Abhidhamma Pitaka: Różnice pomiędzy wersjami

'''Abhidhamma Pitaka''' ([[język chiński|chin.]] lun-zang (論藏); [[język koreański|kor.]] lonjang 논장; [[język japoński|jap.]] ronzō ( ); [[język wietnamski|wiet.]] luân tang | [[język tybetański|tyb.]] mngon.pa'i.sde.snod ( ); [[język polski|pol.]] skarbnica traktatów * [[język chiński|chin.]] huizang ( ); |[[język koreański|kor.]] hyejang ( ); [[język japoński|jap.]] ezō ( ); [[język wietnamski|wiet.]] huê tang; [[język polski|pol.]] skarbnica mądrości) - trzeci z trzech koszy ''[[Tipitaka|Tipitaki]]''.

Zawiera ona wysoce abstrakcyjne i filozoficzne wyjaśnienia doktryny buddyjskiej, kontrastujące z prostymi rozprawami ''[[Sutta pitaka|Sutta Pitaki]]''. Nauki te prowadzą do przemiany niewiedzy i pomieszania w jakich żyjemy. Zawierają więc teksty komentujące i wyjaśniające teksty ''[[Agama|Agamy]]'' i ''[[Nikaya|Nikayi]]'', definicje terminów, sklasyfikowane kolejno nauki (w porządku liczbowym), podane systematycznie filozoficzne wyjaśnienia nauk itd. Przede wszystkim jednak teksty te interpretują [[dharma|dharmy]] w terminach ściśle [[pluralizm|pluralistycznego]] [[realizm]]u i wypracowują dokładną filozofię związków i relacji.

''Abhidhamma Pitaka'' została spisana na tzw. Trzecim Soborze w [[Pataliputra|Pataliputrze]] ok. 250 r.p.n.e. Do dziś przetrwały dwa takie zbiory: [[theravada|theravadinówtherawadinów]] i [[sarvastivada|sarvastivadinówsarwastiwadinów]]. Zawierają one po 7 ksiąg lub traktatów, które chociaż zajmują się podobnymi tematami w zbliżony sposób, są w rzeczywistości dwoma niezależnymi zestawami prac.

[[Sautrantika|Sautrantikowie]] w ogóle nie uznają ''Abhidhamma Pitaki'' za naukę [[Budda|Buddy]], gdyż według nich nauki Buddy reprezentują wyłącznie ''[[Vinaja Pitaka|Vinaja pitaka]]'' i ''[[Sutta pitaka|Sutta Pitaki]]''. Czcigodny [[Nyanatiloka]] skomentował to następująco: ''Wbrew tym faktom'' [Nyanatiloka odwołuje się tu do argumentu o późniejszym pochodzeniu Abhidhamma Pitaki] ''nie może być ona w żaden sposób uważana za zniekształcenie czy przekręcenie nauki Buddy, ale raczej za próbę usystematyzowania wszystkich nauk zapisanych w [[sutra]]ch i wyjaśniania ich z filozoficznego lub, bardziej poprawnie, z psychologicznego i fizjologicznego punktu widzenia''.

Wczesne sutry [[mahajana|mahajany]], głównie sutry ''[[Mahāprajñāpāramitā Sūtra|Pradżniaparamity]]'', często krytykowały ''Abhidhamma Pitakę'' i dlatego głównym mówcą po Buddzie nie jest [[Sariputta|Sāriputta]] jako opiekun abhidhammy, tylko [[Subhuti|Sūbhuti]].