Polonizacja: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Zobacz też: takiego hasła nie ma |
ort., dr. tech. |
||
Linia 20:
== Polonizacja Prus ==
[[Prusowie]] najeżdżani byli już w [[IX wiek]]u, jednak bez trwałych efektów.
W [[1147]] odbyła się wyprawa na Prusy, zorganizowana przez [[Bolesław IV Kędzierzawy|Bolesława Kędzierzawego]] na fali zainteresowania [[II krucjata|drugą krucjatą]] [[lewant]]yńską. Wyprawa ta wywołała pruski odwet i najazd na ziemie polskie w roku [[1149]]. Kolejne wyprawy w latach 1149-[[1157]] zaowocowały podbiciem części ziem pruskich. Kolejna próba chrystianizacji nie powiodła się na skutek buntu Prusów, a w roku [[1166]] zginął w karnej wyprawie młodszy brat Bolesława, książę [[Henryk Sandomierski]].
W [[XIII
W okresie administrowania dobrami kapituły warmińskiej przez [[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]] kontynuowany był [[Lokacje łanów opuszczonych|proces intensywnego zagospodarowywania ziem]] spustoszonych w wyniku wojen z [[Zakon krzyżacki|zakonem krzyżackim]], sprowadzania osadników i osadzania ich we [[wieś|wsiach]], wymiany gospodarstw chłopskich i dbałości o uprawę ziemi. Kopernik podróżował często po administrowanych terenach. Zapisy potwierdzają, że w opustoszałych wsiach polskich Kopernik chętnie lokował chłopów napływających z [[Mazowsze|Mazowsza]]. W ''Locationes mansorum desertorum'' figuruje wielu Wojtków, Szczepanów, Stanisławów, Andrzejów, którzy zasiedlając Warmię, przyczyniali się do jej polonizacji i zmieniali w sposób zasadniczy [[etniczność|oblicze etniczne]] tego regionu – dotychczas charakteryzującego się przewagą ludności pochodzenia staropruskiego i kolonistów niemieckich.
Linia 41:
Element etnicznie polski zaczął napływać na Litwę od czasów średniowiecza, i procentowo stanowił mniejszość wśród żywiołu litewskiego i białoruskiego. Większość polskich osadników pochodziła z [[Mazowsze|Mazowsza]]. W [[XVI wiek]]u była to najgęściej zaludniona kraina na ziemiach polskich, z której pochodził główny żywioł zasiedlający [[Mazury]], [[Podlasie]], [[Litwa|Litwę]], [[Ruś Czerwona|Ruś Czerwoną]]<ref>[[Mazowsze]] zasługuje na uwagę ze względu uzdolnień kolonizacyjnych ludności, które to plemię zapędzały na [[Ruś Czerwona|Ruś Czerwoną]], w ziemię [[Biała Podlaska|bialską]], więc w sadyby dawnych [[Jadźwingowie|Jadźwingów]], na [[Podole]]. Wszędzie jednakże swoje plemienne cechy, a chociażby nazwę Mazurzy. Do dziś dnia ([[Lucjan Tatomir|Tatomir]]. Geografija Galicji [[1876]]. str. 59) między [[Raba|Rabą]] a lewym brzegiem Sanu ludność miejscowa nosi nazwę Mazurów, z których część pod nazwą Grębowiaków ([[Lasowiacy|Lisowiaków]] al. Borowców) siedzi między [[Wisła|Wisłą]], dolnym [[San]]em po [[Mielec]], i [[Leżajsk]]. Mamy zaś ślady, że w [[1373]] w [[Ziemia sanocka|Sanockiem]] nad [[San]]em, z daru księcia [[Władysław Opolczyk|Władysława Opolczyka]], a wówczas pana Rusi (lwowskiej) otrzymał wieś [[Jabłonica|Jabłonicę]] Przybysław syn Fala z [[Ziemia łęczycka|ziemi łęczyckiej]] ([[AGZ]] t. VII, str. 15-16)..." [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VI. III. Etnografia i stosunki społeczne. str. 191.</ref>, a także [[Prusy (kraina historyczna)|Prusy]].
Język polski został przyjęty na Litwie przez warstwy polityczne i kulturowo czynne w połowie XVI wieku, chociaż stopniowa polonizacja miejscowej szlachty sięgała początkami wieku [[XV wiek|XV]]. Polonizacja Litwy była rezultatem procesów historycznych tj. unii polsko-litewskiej, ale przede wszystkim unii lubelskiej [[1569]], [[chrzest Litwy|chrystianizacji Litwy (właściwej)]] (w [[1387
Od XVIII wieku działalność polonizacyjną Litwy prowadziła w sposób zorganizowany [[Komisja Edukacji Narodowej]], Litewska Szkoła Główna oraz [[Uniwersytet Wileński]].
W drugiej połowie [[XIX
[[Plik:Subdue of Ruthenia in 1366 .png|thumb|''Powtórne zajęcie Rusi. Bogactwo i oświata. R.P. [[1366]].'', obraz [[Jan Matejko|Jana Matejki]]]]
Linia 56:
Dawna [[Ukraina]] była w rzeczywistości organizmem odrębnym od [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]], chociaż ta sprawowała nad nią nominalną zwierzchność. Jej obywatele nie poczuwali się do polskości, czuli się natomiast pełnoprawnymi obywatelami Rzeczypospolitej, ale jako Rusini. Zaraz po [[Unia Lubelska|unii lubelskiej]] ([[1569]]) wysunięto program poszerzenia [[federacja|federacji]] o [[Księstwo Ruskie]] i utworzenie [[Rzeczpospolita Trojga Narodów|Rzeczypospolitej Trojga Narodów]], ale program ten upadł, ze względu na opór polskiej [[Magnateria polska|magnaterii]] i braku poparcia ze strony [[król]]a. Społeczeństwo Ukrainy, pozbawione własnego kierownictwa politycznego i organizacji państwowej, czuło się rozgoryczone i podatne było na manipulacje ze strony czynników tak zewnętrznych, jak i wewnętrznych.
Właściwe rządy sprawowały rody [[Magnat|magnackie]] (gł. [[Wiśniowieccy]], [[Zasławscy]], [[Ostrogscy]]), złożone ze spolonizowanej szlachty ruskiej i zarządzające ogromnymi [[latyfundium|latyfundiami]]. Ich
Procesy polonizacyjne nie wygasły również w okresie rozbiorów. W roku [[1848]] gubernatorem Galicji został [[Wacław Zaleski]], dzięki któremu w miastach wprowadzono samorząd oraz rozszerzono polonizację administracji i szkolnictwa, politykę tę wspierał również hrabia [[Agenor Romuald Gołuchowski|Agenor Gołuchowski]]. Konsekwencją tego było m.in. przyśpieszenie procesu polonizacji kadr – " Nie znający języka polskiego odchodzili, od najwyższych do najniższych stanowisk w Galicji aparat państwowy obsadzony był przez Polaków, ze słabym, przeważnie na niższych stanowiskach, udziałem Ukraińców", postępowała polonizacja szkolnictwa<ref>Ustawa Krajowa z 22 VI 1867</ref>. W tym czasie nastąpiła również gwałtowna polonizacja kleru ruskiego, a język ukraiński został wyparty nawet z obrad konsystorzy greckokatolickich, "ponieważ dla przywódców Cerkwi był on zanadto prostackim. W tych warunkach żaden duchowny ukraiński nie mógł używać języka rodzimego w korespondencji. "<ref>Jan Kozik. Ukraiński ruch narodowy w Galicji w latach 1830-1848. 1973. str. 36</ref>. Równocześnie likwidacja wykładów w języku ruskim spowodowała zaprzepaszczenie przez Ukraińców istniejącej szansy rozwoju narodowego<ref>Jan Kozik. str. 36</ref>.
Linia 79:
Obecnie Ukraińcy są jedną z najliczniejszych mniejszości narodowych w Polsce (obok Niemców). Jednak nie skupiają się oni na terenach graniczących ze zwartym terytorium etnosu polskiego, są rozproszeni w Polsce zachodniej i północnej. Do [[1947]] Ukraińcy polscy zamieszkiwali na terenach, stanowiących przedłużenie ukraińskiego obszaru etnicznego, rozciągającego się wzdłuż południowej i wschodniej granicy Polski, czyli Krynicy po okolice Włodawy. Z wyjątkiem regionu [[Przemyśl]]a i [[Sanok]]a, nie mieszkali oni tam od wczesnego średniowiecza, lecz napłynęli ze wschodu w wiekach XIV-XVI w ramach procesów migracyjnych w państwie polsko-litewskim. Już przed II wojną światową grupa ta nie miała tożsamości etnograficznych, lecz identyfikowała się bezpośrednio z narodem ukraińskim.
Następstwem drugiej wojny światowej oraz dwu kolejnych fal przesiedleń ludności ukraińskiej nastąpiła całkowita dezorganizacja dotychczasowych struktur społecznych. Zlikwidowane zostały wszystkie ukraińskie organizacje obywatelskie: społeczne, oświatowe, gospodarcze, a także struktury Kościoła grekokatolickiego, będącego jedną z najważniejszych instytucji życia narodowego Ukraińców galicyjskich. Znaczna część młodych nacjonalistów ukraińskich zginęła w szeregach [[Ukraińska Powstańcza Armia|UPA]] lub została pojmana i stracona z wyroku polskich sądów.
Początkowo polonizacja Ukraińców była jedynie językowa, nie wiążąca się ze świadomym akcesem do narodu polskiego. Zwłaszcza "w latach sześćdziesiątych i pierwszej połowie siedemdziesiątych cała Polska pogrążała się bowiem w sowieckiej „polskojęzyczności”, pod którą postępowała erozja tożsamości narodowej".
Linia 86:
{{main|Akcja Wisła}}
Jeszcze do roku [[1984]] polonizacji podlegało również rusińsko-łemkowskie nazewnictwo miejscowości na tzw. Łemkowszczyźnie<ref>Zarządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z 9 sierpnia 1977 r. w sprawie zmiany nazw niektórych miejscowości w województwach: krośnieńskim, nowosądeckim, przemyskim, rzeszowskim i tarnobrzeskim ogłoszonym w Monitorze Polskim nr 21 z 22 sierpnia 1977 r., poz. 112, podpisanym przez Marię Milczarek</ref>. Dla przykładu [[Bereźnica Wyżna]] na Brzezina, [[Chrewt]] na Przystań, [[Czerteż (powiat sanocki)|Czerteż]] na Przedmieście, [[Czystogarb]] na Górna Wieś, [[Dąbrówka Ruska]] na Dąbrówka, [[Dołżyca]] na Zakole, [[Dudyńce]] na Szybistów, [[Dydiowa]] na Zacisze, [[Hłudno]] na Chłodnik, [[Horodek (powiat leski)|Horodek]] na Gródek, [[Hulskie (województwo podkarpackie)|Hulskie]] na Stanisławów, [[Jabłonica Ruska]] na Jabłonica, [[Kulaszne]] na Międzygórze, [[Łodyna]] na Łęgi, [[Morochów]] na Mroczków i [[Zmiany nazw miejscowości w południowo-wschodniej Polsce 1977|wiele innych]]. Nazwy te mając znaczenie w dialektach ukraińskich po polsku je traciły.
Historiografia polska starała się podkreślić swoistą misję cywilizacyjną, jaką miała spełnić kolonizacja Rusi Czerwonej przez ludność napływową. Historiografia rosyjska, ukraińska i radziecka minimalizowały wpływy polskie bądź dostrzegały tylko ujemne strony polskiej ekspansji osadniczej, która rzekomo miała się przyczynić do wyniszczenia gospodarczego Rusi Czerwonej i jej kulturalnego upadku<ref>Kwartalnik historii kultury materialnej PAN. PWN 1992. str. 171</ref>.
== Polonizacja Niemców ==
Liczba Niemców na ziemiach polskich nie stanowiła w ciągu dziejowym stałej wartości, lecz ulegała zmianom w zależności od różnych czynników, i do połowy XIX w. był to głównie napływ ludności. Ich ubytek powodowała głównie polonizacja tej grupy. W okresie po [[1918]] w celu przyspieszenia efektów polonizacji Niemców zalecano głównie pod wpływem endecji "zerwanie więzi łączącej ich z etnicznym państwem niemieckim, odcięcie ich od wpływów tego państwa"<ref>Maria Brzezina. Polszczyzna Niemców. PWN 1989. str. 42</ref>. Plan piętnastoletni przyjęty przez rząd polski w [[1938]] przewidywał m.in. na lata 1941-1951 podniesienie stanu sanitarnego miast i "ostatecznej polonizacji miast polskich", co w kontekście polityki czystek etnicznych w tamtym czasie brzmieć musiał niepokojąco<ref>Historia gospodarcza Polski. 2003. str. 273
===Historia osadnictwa===
Historyk [[Aleksander Brückner]] w ''Encyklopedii staropolskiej'' zapisał; "Do Polski przybywali Niemcy najpierw od X do XIV wieku, jako drużyna rycerska wstępująca na służbę Bolesławów i Kazimierzów; z [[Łużyce|Łużyc]], [[Miśnia|Miśni]], [...] i rychło polszczyli, od nich wywodzi się wiele rodzin szlacheckich
Zwyczajowe [[Zwierciadło saskie|prawo saskie]] rozpowszechnione na ziemiach polskich było używane w licznych miastach polskich (osadzanych
===Ziemie Odzyskane===
| |||