Wojna Rzeczypospolitej z Gdańskiem: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Linia 1:
[[Plik:Polish-Lithuanian Army 1576-1586.PNG|
[[Plik:Thaler issued during siege of Danzig 1577.PNG|166px|thumb|right|[[Talar]] wybity przez miasto Gdańsk w czasie oblężenia w [[1577]], na [[awers]]ie zamiast postaci króla Stefana Batorego, postać [[Jezus Chrystus|Jezusa Chrystusa]]]]▼
▲[[Plik:Polish-Lithuanian Army 1576-1586.PNG|266px|thumb|right|Wojsko polsko-litewskie [[1576]]-[[1586]]]]
'''Wojna Rzeczypospolitej z Gdańskiem''' ([[1576]]-[[1577]]) – [[wojna|konflikt zbrojny]] między nowo wybranym [[Król Polski|królem polskim]] [[Stefan Batory|Stefanem Batorym]] a [[Miasto|miastem]] [[Gdańsk]].
== Przyczyny ==
U podłoża sporu leżał konflikt interesów między Gdańskiem, który dążył do jak największej niezależności względem władz [[I Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]] oraz utrzymania szerokich praw i [[
== Przebieg ==▼
▲U podłoża sporu leżał konflikt interesów między Gdańskiem, który dążył do jak największej niezależności względem władz [[I Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]] oraz utrzymania szerokich praw i [[Przywilej|przywilejów]] uzyskanych od [[Kazimierz Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]], a [[Zygmunt August|Zygmuntem Augustem]], który chciał pogłębienia unifikacji [[Prusy Królewskie|Prus Królewskich]] z [[Polska|Polską]]. Przejawem dążeń ostatniego [[Jagiellonowie|Jagiellona]] do silniejszego związania Gdańska z państwem polsko-litewskim było powołanie [[Komisja Morska|Komisji Morskiej]] w roku [[1568]] oraz uchwalenie [[Statuty Karnkowskiego|Statutów Karnkowskiewgo]] w roku [[1570]]. Działania te w pewnym stopniu zwiększały władzę królewską w mieście, mianowicie powiększały uprawnienia [[Sądownictwo|sądownicze]] króla wobec Gdańska. Statuty osłabiały ponadto władztwo gdańskiego [[Patrycjat|patrycjatu]], modyfikując ustrój miasta poprzez nadanie większych kompetencji reprezentacji [[Pospólstwo|pospólstwa]].
▲[[Plik:Thaler issued during siege of Danzig 1577.PNG|166px|thumb|right|[[Talar]] wybity przez miasto Gdańsk w czasie oblężenia w [[1577]], na [[awers]]ie zamiast postaci króla Stefana Batorego, postać [[Jezus Chrystus|Jezusa Chrystusa]]]]
W roku [[1575]] odbyła się podwójna [[Wolna elekcja|elekcja]], w następstwie czego doszło do dwukrólewia. [[Senat]] pod przewodnictwem [[interrex]]a [[
▲==Przebieg==
▲W roku [[1575]] odbyła się podwójna [[Wolna elekcja|elekcja]], w następstwie czego doszło do dwukrólewia. [[Senat]] pod przewodnictwem [[interrex]]a [[Prymas|prymasa]] [[Jakub Uchański|Jakuba Uchańskiego]] ogłosił królem [[Austria|austriackiego]] [[Arcyksiążę|arcyksięcia]] [[Maksymilian II Habsburg|Maksymiliana II Habsburga]], natomiast [[szlachta]] zebrana na polu elekcyjnym wybrała na króla [[Anna Jagiellonka|Anne Jagiellonkę]], której mężem wkrótce został [[książę]] [[Siedmiogród|siedmiogrodzki]] [[Stefan Batory]].
Do końca [[1576]] roku nastąpiła pacyfikacja stronników [[Habsburgowie|Habsburga]]. Nie dotyczyło to jednak Gdańska, który obstawał przy wyborze Maksymiliana, licząc na to, iż w zamian za uznanie Batorego królem, uzyska przywrócenie przywilejów obowiązujących przed uchwaleniem Statutów Karnkowskiego. Z drugiej strony, istotne powiązania [[Ekonomika|ekonomiczne]] pomiędzy Gdańskiem a krajami znajdującymi się pod władzą Habsburgów ([[Niderlandy]]), sprawiały, że w razie poparcia innego kandydata niż członek tej [[Dynastia|dynastii]], miasto mogło spodziewać się zemsty [[Wiedeń|Wiednia]], przybierającej postać represji gospodarczych.
Spór zaogniła postawa Batorego, który zamiast rozwiązać go na drodze ugody, postanowił rozprawić się z niepokornym miastem siłą. Zamiar króla był niezwykle trudny, gdyż Gdańsk, jako największe i najpotężniejsze miasto Rzeczypospolitej Obojga Narodów, posiadał najnowocześniejsze i największe [[Fortyfikacja|fortyfikacje]]
Szlachta nie była skora do poparcia dążeń królewskich. Wiązało się to z jej [[Sarmatyzm|sarmacką]] mentalnością, przedkładającą [[kompromis]] nad rozwiązania siłowe. [[Sejm]] obradujący w [[Toruń|Toruniu]] jesienią roku [[1576]], odmówił królowi uchwalenia [[Podatek|podatków]] na wojnę, ale wyraził zgodę na zwołanie [[Pospolite ruszenie|pospolitego ruszenia]]. Sąd królewski ogłosił [[Banicja|banicję]] Gdańska, skutkiem czego [[
W tej sytuacji władze gdańskie zawiązały porozumienie z [[Dania|Danią]], która zobowiązała się do blokady morskiej portu elbląskiego. Przystąpiono również do przygotowań wojennych. Z [[Niemcy|Niemiec]] sprowadzono doświadczonego dowódcę wojskowego [[Jan Winkelbruch|Jana Winkelbrucha]], który stanął na czele armii gdańskiej złożonej z zaciężnej piechoty i jazdy oraz chorągwi [[
Następnie wojska Batorego podeszły pod Gdańsk i przystąpiły do oblężenia miasta. [[Oblężenie]] trwało do końca roku [[1577]] i było zupełnie nieefektywne. Armia królewska nie była zdolna stawić czoła nowoczesnym systemom fortyfikacyjnym, nie posiadała również wystarczającej liczby [[Armata|armat]] i [[
{{main|wojna polsko-rosyjska 1577-1582}}
Wykorzystując zaangażowanie Rzeczypospolitej w wojnie z Gdańskiem, w lipcu [[1577]] główna armia moskiewska dowodzona osobiście przez [[Iwan IV Groźny|Iwana IV]] wtargnęła do [[Inflanty|Inflant]]. <ref>Dariusz Kupisz, Psków 1581-1582, [[Warszawa]] [[2006]], s. 16.</ref>
== Skutki ==
Władze gdańskie zobowiązały się do złożenia [[Hołd lenny|hołdu]] Stefanowi Batoremu oraz zapłacenia [[Kontrybucja|kontrybucji]] w wysokości 200 tysięcy złotych królowi oraz 20 tysięcy [[klasztor]]owi [[Oliwa (dzielnica Gdańska)|oliwskiemu]]. W zamian za to zniesiono wszelkie restrykcje gospodarcze nałożone na miasto w czasie wojny. Statuty Karnkowskiego zostały ostatecznie uchylone podczas sejmu w roku [[1585]], dzięki czemu Gdańsk odzyskał pełnię praw i [[Wolność|wolności]], czyniących to miasto uprzywilejowanym w stosunku do innych miast Rzeczypospolitej.
== Linki wewnętrzne ==
* [[Bitwa pod Lubiszewem]]
* [[Gdańskie fortyfikacje]]
| |||