Komes: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
redirekt po integracji |
→Komes w Polsce: lit., drobne redakcyjne, drobne techniczne |
||
Linia 1:
'''Komes''' także palatyn - ([[łacina|łac.]] ''comes'' lub ''comes palatinus' ) pierwotnie, w okresie Cesarstwa rzymskiego dostojnik w skupiający władzę administracyjną i wojskową wyznaczonego okręgu.
#REDIRECT [[Komes]]▼
W średniowiecznej Europie zachodniej - zwierzchnik hrabstwa (okręgu). Z czasem tytuł comesa przerodził się w Europie w dziedziczny arystokratyczny [[tytuły szlacheckie|tytuł]] [[hrabia|hrabiego]].
==Komes w Polsce==
W Polsce nazwa komes/palatyn w dokumentach pojawia się w XII wieku wskutek przejmowania tamtejszych zwyczajów i tytulatury. Kontakt z Zachodem dotyczył przede wszystkim rodziny książęcej i najbliższych jej współpracowników. Pierwotnie komesami nazywano panów lennych (możnowładców), w okresie [[feudalizm|feudalnym]] zarządców okręgów grodowych. Jako urzędnicy królewscy zarządzali grodem, pilnowali poboru podatków, na swoim terenie sprawowali władzę sądowniczą i dowodzili wojskiem. Z racji położenia okręgu komesi nie byli równi sobie - komesi stolicy i obszarów bardziej strategicznych zazwyczaj byli wybierani spośród bardziej zufanych ludzi i mieli częstszy kontakt z władcą. Częściej też ruszali na wojnę, a z różnych przyczyn nie idąc sami musieli wyznaczać zastępcę do spraw wojennych. Z nich można wywodzić funkcję [[wojewoda|wojewody]].
Funkcja komesa czesto była dziedziczona, a po jej zakończeniu (np. nie było potomka męskiego) tytuł pozostawał i stawał się dziedziczny - w efekcie czego pojawili się komesi tytularni. Przedniejsi z możnowładców, czując się im równymi z racji majątku, również przyjmowali tytuł komesa, mimo że nie było to związane ze sprawowaniem zarządu okręgu, tak jak wciąż miało to miejsce w Europie Zachodniej. Jak podaje profesor [[Juliusz Bardach|Juliusz Bardach]]: była to grupa zamknięta i przynależność do niej wynikała w zasadzie z tytułu urodzenia, a więc była dziedziczna. Na tej drodze pojawiły się również inne tytuły. Kres rozwarstwieniu szlachty i tytułomanii starała się położyć późniejsza polityka społeczna książąt piastowskich, a formalnie przypieczętowała konstytucja [[1638]] roku, która zakazywała używania w Polsce wszelkich tytułów - z wyjątkiem enumeratywnie wymienionych tytułów [[książę|książęcych]] rodzin pochodzących z Wielkiego Księstwa Litewskiego ([[książę|kniaziów]]). Mimo to wiele rodzin arystokratycznych mogących się poszczycić pochodzeniem od wczesnośredniowiecznego możnowładztwa nawiązywało i nawiązuje do komesowskiej genezy swego [[ród|rodu]].
Zarządcy zamków książęcych lub królewskich w szczególnie ważnych miastach, często używali tytułu komesa nadwornego. Pełnili te same funkcje co inni na mniejszym obszarze i pod okiem księcia więc przede wszystkim musieli dbać o bezpieczeństwo i wygodę panujacego. W tłumaczeniach łacińskie słowa ''comes palatinus'' zazwyczaj zastępowane są zwrotami: komes wrocławski, komes krakowski itp. Z czasem, w miarę rozwoju hierarchii dworskiej, funkcja uległa przekształceniu, na Zachodzie w sędziego pełnomocnika władcy (Zobacz: [[palatyn (tytuł)]]) w Polsce w [[Podkomorzy nadworny|podkomorzego]].
W pewnym okresie, w południowo-wschodniej Polsce, na Węgrzech, w Rumunii funkcję naczelnika okręgu zwanego wtedy [[komitat|komitatatem]] pełnił [[żupan (urząd)|żupan]]
==Terminologia==
*Należy odróżnić komesów od [[baron]]ów (barones). Tym drugim terminem w Polsce określano radę książęcą i wyższych urzędników - przeciwnie do praktyki w Europie zachodniej, gdzie baronami określano alodialnych panów (np. niemieccy [[Freiherr]]). W Polsce, formalnie rzecz biorąc, każdy szlachcic miał rangę barona.
* W niektórych opracowaniach (tłumaczeniach z łaciny) wyraz comes przekładany jest jako [[książę]]. Jest to podobny błąd merytoryczny, jak przekładanie angielskiego tytułu [[earl]]a jako księcia, zamiast hrabiego.
*W [[Niemcy|Niemczech]] [[Palatyn_(tytuł)|palatyn]] (''Pfalzgraf'') z [[cesarz|cesarskiego]] urzędnika stał się stopniowo panem feudalnym o randze księcia natomiast nadawany przez [[Stolica Apostolska|Stolicę Apostolską]] tytuł ''Comes Palatinus Lateraneum'' - jest powszechnie tłumaczony jako tytuł hrabiowski.
[[Kategoria:Tytuły szlacheckie]]
[[Kategoria:Historia prawa publicznego]]
[[it:Komes]]
| |||