Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne |
Zmiany redakcyjne i metytoryczne. Dodanie znacznej ilości źródeł oraz przypisów i uzupełnienie bibliografi. Znaczniki: Wycofane VisualEditor |
||
Linia 14:
|adres siedziby =
|partie członkowskie =
|ideologia polityczna = [[Nacjonalizm integralny|integralny]] [[nacjonalizm ukraiński]], [[faszyzm]]<ref name="faszyzm">Grzegorz Motyka, wywiad Andrzeja Fedorowicza: ''28 miesięcy eksterminacji'', Focus Historia Nr 6(75)/2013, {{ISSN|2081-3085}}.</ref> [[nazizm]]
|poglądy gospodarcze = <br />[[solidaryzm|solidaryzm społeczny]] [[socjalizm]]
|liczba członków = ok. 2000 (1934),<br /> w latach 1929–1939 łącznie ok. 20 000{{odn|Potocki|2003|s=105}}
|członkostwo międzynarodowe =
Linia 26:
}}
[[Plik:Yevgen Konovalec.jpg|160px|thumb|[[Jewhen Konowalec]]]]
'''Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów''' ({{w języku|uk|Організація українських націоналістів}}) – [[Ukraina|ukraińska]] [[skrajna prawica|skrajnie prawicowa]]<ref>Z. Wojnowski, ''The Near Abroad. Socialist Eastern Europe and Soviet Patriotism in Ukraine, 1956-1985'', 2017, s. 12.</ref> organizacja skupiająca [[Nacjonalizm ukraiński|ukraińskich nacjonalistów]] założona w 1929 w [[Wiedeń|Wiedniu]]. OUN kierowała się [[ideologia|ideologią]] [[Nacjonalizm integralny|integralnego]] [[nacjonalizm ukraiński|ukraińskiego nacjonalizmu]]<ref>Przez część badaczy uznawanego za odmianę [[faszyzm]]u. Por. [[Wiktor Poliszczuk]]: ''Integralny nacjonalizm ukraiński jako odmiana faszyzmu.'' t. 1, ''Zasady ideologiczne nacjonalizmu ukraińskiego. Ukraiński ruch nacjonalistyczny: struktura organizacyjna i założenia programowe'', Toronto 1998, {{ISBN|0-9699444-8-9}}, passim; John A. Armstrong: ''Ukrainian Nationalism.'' wyd. II, Columbia University Press, New York 1963, s. 19, 280 [za:] [[Władysław Filar (pułkownik)|Władysław Filar]]: ''Rozwój ukraińskiego ruchu niepodległościowego na Wołyniu w latach 1939–1944. Powstanie UPA'', [w:] ''Polska – Ukraina: trudne pytania'' t. 1–2, Warszawa 1998, {{ISBN|83-908944-0-8}}, s. 89, przyp.2.</ref><ref>Uzgodnienia i rozbieżności między historykami polskimi i ukraińskimi zanotowane w czasie IX i X seminarium historycznego ''Stosunki polsko-ukraińskie w latach II wojny światowej'' Warszawa, 6–10 listopada 2001, [w:] ''Polska – Ukraina: trudne pytania'' t. 9, Warszawa 2002, {{ISBN|83-915111-5-4}}, s. 409.</ref>, dążąc do stworzenia na ziemiach uznawanych przez nią za ukraińskie<ref>OUN miała zmierzać do „odzyskania, budowy, obrony i powiększenia „niezależnego, zjednoczonego państwa ukraińskiego” (Ukrajinska Samostijna Soborna Derżawa – USSD), które miało objąć wszystkie „ukraińskie ziemie etnograficzne”, czyli te, które we wczesnym średniowieczu były, zdaniem nacjonalistów, zasiedlone przez Ukraińców. Zastrzeżono, iż granice przyszłego państwa muszą być jak najlepsze do obrony, co, jak się wydaje, oznaczało przyznanie sobie prawa do włączenia w jego skład także ziem nawet przez nacjonalistów nie uznawanych za ukraińskie. O imperialnych pokusach, czy wręcz fantazjach istniejących wśród nacjonalistów ukraińskich świadczy również opinia wyrażona przez jednego z teoretyków wojskowych OUN płk. [[Mychajło Kołodzinskyj|Mychajła Kołodzynskiego]] w pracy pt. „Ukraińska doktryna wojenna”: „Chcemy nie tylko opanować ukraińskie miasta, ale stratować ziemie wroga, zdobyć wrogie stolice i na ich zgliszczach oddać salut Imperium Ukraińskiemu. Chcemy wygrać wojnę wielką i okrutną, wojnę, która zrobi z nas włodarzy [[Europa Wschodnia|Europy Wschodniej]]”, [w:] {{odn|Motyka|2006|ref=nie|s=48}}</ref>, jednorodnego etnicznie i [[Totalitaryzm|totalitarnego]] państwa ukraińskiego<ref name=":0">''Bandera dążył do uczynienia z Ukrainy jednopartyjnej faszystowskiej dyktatury bez mniejszości narodowych'' – [[Timothy Snyder]], ''A Fascist Hero in Democratic Kiev'', [w:] The New York Review of Books [http://www.nybooks.com/blogs/nyrblog/2010/feb/24/a-fascist-hero-in-democratic-kiev/].</ref>, o ustroju bezpośrednio odpowiadającym [[Nazizm|nazistowskiemu]]<ref>{{Cytuj|autor = Grzegorz Motyka; Rafał Wnuk |tytuł = Pany i rezuny. Współpraca AK-WiN i UPA. 1945–1947 |data = 1997 |isbn = 83-86857-72-2 |miejsce = Warszawa |wydawca = „Volumen” |s = 35 |oclc = 830467287}}</ref><ref name=":1">{{Cytuj |autor = David R. Marples |tytuł = Heroes and villains: creating national history in contemporary Ukraine |data = 2007 |data dostępu = 2024-07-19 |isbn = 978-963-7326-98-1 |miejsce = Budapest ; New York |wydawca = Central European University Press |s = 79-123 |oclc = 153578514 |url = https://www.worldcat.org/title/153578514 |cytat = Most writers concur that the UVO was one of the principal foundation stones for the creation of OUN, which—Kost' Bondarenko maintains—"was a classical, radical rightist terrorist organization," ideologically close to Fascism of the Italian type, which was believed to be the "avant-garde European ideology" of that time |język = en}}</ref><ref name=":0" /><ref name=":2">{{Cytuj |redaktor = Ruth Wodak, John E. Richardson |tytuł = Analysing fascist discourse: European fascism in talk and text |data = 2012 |data dostępu = 2024-07-19 |isbn = 978-0-415-89919-2 |opis = Routledge critical studies in discourse |miejsce = New York |wydawca = Routledge |cytat = OUN relied on terrorism, violence and assassinations, not least against other Ukrainians, to achieve its goal of a totalitarian and ethnically homogenous Ukrainian nation-state...The former Marxist Dmytro Dontsov created an indigenous Ukrainian fascism based upon Friedrich Nietzsche, Georges Sorel and Charles Maurras and translated the works of Hitler and Mussolini into Ukrainian}}</ref><ref>{{Cytuj |redaktor = Marco Bresciani |tytuł = Conservatives and right radicals in interwar Europe |data = 2021 |data dostępu = 2024-07-19 |isbn = 978-0-429-27527-2 |opis = Routledge studies in fascism and the far right |miejsce = Abingdon, Oxon ; New York, NY |wydawca = Routledge, Taylor and Francis Group |cytat = The ideology, organisational foundations and political style of the OUN were markedly influenced by fascism, especially Italian, and from 1929 to 1939 this influence steadily increased... The German version of fascism – National Socialism – attracted the attention of the Ukrainian Nationalists in the autumn of 1930, when the NSDAP achieved its first major success in the Reichstag elections.}}</ref><ref name=":3">{{Cytuj |autor = John-Paul Himka |tytuł = Ukrainian nationalists and the Holocaust: OUN and UPA's participation in the destruction of Ukrainian Jewry, 1941-1944 |data = 2021 |data dostępu = 2024-07-19 |isbn = 978-3-8382-1548-8 |opis = Ukrainian voices |miejsce = Stuttgart |wydawca = Ibidem-Verlag |cytat = The question of whether OUN was fascist has exercised a number of scholars, particularly since the rehabilitation of the nationalists in independent Ukraine. OUN certainly looked fascist. At the trials of the OUN leaders in 1935-36, OUN defendants and witnesses shocked the courtroom by giving what a Polish newspaper called "the Hitlerite greeting. .. "The organizational greeting has the form of raising the extended right arm to the right, higher than the crown of the head. The mandatory words of the full greeting: 'Glory to Ukraine!' with the answer 'Glory to the heroes.'" The same document stipulated that the (Banderite) OUN was to have its own flag, in red and black which alluded to the German nationalist and national socialist concept of blood and soil.}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Rossoliński-Liebe, Grzegorz |tytuł = Stepan Bandera: The Life and Afterlife of a Ukrainian Nationalist: Fascism, Genocide, and Cult. |isbn = 978-3838266848 |s = 70-71 |opublikowany = Columbia University Press |cytat = "ideologically akin to similar movements in Europe, especially to National Socialism in Germany and Fascism in Italy" |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = David C.S. Albanese |tytuł = In search of a lesser evil: anti-soviet nationalism and the cold war |data = 2015 |data dostępu = 2024-07-19 |miejsce = Massachusetts |s = 188 |opublikowany = Northeastern University Boston |url = https://repository.library.northeastern.edu/files/neu:rx915s212/fulltext.pdf |cytat = OUN leaders emulated the Nazi's organizational structure and portions of its political ideology. Both wings of the OUN had an affinity for Nazi-style organization, based on the dictatorial fiihrerprinzip that placed a single leader above the law itself. |język = en}}</ref>.
W praktyce działała [[konspiracja|konspiracyjnie]], głównie w [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]] a także na [[Migracja ludności|emigracji]] (m.in. [[Pierwsza Republika Czechosłowacka|Czechosłowacja]]){{odn|Snyder|2008|s=162–163}}, prowadząc działalność [[terroryzm|terrorystyczną]]<ref name=":2" /><ref name="Grunberg" />, [[dywersja|dywersyjną]], [[Wywiad agenturalny|agenturalną]]<ref name=":4">{{Cytuj |autor = Grzegorz Motyka |tytuł = Służba Bezpeky OUN-B (Służba Bezpieczeństwa OUN-B). Z warsztatów badawczych |data = 2006 |url = https://bibliotekanauki.pl/articles/477982 |język = pl}}</ref>, szkoleniową i [[propaganda|propagandowo]]-[[oświata|oświatową]]{{odn|Snyder|2008|s=162}}{{odn|Kulińska|2009|s=passim}}<ref>P. Wieczorkiewicz, ''Historia polityczna Polski 1935–1945'', Poznań 2014, s. 390.</ref>. Stanowiła ośrodek sterujący [[Ukraińska Powstańcza Armia|Ukraińskiej Powstańczej Armii]] (UPA)<ref>{{Cytuj |autor = Grzegorz Motyka |tytuł = Ukraińska partyzantka 1942-1960. Działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii |isbn = 9788373999886}}</ref> oraz [[Służba Bezpieczeństwa OUN|Służby Bezpeky OUN]] (SB OUN)<ref name=":4" />.
W 1940 doszło do [[rozłam w Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów|rozłamu OUN]] na dwie frakcje, następnie organizacje: [[OUN-B]] (''banderowców'' pod przywództwem [[Stepan Bandera|Stepana Bandery]]) oraz [[OUN-M]] (''melnykowców'' pod przywództwem [[Andrij Melnyk|Andrija Melnyka]]).
Linia 37:
* [[Związek Ukraińskiej Młodzieży Nacjonalistycznej|Związku Ukraińskiej Młodzieży Nacjonalistycznej]] (SUNM)
* [[Legia Ukraińskich Nacjonalistów|Legii Ukraińskich Nacjonalistów]] (LUN)
====== Symbolika i powiązania z nazizmem ======
OUN powstała w 1929 roku, w czasie, gdy nacjonalistyczne i faszystowskie ideologie stawały się coraz popularniejsze w Europie. Chociaż OUN miała swoje korzenie w ukraińskim nacjonalizmie, nie można wykluczyć wpływów ideologicznych z innych ruchów nacjonalistycznych, w tym niemieckiego [[Narodowy socjalizm (znaczenie ogólne)|narodowego socjalizmu]].
Barwy OUN a więc czerwień i czerń są między innymi inspirowane symboliką nazistowskiej swastyki<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3" />, gdzie odpowiednio czerń oznacza ziemię, a czerwień - krew<ref>{{Cytuj |autor = Mateusz Zadroga |tytuł = Czerwono-czarne barwy. Skąd się wzięły i czym są dla Ukraińców? |data = 2023-05-4 |data dostępu = 2024-07-19 |opublikowany = FakeNews.pl |cytat = Natomiast czerwony i czarny stanowiły kolory rewolucyjne przedstawiające krew i ziemię. |język = pl}}</ref>.
[[Plik:Flag of the NSDAP (1920–1945).svg|brak|mały|245x245px|Flaga nazistowskiej NSDAP która to była inspiracją dla symboliki OUN.]]
Prowadzono również do złudzenia podobny do [[Pozdrowienie hitlerowskie|pozdrowienia hitlerowskiego]], rytuał pozdrowienia prawą ręka z okrzykiem<ref>{{Cytuj |tytuł = Świętowanie faszyzmu i zbrodni wojennych w Edmonton. Mit polityczny i kult Stepana Bandery w multikulturowej Kanadzie |s = |url = https://www.academia.edu/3014920/%C5%9Awi%C4%99towanie_faszyzmu_i_zbrodni_wojennych_w_Edmonton_Mit_polityczny_i_kult_Stepana_Bandery_w_multikulturowej_Kanadzie_in_Pami%C4%99%C4%87_i_Sprawiedliwo%C5%9B%C4%87_2_20_2012_453_478 |cytat = Dla wyznawców ideologii ukraińskiego nacjonalizmu Bandera stał się nie tylko bohaterem narodowym, ale również męczennikiem, który umarł za Ukrainę. Zaczęto wybielać jego historię – znikły z niej działania o podłożu faszystowskim i antysemickim, a także niektóre rytuały wprowadzone przez liderów ukraińskiej rewolucji z 1941 r., jak powitanie prawą ręką („lekko na prawo, lekko ponad szczyt głowy”) i towarzyszące temu słowa: „Chwała Ukrainie!” (Sława Ukrajini!) oraz odzew „Chwała bohaterom!” (Herojam sława!). |język = pl}}</ref>:
Przywitanie:
"Chwała Ukrainie ('''''Sława Ukrajini!''''')"
W odpowiedzi:
"Chwała bohaterom ('''''Herojam sława!''''')"
Opis sposobu podniesienia ręki:
(„lekko na prawo, lekko ponad szczyt głowy”).
=== Struktura organizacyjna ===
Linia 266 ⟶ 285:
* {{Cytuj książkę |autor link = Roman Wysocki (historyk) |autor = Roman Wysocki |tytuł = Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów w Polsce w latach 1929–1939 |wydawca = Wydawnictwo [[Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie|UMCS]] |miejsce = Lublin |data = 2003 | isbn = 83-227-2101-3 |oclc = 830543871 |odn = {{odn/id|Wysocki|2003}} }}
* [[Władysław Żeleński (prawnik)|Władysław Żeleński]]: ''Zabójstwo ministra Pierackiego'' [publikacja książkowa], Paryż 1973, Wyd. [[Instytut Literacki]], Biblioteka „Kultury” nr 233; wydanie krajowe: Warszawa 1995, Wyd. Iskry {{ISBN|83-207-1500-8}}.
* Snyder, Timothy. ''Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin''. Basic Books, 2010.
* Motyl, Alexander J. ''Encyclopedia of Nationalism: Leaders, Movements, and Concepts''. Academic Press, 2001.
* Berkhoff, Karel C. ''Harvest of Despair: Life and Death in Ukraine Under Nazi Rule''. Harvard University Press, 2004.
* Armstrong, John A. ''Ukrainian Nationalism''. Columbia University Press, 1955.
* Rossoliński-Liebe, Grzegorz (2014). Stepan Bandera: The Life and Afterlife of a Ukrainian Nationalist: Fascism, Genocide, and Cult. Columbia University Press. <nowiki>ISBN 978-3838266848</nowiki>.
== Linki zewnętrzne ==
| |||