francja|Francji]] z [[Wielka Brytania|Monarchią Brytyjską]], [[Napoleon Bonaparte]] by zmusić Wielką Brytanię do kapitulacji, ruszył więc na Egipt Mameluków, mający być przyszłą bazą wypadową pod inwazję na [[Indie]] będące kolonią Wielkiej Brytanii. Wyprawa egipska doszła do skutku w maju 1798 roku. Wzięło w niej udział 38 tysięcy marynarzy i żołnierzy oraz 175 uczonych i artystów, którzy mieli badać kulturę i historię Egiptu. Po sukcesach, sprowadzających się do zajęcia [[Malta|Malty]] i Dolnego Egiptu z [[Aleksandria|Aleksandrią]] i [[Kair]]em, wojska ekspedycyjne spotykały same niepowodzenia: upiorny klimat, choroby tropikalne, zniszczenie floty francuskiej przez eskadrę angielskich okrętów admirała [[Horatio Nelson|Nelsona]] u ujścia [[Nil]]u (mylnie zwana przez historię [[Bitwa morska pod Abukirem|bitwą pod Abukirem]]), powstanie ludności w Kairze, ingerencja wojsk tureckich, zajęcie Malty przez Anglików. Ostatecznie Francuzi zmuszeni zostali przez siły turecko-angielskie do kapitulacji w 1801 roku. Ekspedycja egipska Napoleona udała się więc tylko w swej części naukowo-badawczej. Między innymi znaleziono wówczas w czasie wykopalisk tzw. „[[kamień z Rosetty]]”.
 
Linia 121:
Stan z 1914 utrzymywał się do 28 lutego 1922, gdy Egipt oficjalnie ogłosił [[niepodległość]] od Wielkiej Brytanii. Panujący wówczas już 5 lat drugi sułtan [[Fu’ad I]] został pierwszym nowożytnym [[Władcy Egiptu#Królestwo 1922-1953|królem Egiptu]]<ref name="Królestwo (1922-1953)">{{Cytuj stronę | url = http://egipt-online.pl/historia/historia4.php | tytuł = Królestwo (1922-1953) | data dostępu = 2014-01-31 | archiwum = https://web.archive.org/web/20140202152401/http://egipt-online.pl/historia/historia4.php | zarchiwizowano = 2014-02-02}}</ref>. Pomimo formalnej niepodległości, Egipt wciąż znajdował się pod rzeczywistymi wpływami brytyjskimi (był państwem zależnym). Początkowo przewagę w systemie politycznym zdobyły partie [[Wafd]] i Liberalna-Konstytucjonalna. Obie partie zmieniały swoje rządy naprzemiennie. Premierem z Wafd kilkukrotnie zostawał [[Mustafa an-Nahhas]]<ref name="dic2">A. Goldschmidt, ''Biographical Dictionary of Modern Egypt'', Lynne Rieger Publishers 2000, {{ISBN|9781555872298}}, s. 148–149.</ref>. Wafd deklarowała bronienie konstytucji przed królem. W okresie jej rządów w kraju miejsce miała modernizacja kraju, wdrożenie reformy rolnej i zorganizowanie giełdy kairskiej. Rząd podjął się z Wielką Brytanią rozmów w sprawie zadeklarowania statusu Egiptu, ostatecznie jednak negocjacje zawieszono z powodu różnych stanowisk w sprawie [[Sudan]]u. W 1929 roku na skutek globalnego kryzysu, pogorszyła się sytuacja gospodarcza Egiptu. Fu’ad na skutek rozczarowania rządami Wafd rozwiązał parlament i mianował nowym premierem wywodzącego się z Partii Liberalno-Konstytucjonalnej [[Isma’il Sidki|Ismaila Sidkiego]], oczekując, że jego rząd przygotuje grunt pod autorytarne rządy samego monarchy<ref>Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: ''Egipt. Stulecie przemian''. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 50–51. {{ISBN|9788389899583}}.</ref>. Na skutek autorytarnych przemian liberalnych konstytucjonalistów doszło do szeregu protestów które zostały stłumione. 27 października 1930 premier ogłosił nową konstytucję, znacząco poszerzającą uprawnienia króla i rządu. Spotkała się ona z gwałtowną krytyką prasy i partii opozycyjnych. Rozpoczęła się kampania wyborcza do nowego parlamentu, w czasie której zabroniono zgromadzeń, a wystąpienia polityków opozycyjnych były niemalże uniemożliwiane. Ostatecznie Partia Liberalno-Konstytucyjna i Wafd zbojkotowały elekcję i zwycięstwo odniosła nowa partia rządowa, powołany przez Sidkiego [[Lud (partia polityczna)|Lud]]. Działalność organizacji politycznych nieprzychylnych rządowi maksymalnie ograniczono, Sidki konsolidował swoją władzę za pomocą represji. Z czasem otwarcie zaczął dążyć do skupienia pełni kontroli nad krajem we własnych rękach<ref>Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: ''Egipt. Stulecie przemian''. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 57. {{ISBN|9788389899583}}.</ref>. Z coraz raz większą niechęcią poczynania Sidkiego obserwował król, który ostatecznie zdymisjonował Sidkiego we wrześniu 1933. Wafd powrócił do władzy w 1936 roku. Premierem został ponownie an-Nahhasa W tym czasie tron objął [[Faruk I]], w imieniu którego obowiązki monarchy wypełniała rada regencyjna. Umożliwiło to wprowadzenie programu reform i ogłoszenie amnestii dla uczestników protestów politycznych. Premier kontynuował rozmowy z Brytyjczykami, które zakończyły się podpisaniem [[traktat egipsko-brytyjski (1936)|traktatu egipsko-brytyjskiego]]. Gwarantował on stopniowe wycofanie wojsk brytyjskich z Egiptu w ciągu dziesięciu lat, likwidację brytyjskiego garnizonu w stolicy (przy zachowaniu oddziałów brytyjskich na [[Kanał Sueski|Kanale Sueskim]] i w [[Aleksandria|Aleksandrii]]), jak również przywrócenie brytyjsko-egipskiego kondominium w Sudanie. Po podpisaniu traktatu kraj w 1937 wszedł w skład [[Liga Narodów|Ligi Narodów]], co ''de facto'' czyniło kraj całkowicie niezależnym państwem. Wpływy brytyjskie pozostawały jednak w kraju silne, toteż traktat stał się przedmiotem kontrowersji, także w partii rządzącej<ref>Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: ''Egipt. Stulecie przemian''. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 57–59. {{ISBN|9788389899583}}.</ref>. 28 listopada 1937 nieudanego zamachu na an-Nahhasa dokonał członek paramilitarnego oddziału związanego z partią Młody Egipt<ref>Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: ''Egipt. Stulecie przemian''. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 62. {{ISBN|9788389899583}}.</ref>. W końcu tego samego roku król Faruk zdymisjonował rząd an-Nahhasa<ref>Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: ''Egipt. Stulecie przemian''. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 63. {{ISBN|9788389899583}}.</ref>. Pod koniec lat 30. premierem został [[Muhammad Mahmud]] szybko zastąpiony przez [[Ali Mahir]]a.
 
[[Plik:Egypt sudan under british control.jpg|thumb|180px454x454px|[[Sudan Anglo-Egipski]] 1899-1956]]
Po zakończeniu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] relacje egipsko-brytyjskie ponownie stały się napięte. Brak kompetencji egipskich elit politycznych i związany z nią brak pełnej suwerenności przyczyniały się do powstawania antyrządowych nastrojów. Dodatkowym czynnikiem generującym napięcie były dysproporcje majątkowe między warstwą najzamożniejszych posiadaczy ziemskich (w 1952 4 tys. rodzin – 1% mieszkańców kraju – było właścicielami 70% ziemi ornej) a resztą społeczeństwa. Po II wojnie światowej proces koncentracji własności gruntów narastał. Rządząca partia Wafd, podobnie zresztą jak pozostałe ugrupowania, była związana z posiadaczami i dlatego nie podejmowała żadnych kroków na rzecz poprawy sytuacji ubogiego chłopstwa. Niepopularny w społeczeństwie był król [[Faruk I]] powszechnie obarczany winą za klęskę w [[I wojna izraelsko-arabska|wojnie izraelsko-arabskiej]]. Rodzina królewska także posiadała znaczny majątek ziemski, a wystawny styl życia władcy raził ubogich Egipcjan. Nastroje opozycyjne były silne zwłaszcza w największych miastach pośród studentów i biedoty. Coraz popularniejsze stawały się organizacje o radykalnym programie. Do końca lat 40. pół miliona członków zgromadziło [[Bracia Muzułmańscy|Stowarzyszenie Braci Muzułmanów]], odwołujące się do islamu, haseł antykolonialnych, krytykujące króla za klęskę w wojnie z [[Izrael]]em i domagające się państwowego wsparcia dla ubogich. Stowarzyszenie od 1937 posiadało własne formacje paramilitarne ([[Bataliony Stronników Boga]]), które dokonywały ataków na państwowych urzędników o szczególnie probrytyjskim lub negatywnym wobec organizacji nastawieniu, jak również na społeczność żydowską<ref name="bel">Sz. Niedziela, ''Fundamentalizm muzułmański w Egipcie'', Kwartalnik Bellona, nr 2/2012, s. 39.</ref>. Władze zwalczały bractwo; w 1948 zostało ono zdelegalizowane, a setki jego członków znalazły się w więzieniach. Kilka miesięcy później premier [[Mahmud Fahmi an-Nukraszi|Mahmud Fahni an-Nukraszi]] został zabity przez członka bractwa<ref name="bel" />. Odpowiedzią była nowa fala aresztowań, jak również zabójstwo założyciela stowarzyszenia [[Hasan al-Banna|Hassana al-Banny]]. W 1949 roku z kolei powstał opozycyjny ruch [[Wolni Oficerowie (Egipt)|Wolnych Oficerów]]<ref name="eg104">{{cytuj książkę |autor = Stępniewska-Holzer B., Holzer J. |tytuł = Egipt. Stulecie przemian| wydawca = Wydawnictwo Akademickie „Dialog”| miejsce = Warszawa| rok = 2006| strony = 104–106| isbn = 9788389899583}}</ref>. W 1951 rząd egipski wypowiedział układ z Wielką Brytanią z 1936. Krok ten z jednej strony został przychylnie przyjęty przez społeczeństwo, z drugiej zaś zachęcił radykalne organizacje do nowych wystąpień antybrytyjskich. Jednostki brytyjskie stacjonujące nad [[Kanał Sueski|Kanałem Sueskim]] stały się przedmiotem ataków. 26 stycznia 1952 w Kairze miała miejsce masowa demonstracja, w czasie której domagano się odejścia dotychczasowych elit z powodu ich moralnego upadku i zarzucenia zasad islamu. Wydarzenie to, określane następnie jako czarna sobota, było sygnałem pogarszania się sytuacji społecznej. Kolejne rządy (od stycznia do lipca 1952 rząd zmieniał się czterokrotnie) nie były w stanie jej uspokoić.
 
{{osobny artykuł|Rewolucja w Egipcie (1952)}}
Napięta sytuacja doprowadziła do rewolucji w 1952 (tzw. rewolucja ''Wolnych Oficerów''<ref name="zd176">{{cytuj książkę |autor = Zdanowski J. | autor link = Jerzy Zdanowski| tytuł = Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku| wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich| miejsce = Wrocław| rok = 2010| strony = 176–178| isbn = 9788304050396}}</ref>). Był to przewrót wojskowy przeprowadzony w przez Wolnych Oficerów, jak również rewolucja społeczna<ref name="zd182">{{cytuj książkę |autor = Zdanowski J. | autor link = Jerzy Zdanowski| tytuł = Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku| wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich| miejsce = Wrocław| rok = 2010| strony = 182 | isbn = 9788304050396}}</ref>, jaka po nim nastąpiła. Wystąpienie wojskowych obaliło skompromitowaną i niepopularną monarchię, a władza przeszła w ręce Rady Rewolucyjnych Dowódców<ref>{{cytuj książkę |autor = Stępniewska-Holzer B., Holzer J. |tytuł = Egipt. Stulecie przemian| wydawca = Wydawnictwo Akademickie „Dialog”| miejsce = Warszawa| rok = 2006| strony = 107| isbn = 9788389899583}}</ref>. Przeprowadzili oni reformę rolną, która zlikwidowała w Egipcie wielką własność ziemską, doprowadzili do utraty politycznych wpływów przez dominującą dotąd w życiu politycznym warstwę ziemiańską i wprowadzili państwową kontrolę gospodarki, do 1956 jednak dość ograniczoną. Zawieszona została egipska konstytucja, a partie polityczne zdelegalizowane. Szczególnym represjom poddano organizacje skrajnej lewicy i prawicy: egipskich [[komunizm|komunistów]] oraz [[Bracia Muzułmańscy|Braci Muzułmańskich]]. Do znaczących zmian doszło w egipskiej polityce zagranicznej. Egipt dążąc do dominacji w świecie arabskim i rywalizując o nią z [[Irak]]iem, pozostał w napiętych stosunkach z Izraelem, przyjął orientację proradziecką i pomoc wojskową [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. W rezultacie walki o władzę w obozie zwycięskich oficerów władzę autorytarną zdobył w kraju najbardziej popularny z przywódców wojskowych – [[Gamal Abdel Naser]].[[Plik:Nasser portrait2.jpg|thumb|[[Gamal Abdel Naser]], [[Prezydenci Egiptu|prezydent]] w latach 1954–1970|212x212px326x326px]]18 czerwca 1953 Rada Regencyjna została rozwiązana, a Egipt stał się republiką. Jej pierwszym prezydentem został [[Muhammad Nadżib]], który równocześnie pozostał premierem i przewodniczącym Rady Rewolucyjnych Dowódców. Prezydent sprzeciwiał się represjom wobec Braci Muzułmanów oraz wobec komunistów, był popierany przez część oficerów, którzy pamiętali jego postawę po aresztowaniach zwolenników skrajnej lewicy w sierpniu 1952. Opowiadał się za wprowadzeniu demokratycznych zasad rządów i za uchwaleniem nowej konstytucji. W Radzie Rewolucyjnych Dowódców większe poparcie miał jednak Naser popierający twardszy kurs. 23 lutego 1954 Rada zmusiła prezydenta do ustąpienia. 25 lutego został ponownie prezydentem, podczas gdy urząd premiera powierzono na trzy miesiące [[Chaled Muhji ad-Din|Chaledowi Muhjiemu ad-Dinowi]]. Po kolejnej próbie aresztowania Nagiba na ulicach Kairu wybuchły masowe demonstracje, zaś premier 27 lutego wyprowadził na ulice wojska pancerne, w których posiadał znaczne wpływy. Naser objął stanowisko premiera, musiał jednak zgodzić się, by prezydentem pozostał Nagib<ref name="Stępniewska-Holzer B. 2006">Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 112–116. {{ISBN|9788389899583}}.</ref>. Rywalizacja Nasera i Nagiba pociągnęła za sobą dalsze uderzenia w Braci Muzułmanów, którzy poparli prezydenta. 11 stycznia 1954 Stowarzyszenie zorganizowało w Kairze demonstrację studencką. Dwa dni później Rada Rewolucyjnych Dowódców zdelegalizowała organizację i aresztowała 450 osób, przeprowadziła również wymierzoną w nią kampanię propagandową. Stowarzyszenie nie zaprzestało całkowicie działalności. Wystąpiło po stronie Nagiba w czasie demonstracji w końcu lutego 1954, co pociągnęło za sobą kolejne aresztowania islamskich działaczy. Analogiczne kroki represyjne zostały podjęte w odniesieniu do komunistów, polityków Wafd i Młodego Egiptu. Swoje wpływy w wojsku, związkach zawodowych, mediach i służbach bezpieczeństwa, jak również wśród młodzieży umocnił Naser. Również dyplomacja amerykańska sceptycznie odnosiła się do postawy Nagiba, który w ocenie Amerykanów pozostawał pod szkodliwym wpływem komunistów<ref name="Stępniewska-Holzer B. 2006" />. 5 marca 1954 Rada Rewolucyjnych Dowódców ogłosiła porozumienie z prezydentem, zapowiedziała ponowne wprowadzenie pełni swobód demokratycznych, uwolnienie więźniów politycznych i zapewnienie partiom swobody działania. Opowiedziała się także za zwołaniem zgromadzenia konstytucyjnego i uchwaleniem nowej ustawy zasadniczej. Rada pozostawiła urzędy prezydenta i premiera w rękach Nagiba. Sukces prezydenta był jednak pozorny, gdyż to jego rywal Naser dysponował już większymi wpływami. Sytuacja w kraju pozostawała niestabilna. Od 19 marca w miastach egipskich trwały zamieszki. 25 marca Rada Rewolucyjnych Dowódców zapowiedziała swoje samorozwiązanie i potwierdziła zamiar ponownej legalizacji partii politycznych. Dwa dni później zwolennicy Nasera wyszli na ulice pod hasłem „Nie dla partii i parlamentu, Gamal nie abdykuj!”. Pod ich naciskiem 30 marca Rada wycofała się ze swoich wcześniejszych decyzji i oznajmiła, że będzie zarządzać krajem aż do wycofania się z Egiptu ostatnich sił brytyjskich. Pozbawiła również Nagiba wszystkich stanowisk poza urzędem prezydenckim, który nie dawał mu żadnej faktycznej władzy<ref name="Stępniewska-Holzer B. 2006" />. W 1954 roku miała miejsce tzw. [[afera Lawona]] – szpiedzy izraelscy podłożyli bomby pod szereg budynków należących do USA i Wielkiej Brytanii. Rząd Izraela dokonał zamachów mając nadzieję, że winą za eksplozje zostanie obarczone Bractwo Muzułmańskie, komuniści lub nacjonaliści<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Teveth |imię=Shabtai |autor link= |tytuł=Ben-Gurion’s spy: the story of the political scandal that shaped modern Israel |wydawca=Columbia University Press |miejsce= |rok=1996 |strony=81 |isbn=0231104642}}</ref>.
 
Podpisanie przez Nasera układu z Wielką Brytanią w październiku 1954 sprawiło, że Bracia Muzułmanie uznali go za zdrajcę Arabów. Sekcja Specjalna organizacji rozpoczęła przygotowania do jego zgładzenia, na co przyzwolił przewodniczący Bractwa. Do próby zamachu doszło w czasie wiecu w Aleksandrii 26 października 1954, gdy Naser przemawiał do dziesięciotysięcznego tłumu. Zamachowiec, [[Mahmud Abd al-Latif]], ośmiokrotnie niecelnie wystrzelił do premiera, po czym został schwytany. Konsekwencją nieudanego zamachu była kolejna fala aresztowań działaczy muzułmańskich. Wpływy Braci Muzułmanów zostały ostatecznie złamane, struktura organizacji zniszczona. W czasie procesu wykryto również kontakty między stowarzyszeniem a Nagibem, który trafił do aresztu domowego. Walka o władzę w Egipcie zakończyła się całkowitym sukcesem Nasera, który uzyskał ogromną popularność w społeczeństwie, a zatem faktycznie objął rządy nad państwem<ref>{{cytuj książkę |autor = Zdanowski J. | autor link = Jerzy Zdanowski| tytuł = Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku| wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich| miejsce = Wrocław| rok = 2010| strony = 195| isbn = 9788304050396}}</ref>. w kwietniu 1955 Naser stwierdził, że celem rewolucji egipskiej jest budowa społeczeństwa [[socjalizm|socjalistycznego]] bez podziału na klasy społeczne<ref>Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 117. {{ISBN|9788389899583}}.</ref>. Wyrazem przemian w państwie była nowa konstytucja, przyjęta 16 stycznia 1956 i nadająca prezydentowi pełnię władzy w państwie – miał on łączyć stanowiska premiera, głównodowodzącego sił zbrojnych, kierować polityką zagraniczną oraz powoływać i odwoływać ministrów. Kompetencje ustawodawcze pozostawiono w rękach Zgromadzenia Narodowego, wybieranego w wyborach powszechnych. W tym samym roku Naser uzyskał w wyborach prezydenckich 99,1% głosów<ref>{{cytuj książkę |autor = Stępniewska-Holzer B., Holzer J. |tytuł = Egipt. Stulecie przemian| wydawca = Wydawnictwo Akademickie „Dialog”| miejsce = Warszawa| rok = 2006| strony = 118| isbn = 9788389899583}}</ref>.
Linia 141:
W 1973 roku rozegrała się [[wojna Jom Kipur]]. Wojna rozpoczęła od uderzenia połączonych sił Egiptu i Syrii. Wojska arabskie zaatakowały półwysep Synaj i [[Wzgórza Golan]], które pozostawały pod kontrolą Izraela od czasu wojny sześciodniowej. Egipcjanie i Syryjczycy posuwali się naprzód przez pierwsze 2-3 dni, później jednak szala przechyliła się na korzyść Izraela. Syryjczycy zostali wyparci z całego terytorium Wzgórz Golan. Na Synaju Izraelczycy uderzyli w przerwę pomiędzy dwiema armiami, które przekroczyły Kanał Sueski (dawną linię przerwania ognia). W wyniku tego egipska ''Trzecia Armia'' została odcięta. Manewr ten zmusił Egipt do przyjęcia warunków [[Rozejm|zawieszenia broni]]. W 1978 roku Egipt zakończył spór z Izraelem na pomocy porozumienia zawartego w [[Camp David]]. W lipcu 1977 roku rozegrał się natomiast [[konflikt graniczny między Libią i Egiptem]]. Relacje między Egiptem a Libią pozostawały szczególnie wrogie po tym gdy w 1976 roku rząd Egiptu stwierdził, że odkrył libijski spisek mający na celu obalenie rządu<ref>{{Cytuj stronę | url = http://aad.archives.gov/aad/createpdf?rid=110792&dt=2082&dl=1345| tytuł = Hermann Eilts (Ambasador USA w Egipcie) do Departamentu Stanu USA | autor = | opublikowany = | data = 25 stycznia 1976| język = en | data dostępu = 2013-07-30}}</ref>.
 
Po zabójstwie as-Sadata przez radykałów islamskich niechętnych zbytniej uległości prezydenta wobec Izraela, 6 października 1981 jego następcą został [[Husni Mubarak]], który przeprowadził nowe reformy gospodarcze i dokonał dalszej prywatyzacji. Zrezygnował jednak z politycznej treści polityki poprzednika, czyli zapowiedzi stopniowej demokratyzacji państwa<ref>{{cytuj książkę |autor = Osman T. |tytuł = Egypt on the brink: from Nasser to Mubarak| wydawca = Yale University Press| miejsce = New Haven & London| rok = 2010| strony = 128–129| isbn = 9788389899583}}</ref>. Mubarak zachował styl rządzenia swojego poprzednika i podstawowe założenia polityki wewnętrznej i zagranicznej<ref name="zd360">{{cytuj książkę |autor = Zdanowski J. | autor link = Jerzy Zdanowski| tytuł = Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku| wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich| miejsce = Wrocław| rok = 2010| strony = 360–363 |isbn = 9788304050396}}</ref>. Jeszcze bardziej liberalne ekonomicznie zmiany nie dały spodziewanych efektów. Wzrost PKB był znacznie wolniejszy niż w ostatnich latach rządów as-Sadata, a najważniejsze dochody państwa pochodziły z opłat za korzystanie z Kanału Sueskiego oraz z eksportu [[ropa naftowa|ropy naftowej]]. Załamanie się koniunktury naftowej w 1986 było poważnym ciosem dla krajowej gospodarki<ref>{{cytuj książkę |autor = Stępniewska-Holzer B., Holzer J. |tytuł = Egipt. Stulecie przemian| wydawca = Wydawnictwo Akademickie „Dialog”| miejsce = Warszawa| rok = 2006| strony = 214| isbn = 9788389899583}}</ref>. W polityce społecznej Mubarak wycofywał się stopniowo z programów pomocy socjalnej<ref name="eg215">{{cytuj książkę |autor = Stępniewska-Holzer B., Holzer J. |tytuł = Egipt. Stulecie przemian| wydawca = Wydawnictwo Akademickie „Dialog”| miejsce = Warszawa| rok = 2006| strony = 215–216| isbn = 9788389899583}}</ref>. Wobec utrzymywania się trudności gospodarczych, Mubarak na początku lat 90. rozpoczął szeroko zakrojoną reformę ekonomiczną. Egipt całkowicie uwolnił ceny, radykalnie zmniejszył wydatki publiczne, sprywatyzował ponad 300 zakładów, zniósł ograniczenia w handlu międzynarodowym. W zamian [[Bank Światowy]] zgodził się umorzyć połowę zadłużenia kraju<ref name="zd364">{{cytuj książkę |autor = Zdanowski J. | autor link = Jerzy Zdanowski| tytuł = Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku| wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich| miejsce = Wrocław| rok = 2010| strony = 364–367 |isbn = 9788304050396}}</ref>. Rezultatem była poprawa wskaźników makroekonomicznych przy równoczesnym zubożeniu społeczeństwa. Fakt, iż 23% mieszkańców Egiptu żyło w ubóstwie, a połowa obywateli pozostawała w biedzie, sprzyjał destabilizacji społecznej i wzmożeniu się agitacji radykalnych ugrupowań muzułmańskich<ref name="zd364" />, które do tej pory zyskiwały sympatyków przede wszystkim na uniwersytetach, nie ciesząc się zbytnią popularnością w skali całego kraju<ref>{{cytuj książkę |autor = Stępniewska-Holzer B., Holzer J. |tytuł = Egipt. Stulecie przemian| wydawca = Wydawnictwo Akademickie „Dialog”| miejsce = Warszawa| rok = 2006| strony = 231| isbn = 9788389899583}}</ref>.[[Plik:Hosni Mubarak ritratto.jpg|thumb|[[Husni Mubarak]], [[Prezydenci Egiptu|prezydent]] w latach 1981–2011|225x225px346x346px]]Odmawiając zwiększenia roli religii w życiu politycznym, Mubarak jednocześnie krytykował niektóre partie opozycyjne za brak przywiązania do islamu, rząd finansował uroczystości religijne, a prezydencka partia wydawała pismo o profilu umiarkowanie muzułmańskim<ref name="eg222">{{cytuj książkę |autor = Stępniewska-Holzer B., Holzer J. |tytuł = Egipt. Stulecie przemian| wydawca = Wydawnictwo Akademickie „Dialog”| miejsce = Warszawa| rok = 2006| strony = 222–223| isbn = 9788389899583}}</ref>. Pragnąc dać dowód gotowości do dialogu nawet z radykalnymi muzułmanami, w 1987 Mubarak amnestionował kilkuset więźniów skazanych po zamachu na Anwara as-Sadata za przynależność do ekstremistycznych organizacji islamskich<ref>{{cytuj książkę |autor = Stępniewska-Holzer B., Holzer J. |tytuł = Egipt. Stulecie przemian| wydawca = Wydawnictwo Akademickie „Dialog”| miejsce = Warszawa| rok = 2006| strony = 230| isbn = 9788389899583}}</ref>. W lipcu 1993 Mubarak uzyskał w egipskim parlamencie reelekcję. W referendum jego pozostanie na urzędzie prezydenta poparło 96% głosujących przy niskiej frekwencji<ref name="eg238">{{cytuj książkę |autor = Stępniewska-Holzer B., Holzer J. |tytuł = Egipt. Stulecie przemian| wydawca = Wydawnictwo Akademickie „Dialog”| miejsce = Warszawa| rok = 2006| strony = 238–239| isbn = 9788389899583}}</ref>. Wbrew nadziejom opozycji, która apelowała do Mubaraka o demokratyzację systemu władzy, po rozpoczęciu swojej trzeciej kadencji prezydent zapowiedział jedynie „szeroki dialog narodowy”, do którego zaprosił wszystkie partie wyrzekające się terrorystycznych metod działania. W grudniu 1993 na jego apel odpowiedziało pozytywnie dziesięć legalnie działających ugrupowań, jak również półlegalni Bracia Muzułmańscy oraz komuniści. 25 czerwca 1994 rozpoczęła się Konferencja Dialogu Narodowego, zdominowana przez przedstawicieli partii prezydenckiej – debata o przyszłości państwa została sprowadzona do kwestii walki z terroryzmem i problemów gospodarczych<ref name="zd368">{{cytuj książkę |autor = Zdanowski J. | autor link = Jerzy Zdanowski| tytuł = Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku| wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich| miejsce = Wrocław| rok = 2010| strony = 368–372 |isbn = 9788304050396}}</ref>. Na początku lat 90. Mubarak zgadzał się na tworzenie nowych partii politycznych, zakładał jednak, że wzrost ich liczby przyczyni się do rozproszenia sił opozycji<ref>{{cytuj książkę |autor = Stępniewska-Holzer B., Holzer J. |tytuł = Egipt. Stulecie przemian| wydawca = Wydawnictwo Akademickie „Dialog”| miejsce = Warszawa| rok = 2006| strony = 237| isbn = 9788389899583}}</ref>.[[Plik:General Al Sisi.jpg|thumb|[[Abd al-Fattah as-Sisi]], obecny [[Prezydenci Egiptu|prezydent]]|237x237px365x365px]]Po kolejnych wyborach parlamentarnych w 1996 powołany przez Mubaraka rząd [[Kamal al-Dżanzuri|Kamala al-Dżanzuriego]] skupiał się na gospodarczych problemach kraju<ref>{{cytuj książkę |autor = Stępniewska-Holzer B., Holzer J. |tytuł = Egipt. Stulecie przemian| wydawca = Wydawnictwo Akademickie „Dialog”| miejsce = Warszawa| rok = 2006| strony = 238| isbn = 9788389899583}}</ref>. Kontynuował także zwalczanie islamskiego fundamentalizmu i terroryzmu. Ponieważ mimo represji wymierzonych w radykalnych muzułmanów ataki terrorystyczne powtarzały się i miały negatywny wpływ na dochody kraju z turystyki<ref>{{cytuj książkę |autor = Stępniewska-Holzer B., Holzer J. |tytuł = Egipt. Stulecie przemian| wydawca = Wydawnictwo Akademickie „Dialog”| miejsce = Warszawa| rok = 2006| strony = 244| isbn = 9788389899583}}</ref>. Mubarak utrzymywał bardzo dobre stosunki ze Stanach Zjednoczonymi. Kraj ten życzył sobie, by Egipt zachował status regionalnego mocarstwa. W 1999 USA i Egipt podpisały umowę, na mocy której Kair nadal otrzymywał z Waszyngtonu wielomilionową pomoc ekonomiczną oraz 1,3 miliarda dolarów na szkolenie i uzbrojenie armii<ref name="eg246">{{cytuj książkę |autor = Stępniewska-Holzer B., Holzer J. |tytuł = Egipt. Stulecie przemian| wydawca = Wydawnictwo Akademickie „Dialog”| miejsce = Warszawa| rok = 2006| strony = 245–250| isbn = 9788389899583}}</ref>.
 
{{osobny artykuł|zamach stanu w Egipcie (2013)|Kryzys polityczny w Egipcie (2012–2014)|rewolucja w Egipcie (2011)}}
Linia 160:
 
== Ludność ==
[[Plik:Kairo 001.jpg|thumb|200px277x277px|W aglomeracji [[kair]]skiej mieszka ponad 17 mln osób]]
Ludność Egiptu jest niemal wyłącznie arabskojęzyczna. Około 90% populacji stanowią [[Islam|muzułmanie]], głównie [[sunnizm|sunnici]]. Oprócz nich w Egipcie żyje ok. 8 mln (ok. 10%) [[chrześcijaństwo|chrześcijan]], głównie [[Koptowie|Koptów]], czyli wiernych wyznania dominującego w Egipcie przed [[Podboje arabskie|podbojami arabskimi]]. Ich cechą charakterystyczną jest wytatuowany – zazwyczaj na ręce – krzyż. Za założyciela wspólnoty uważa się [[Marek Ewangelista|św. Marka Ewangelistę]]. Mimo posługiwania się obecnie [[Język arabski|językiem arabskim]] część z nich nie uważa się za [[Arabowie|Arabów]]. Na obszarze [[Pustynia Libijska|Pustyni Zachodniej]] występują plemiona [[Berberowie|Berberów]], w dolinie górnego [[Nil]]u pojedyncze osady ludności [[Czarna odmiana człowieka|negroidalnej]].
 
Linia 169:
== Gospodarka ==
=== Rolnictwo ===
[[Plik:Crop limit, Nile Valley-2.jpg|thumb|Rolnictwo w dolinie Nilu|277x277px]]
Współczesne [[rolnictwo]] egipskie nie jest w stanie zaspokoić wewnętrznych potrzeb kraju. Sektor rolniczy i przemysł przetwórstwa spożywczego są jednymi z lepiej rozwijających się gałęzi gospodarki w tym kraju.
 
Linia 178:
 
=== Przemysł ===
[[Plik:USS America (CV-66) in the Suez canal 1981.jpg|thumb|[[Kanał Sueski]]|301x301px]]
Dobrze rozwinięty jest przemysł chemiczny – szczególnie produkcja nawozów sztucznych, włókien syntetycznych, farmaceutyków – a także przemysł włókienniczy i odzieżowy, dający obecnie ok. 1/4 wartości ogólnej produkcji przemysłowej.
 
Linia 224:
Turystyka jest jednym z głównych źródeł dochodu Egiptu{{r|TurystykaDochody}} i stanowi ok. 10% PKB{{r|TurystykaPKB}}. W roku 2010 przybyło do Egiptu ponad 14,8 mln turystów (ok. 12,7 miliardów dolarów przychodów). Egipt najczęściej odwiedzali turyści z [[Rosja|Rosji]], [[Niemcy|Niemiec]], [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]], [[Włochy|Włoch]], [[Francja|Francji]] i [[Polska|Polski]] (rocznie ok. 600 tysięcy). Szczególnie stare egipskie zabytki są magnesem przyciągającym zagranicznych gości. Obok [[Giza|Gizy]] i [[Kair]]u turyści chętnie odwiedzają [[Aleksandria|Aleksandrię]] i [[Luksor]], skąd między innymi można dotrzeć do [[Dolina Królów|Doliny Królów]]. Luksor jest także punktem startowym dla podróży przez [[Nil]] do [[Asuan]]u. Z tego miejsca oferowane są także loty i wycieczki autokarowe do [[Abu Simbel]] na [[Pustynia Nubijska|Pustyni Nubijskiej]] i innych obiektów sakralnych wokół [[Jezioro Nasera|Jeziora Nasera]]. Większość operatorów podróży oferuje lot do Kairu, a po jego zwiedzeniu urlop wypoczynkowy i kąpiele w [[Hurghada|Hurghadzie]] lub [[Szarm el-Szejk]] nad Morzem Czerwonym.
 
[[Plik:Pobřeží v Tabě - panoramio.jpg|thumb|[[Taba]]|277x277px]]
Nowoczesny kurort turystyczny [[Szarm el-Szejk]] na południowym krańcu [[Synaj (półwysep)|Półwyspu Synaj]] jest szczególnie lubiany przez sympatyków nurkowania ze względu na liczne [[Rafa|rafy koralowe]]. Jest to również punkt wypadowy na [[Synaj (góra)|górę Synaj]], gdzie [[Jahwe]] miał przekazać [[Mojżesz]]owi [[Dekalog|Dziesięć Przykazań]] oraz do prawosławnego [[Klasztor Świętej Katarzyny|Klasztoru św. Katarzyny]], na skalistą pustynię [[Wyżyna Synajska|Wyżyny Synajskiej]], a także do [[Ziemia Święta|Ziemi Świętej]]. Przy kurorcie znajduje się pierwszy egipski podwodny Park Narodowy [[Ras Muhammad]]. Wokół raf koralowych [[Synaj Południowy|południowego Synaju]], gdzie występuje ponad 250 różnych raf koralowych i 1000 gatunków ryb, w ciepłych wodach morskich spoczywają liczne wraki statków, które są chętnie odwiedzane przez nurków. W ostatnich latach wiele entuzjastów sportów podwodnych wybiera się również, do położonych bardziej na północ: [[Zatoka Akaba|Zatoki Akaby]], [[Dahab]]u, [[Nuwajbi|Nuwajby]] i [[Taba|Taby]].
 
Linia 231:
Wszystkie te [[Uzdrowisko|kurorty]] turystyczne położone są na [[Riwiera Morza Czerwonego|Riwierze Morza Czerwonego]].
 
[[Plik:Along the wall (6163718938).jpg|thumb|[[Morze Czerwone]]|277x277px]]
Dla turystów są również dostępne egipskie [[oaza|oazy]]:
* na [[Sahara|Saharze]],
Linia 250:
 
W Egipcie znajduje się też wiele stanowisk archeologicznych, z których większość jest otwarta dla zwiedzających.
[[Plik:Wiki Alex Trip-67.jpg|mały|[[Most]] w [[Aleksandria|Aleksandrii]]|277x277px]]
Turystyka mocno ucierpiała w wyniku napadów terrorystycznych na cele turystyczne w latach 90. XX w. i pierwszej dekadzie XXI w. ([[Luksor#Atak terrorystyczny w 1997 roku|Luksor 1997]], [[Zamach w Tabie (2004)|Synaj 2004]], [[Zamach w Szarm el-Szejk (2005)|Szarm el-Szejk 2005]], [[Zamach w Dahab (2006)|Dahab 2006]]). 23 lipca 2005 roku nieznani sprawcy podłożyli w trzech miejscach (licznie odwiedzane przez turystów miejsca kąpieliskowe w Szarm el Szejk na Półwyspie Synaj) w sumie 400 kilogramów materiałów wybuchowych. 64 osoby zginęły a ponad 200 zostało rannych. Do zamachów obok Al-Ka’idy przyznały się brygady Abdullaha Assamy, które także odnotowano jako odpowiedzialne za napady z października 2004 roku w [[Taba|Tabie]]. Nad bezpieczeństwem turystów czuwa specjalnie powołana w tym celu ''policja turystyczna'', której funkcjonariusze znają główne języki obce (obowiązkowo [[język angielski|angielski]]) i są przeszkoleni do niesienia im pomocy. Zorganizowane wycieczki do niektórych miejsc są obowiązkowo przez nich eskortowane. Funkcjonariusze towarzyszą także turystom w autokarach. Okolice wszystkich atrakcji turystycznych, a także dworce i punkty kontrolne, są strzeżone przez uzbrojone siły bezpieczeństwa. Nieumundurowani agenci kontrolują punkty handlowo-rozrywkowo-gastronomiczne.
 
Linia 257:
 
== Siły zbrojne ==
[[Plik:Flag of the Army of Egypt.svg|mały|[[Flaga]] egipskich sił zbrojnych|237x237px]]
Wojska egipskie liczą 450 tys. żołnierzy zawodowych oraz 480 tys. rezerwistów. Rodzajami wojsk egipskich są: wojska lądowe, [[Egipska Marynarka Wojenna|marynarka wojenna]] oraz [[Egipskie Siły Powietrzne|siły powietrzne]]. Według rankingu ''[[Global Firepower]]'' (2021) egipskie siły zbrojne stanowią 13. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 10 mld dolarów (USD)<ref>{{Cytuj |tytuł = 2021 Egypt Military Strength |data dostępu = 2021-01-26 |opublikowany = www.globalfirepower.com |url = https://www.globalfirepower.com/country-military-strength-detail.asp?country_id=egypt}}</ref>.
{{Kategoria główna|Wojsko egipskie}}
Linia 294:
|colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=center| <small>Źródło:</small> [http://gbiworld.weebly.com/uploads/1/0/3/2/10324388/africa_opert_world_resrch.pdf Operation World, 2010]
|}
[[Plik:Al-Azhar Mosque (8590203917).jpg|thumb|238x238px237x237px|Większość mieszkańców wyznaje [[islam]] (na zdj. [[meczet]] [[Al-Azhar]])]]
[[Plik:Mount Sinai Egypt.jpg|thumb|237x237px|[[Synaj (góra)|Góra Synaj]], gdzie [[Mojżesz]] miał otrzymać od [[Jahwe]] [[Dekalog|Dziesięć Przykazań]]; obecnie miejsce pielgrzymek i wycieczek na [[Synaj (półwysep)|półwyspie Synaj]]]]
[[Plik:Skt Katharina Klosteret.jpg|thumb|238x238px237x237px|[[Klasztor Świętej Katarzyny]] [[Autonomiczna Cerkiew Prawosławna Góry Synaj|Autonomicznej Cerkwi Prawosławnej Góry Synaj]] – w którym znajduje się [[Krzew gorejący]] – na tle Góry Synaj]]
 
== Religia ==
Linia 316:
 
=== Żydostwo ===
[[Plik:The church is hugging the mosque.JPG|mały|365x365px364x364px|[[Meczet]] i [[Kościół (budynek)|Kościół]] obok siebie, częsty widok w Egipcie]]
Według [[Biblia|Biblii]] do Egiptu przybył [[Abraham]], a potem pojmany [[Józef (postać biblijna)|Józef]]. Tutaj urodziło się wiele postaci biblijnych, m.in. [[Mojżesz]], [[Aaron (postać biblijna)|Aaron]] czy [[Jozue]]. Mojżesz prowadził [[Żydzi|Izraelitów]] z Egiptu do [[Ziemia Obiecana (Biblia)|Ziemi Obiecanej]]. Biblia opisuje również [[plagi egipskie]], przejście przez Morze Czerwone, [[Synaj (półwysep)|Synaj]] i [[Synaj (góra)|Górę Synaj]], gdzie Mojżesz otrzymał od [[Jahwe]] [[Dekalog]]. Na tym terenie rozpoczęto też spisywanie Biblii.
 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Egipt”