Wojna Rzeczypospolitej z Gdańskiem: Różnice pomiędzy wersjami

[[Image:Thaler issued during siege of Danzig 1577.PNG|166px|thumb|right|[[talarTalar]] wybity przez miasto Gdańsk w czasie oblężenia w [[1577]], na [[awers]]ie zamiast postaci króla Stefana Batorego, postać [[Jezus Chrystus|Jezusa Chrystusa]]]]

'''Wojna Rzeczypospolitej z Gdańskiem''' ([[1576]]-[[1577]]) - [[wojna|konflikt zbrojny]] między nowo wybranym [[królKról polskiPolski|królem polskim]] [[Stefan Batory|Stefanem Batorym]], a [[miastoMiasto|miastem]] [[Gdańsk]].

U podłoża sporu leżał konflikt interesów między Gdańskiem, który dążył do jak największej niezależności względem władz [[Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]] oraz utrzymania szerokich praw i [[przywilejPrzywilej|przywilejów]] uzyskanych od [[Kazimierz Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]], a [[Zygmunt August|Zygmuntem Augustem]], który chciał pogłębienia unifikacji [[Prusy Królewskie|Prus Królewskich]] z [[Polska|Polską]]. Przejawem dążeń ostatniego [[Jagiellonowie|Jagiellona]] do silniejszego związania Gdańska z państwem polsko-litewskim było powołanie [[Komisja Morska|Komisji Morskiej]] w roku [[1568]] oraz uchwalenie [[Statuty Karnkowskiego|Statutów Karnkowskiewgo]] w roku [[1570]]. Działania te w pewnypewnym sposóbstopniu zwiększały władzę królewską w mieście, a mianowicie powiększały one uprawnienia [[sądownictwoSądownictwo|sądownicze]] króla wobec Gdańska. Statuty osłabiały równieżponadto władztwo gdańskiego [[patrycjatPatrycjat|patrycjatu]], modyfikując ustrój miasta poprzez nadanie większych kompetencji reprezentacji [[pospólstwoPospólstwo|pospólstwa]].

W roku [[1575]] zapanowało w Rzeczypospolitej dwukrólewie, to znaczy odbyła się podwójna [[wolnaWolna elekcja|elekcja]], w następstwie czego doszło do dwukrólewia. [[Senat]] pod przewodnictwem [[interrex]]a [[prymasPrymas|prymasa]] [[Jakub Uchański|Jakuba Uchańskiego]] ogłosił królem [[Austria|austriackiego]] [[arcyksiążęArcyksiążę|arcyksięcia]] [[Maksymilian II Habsburg|Maksymiliana II Habsburga]], natomiast [[szlachta]] zebrana na polu elekcyjnym wybrała na króla [[Anna Jagiellonka|Anne Jagiellonkę]], której mężem wkrótce został wkrótce [[książę]] [[Siedmiogród|siedmiogrodzki]] [[Stefan Batory]].

Do końca [[1576]] roku nastąpiła pacyfikacja stronników [[Habsburgowie|Habsburga]],. opróczNie jedyniedotyczyło to jednak Gdańska, który stał obstawał przy wyborze Maksymiliana, licząc na to, iż uda mu się ugrać powrót przywilejów sprzed uchwalenia Statutów Karnkowskiego w zamian za uznanie Batorego królem., Zuzyska drugiejprzywrócenie stronyprzywilejów Gdańskobowiązujących popierałprzed równieżuchwaleniem HabsburgaStatutów zKarnkowskiego. tegoZ względu,drugiej iżstrony, posiadałistotne powiązania [[ekonomikaEkonomika|ekonomiczne]] główniepomiędzy zGdańskiem a krajami rządzonymiznajdującymi przezsię tąpod [[dynastia|dynastię]]władzą Habsburgów ([[Niderlandy]]), asprawiały, więcże w gdybyrazie poparłpoparcia innego kandydata mógłniż sięczłonek spodziewać ze stronytej [[WiedeńDynastia|Wiedniadynastii]], represjimiasto gospodarczychmogło wspodziewać ramachsię zemsty [[zemstaWiedeń|zemstyWiednia]], przybierającej postać represji gospodarczych.

Spór zaogniła postawa Batorego, który zamiast rozwiązać jągo na drodze ugody, postanowił rozprawić się z niepokornym miastem siłą. Zamiar króla był niezwykle trudny, ponieważgdyż Gdańsk, jako największe i najpotężniejsze miasto Rzeczypospolitej Obojga Narodów, posiadał również najnowocześniejsze i największe [[fortyfikacjaFortyfikacja|fortyfikacje]] (więcej: [[Gdańskie fortyfikacje]])., Dziękinatomiast dzięki swojej niezależności posiadał także liczne stosunki z obcymi [[mocarstwoMocarstwo|mocarstwami]], więcco istniałorodziło ryzykoniebezpieczeństwo, iż spór może się przeistoczyć w konflikt międzynarodowy.

Szlachta nie była skora do poparcia dążeń królewskich. ByłoWiązało się to związane z szlachecką kulturąjej [[sarmatyzmSarmatyzm|sarmacką]] mentalnością, któraprzedkładającą [[kompromis]] stawiała wyżej nad rozwiązaniamirozwiązania siłowymisiłowe. [[Sejm]] obradujący w [[Toruń|Toruniu]] jesienią roku [[1576]], odmówił królowi uchwalenia [[podatekPodatek|podatków]] na wojnę, ale wyraził zgodę na zwołanie [[pospolitePospolite ruszenie|pospolitego ruszenia]]. Sąd królewski ogłosił [[banicjaBanicja|banicję]] Gdańska, skutkiem czego [[aresztAreszt|aresztowano]] gdańskich [[posełPoseł|posłów]] oraz przystąpiono do [[konfiskataKonfiskata|konfiskaty]] towarów należących do [[Obywatelstwo|obywateli]] miejskichtego miasta. Król Stefan nakazał również skierowanie polskiego [[handelHandel|handlu]] [[Bałtyk|bałtyckiego]] nado [[Elbląg|Elbląga]].

W związkutej z takim obrotem sprawysytuacji władze gdańskie zawiązały porozumienie z [[Dania|Danią]], która zobowiązała się do blokady morskiej portu elbląskiego. Przystąpiono również do przygotowań wojennych. Z [[Niemcy|Niemiec]] sprowadzono doświadczonego dowódcę wojskowego [[Jan Winkelbruch|Jana Winkelbrucha]], który stanął na czele armii gdańskiej złożonej z zaciężnej piechoty i jazdy oraz chorągwi [[cechCech|cechowych]]. W sumie siły gdańskie liczyły 11 tysięcy jednostek [[piechotaPiechota|piechoty]] i 800 [[jazdaJazda|jazdy]]. Wiosną [[1577]] roku, Winkelbruch wyszedł na czele [[armiaArmia|armii]] z miasta i postanowił zaatakować wojska koronne [[hetman]]a [[Jan Zborowski|Jana Zborowskiego]] stacjonujące pod [[Tczew|Tczewem]]. Pod [[Lubiszewo Tczewskie|Lubiszewem]] doszło [[17 kwietnia]] [[1577]] r. do rozstrzygającej [[bitwaBitwa pod Lubiszewem|bitwy]], w której wojsko gdańskie zostało rozgromione przez [[szarżaSzarża|szarżę]] [[husariaHusaria|husarii]] koronnej i poniosło klęskę.

Następnie wojska Batorego podeszły pod Gdańsk i przystąpiły do oblężenia miasta. [[Oblężenie]] trwało do końca roku [[1577]] i było zupełnie nieefektywne. Armia królewska nie była zdolna stawić czołoczoła nowoczesnym systemom fortyfikacyjnym, nie posiadała również wystarczającej liczby [[armataArmata|armat]] i [[żołnierzŻołnierz|żołnierzy]] niezbędnych do skutecznego przeprowadzenia działań oblężniczych. Klęską dla Batorego zakończyła się także próba zdobycia [[Twierdza Wisłoujście|Twierdzy Wisłoujście]], broniącej wstępu do gdańskiego portu. Wojska polskie odnosiłyponosiły również porażki w wyniku kontrataków mieszczan. W grudniu polski król uległ i przy [[mediacjaMediacja|mediacji]] niemieckich książąt [[Brandenburgia|Brandenburgii]] i [[Saksonia|Saksonii]] zawarł porozumienie z Gdańskiem.

Władze gdańskie zobowiązały się do złożenia [[hołdHołd lenny|hołdu]] Stefanowi Batoremu oraz zapłacenia [[kontrybucjaKontrybucja|kontrybucji]] w wysokości 200 tysięcy złotych królowi oraz 20 tysięcy [[klasztor]]owi [[Oliwa (dzielnica Gdańska)|oliwskiemu]]. W zamian za to anulowanozniesiono wszelkie restrykcjęrestrykcje gospodarcze nałożone na miasto w czasie wojny. Statuty Karnkowskiego zostały ostatecznie zniesioneuchylone w czasiepodczas sejmu w roku [[1585]], idzięki czemu Gdańsk odzyskał pełnię praw i [[wolnośćWolność|wolności]], czyniącczyniących to miasto uprzywilejowanym w stosunku do innych miast Rzeczypospolitej.