|
Społeczeństwo Radomska wykazywało podczas okupacji postawę patriotyczną, wrogą wobec agresora. Stosowano wszelkie formy walki z okupantem – od biernego oporu przeciw zarządzeniom władz niemieckich, poprzez sabotowanie pracy w fabrykach i na kolei po gromadzenie broni, tworzenie i popieranie oddziałów zbrojnych, prowadzenie walki partyzanckiej. Ruch oporu Radomska nie występował jako siła jednolicie zorganizowana. Podzielony na kilka różniących się odłamów politycznych, miał wspólny cel – walkę z wrogiem o niepodległość kraju. Swój udział w walce z okupantem hitlerowskim miały wszystkie siły polityczne i wojskowe.
[[Najsilniejszą organizacja walczącą z hitlerowcami jest jednak Armia Krajowa, dowodzona przez legendarnego Stanisława Sojczyńskiego]] ur. 1910 w Rzejowicach pod Radomskiem. Podczas agresji hitlerowców i Armii Radzieckiej na nasz kraj w 1939r, Sojczyński w stopniu porucznika Wojska Polskiego walczył z sowietami. Po kamp. wrześniowej Sojczyński organizuje już w 1939r pierwsze oddziały [[ZWZ AK]] i później jest to największa org. zbrojnego podziemia w centralnej Polsce. Sojczyński przyjmuje pseud.”Wojnar” i "Zbigniew". W 1942r zostaje z-cą komendanta Armii Krajowej i szefem Kedywu AK w powiecie. Ze swoimi partyzantami Sojczyński zasłynął w 1943r, uwalniając kilkudziesięciu więźniów z hitlerowskiego Gestapo w Radomsku. W wyniku przeprowadzonej akcji uwolniono ponad 40 Polaków i 11 Żydów, a oddział zdołał się wycofać z miasta z minimalnymi stratami. Za tę akcję porucznik Stanisław Sojczyński został odznaczony orderem Virtuti Militari V klasy. W czasie akcji "Burza" Sojczynski dowodził I batalionem 27 pułku piechoty AK, staczając na terenie powiatu Radomsko, wchodzącego w skład Inspektoratu Częstochowskiego AK, wiele potyczek z Niemcami.Jego żołnierze zlikwidowali wielu najgroźniejszych SSmanów i gestapowców w czasie okupacji niemieckiej, dając rodakom nadzieję na wolną i demokratyczną Polskę.
*[[19 sierpnia]] i [[20 września]] [[1941]] członkowie [[Związek Odwetu|Związku Odwetu]] podłożyli 5 bomb na terenie fabryki "Thonet-Mundus". Straty szacowano na ok. 3 mln zł.
[[Armia Czerwona]] wkroczyła do Radomska [[16 stycznia]] [[1945]]. W raporcie o sytuacji miasta na dzień [[22 stycznia]] [[1945]] r. napisanym przez szefa Zarządu Politycznego I Frontu Ukraińskiego można przeczytać m.in.: "Miasto nie ucierpiało od strzału, paniczna ucieczka Niemców uniemożliwiła im zburzenie budynków i przedsiębiorstw nawet gdzie były miny (fabryka "Metalurgii", budynek żandarmerii). Nie udało się również wywieźć do Niemiec urządzeń fabryk i przedsiębiorstw".
[[Po przejściu przez Radomsko Armii Radzieckiej bolszewicy z NKWD rozpoczęli liczne aresztowania żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Krajowej]], podobnie jak robili to w całej Polsce. Nie godząc się z komunistyczną zależnością od ZSRR i sowieckim terrorem, Stanisław Sojczyński i jego podkomendni wcześniej walczący z hitlerowcami teraz ponownie musieli powrócić do konspiracji . Na bazie 27 batalionu pp Armii Krajowej Sojczyński zorganizował największą podziemną organizację o nazwie [[Konspiracyjne Wojsko Polskie]]. KWP działało na terenie woj. łódzkiego, kieleckiego, śląskiego i poznańskiego walcząc komunistycznym bezprawiem. Kapitan Sojczyński wydał rozkaz określający zadania KWP w zakresie walki z przestępczą działalnością władz komunistycznych i ochrony społeczeństwa oraz żołnierzy podziemia niepodległościowego przed terrorem organów bezpieczeństwa. [[Pierwszą osobą, która zginęła z jego rozkazu, był Jankiel Jakub Cukierman, szef sekcji śledczej Państwowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Radomsku.]] Zastrzelono go na ulicy w sierpniu 1945 r. W 1946r. Sojczyński Pod pseud. „[[Warszyc”„Warszyc” z wiernymi mu żołnierzami z AK KWP, ponownie wsławia się brawurową akcją na to samo więzienie w Radomsku ale już nie pod panowaniem Gestapo a Urzędu Bezpieczeństwa]] i uwalnia z niego 57 ludzi, w tym wielu kolegów z AK i żołnierzy z NSZ. Rozwścieczone UB po licznych aresztowaniach oraz torturach na żołnierzach z KWP i wykonanych wyrokach śmierci schwytało dzięki swoim agentom niestety także bohaterskiego „Warszyca” oraz wielu jego dowódców. Ludowa władza z zemsty poddaje schwytanego kapitana Sojczyńskiego i jego sztabowców ciężkim torturom a w 1947r wykonuje na nich wyrok śmierci, śpiesząc się z jego wykonaniem przed mającą wejść amnestią. Podobnie postąpiono w przypadku innych antykomunistycznych żołnierzy z podziemia niepodległościowego w całym PRLu. Ostatni żołnierze z KWP schwytani zostali przez komunistów w 1951r i wielu z nich równie bestialsko zamordowano. [[Tych co przeżyli z całymi rodzinami inwigilowało i prześladowało UB-SB do końca PRLu. „Warszyc” i jego koledzy z KWP w PRLu byli „żołnierzami wyklętymi”. Dopiero po 1989r wywalczona niepodległość Polski przez „Solidarność”, w której szeregach nie brakowało byłych żołnierzy z AK, KWP, WiN, NSZ i innych org. niepodległościowych]] przynosi „Warszycowi” i jego żołnierzom pełną rehabilitację. Jednak miejsce grobu legendarnego dowódcy KWP AK kap. Sojczyńskiego do dziś jest nieznane.
|
