I wojna światowa: Różnice pomiędzy wersjami

[[Kongres wiedeński]], który ukształtował ład terytorialny [[Europa|Europy]], całkowicie pomijał dążenia narodów do samostanowienia, zajmując się tylko kwestią zabezpieczenia na jak najdłuższy czas kontrolowanej przez zwycięskie mocarstwa stabilizacji na kontynencie. Przez długi czas postanowienia kongresowe funkcjonowały dzięki istnieniu tzw. "[[Święte Przymierze|Świętego Przymierza]]", ale między poszczególnymi mocarstwami europejskimi coraz częściej zaczęło dochodzić do nieporozumień. [[Zjednoczenie Włoch]] w roku [[1861]] i [[Zjednoczenie Niemiec (1866-1871)|Niemiec]] w roku [[1871]], będące wynikiem dążeń [[nacjonalizm|nacjonalistycznych]], poważnie naruszyło wcześniejszą równowagę sił. W wyniku [[Wojna francusko-pruska|wojny francusko-pruskiej]] – [[1870]], [[III Republika Francuska|Francja]] straciła [[Alzacja|Alzację]] i [[Lotaryngia|Lotaryngię]] na rzecz [[Cesarstwo Niemieckie|Niemiec]], co zrodziło w narodzie francuskim chęć odwetu na sąsiedzie i zmazania hańby klęski (ruch ten nazwano [[rewanżyzm]]em). Także w [[Austro-Węgry|Austro-Węgrzech]] i na [[Bałkany|Bałkanach]] dochodziło do licznych spięć na tle etnicznym. Niepokoje te były podsycane szczególnie w południowej części cesarstwa, gdzie mieszkały liczne narody słowiańskie, podatne na doktrynę [[panslawizm]]u<ref>[http://www.sassoonery.demon.co.uk/nationalism3.htm Nationalism and the Origins of World War One in Russia]. Zobacz również: H. Kohn, ''Panslavism: its history and ideology'', New York, 1960, s. 179-80</ref> szerzoną przez [[Królestwo Serbii|Serbię]] i [[Imperium Rosyjskie|Rosję]]<ref>Doktryna ta nie była szczególnie popularna w Polsce</ref>. Przeciwieństwem panslawizmu był [[pangermanizm]], którego zwolennicy funkcjonowali w elitach rządowych [[Cesarstwo Niemieckie|Niemiec]] i [[Austro-Węgry|Austro-Węgier]], co prowadziło nieuchronnie do zaognienia konfliktu.

 

[[Plik:Canadiens Francais enrolez vous.jpg|right|thumb|150px|Kanadyjski plakat propagandowy zachęcający [[Franko-Kanadyjczycy|Franko-Kanadyjczyków]] do wstępowania do armii]]

W końcu XIX w. pojawiła się nowa doktryna [[filozofia|filozoficzna]] i [[społeczeństwo|społeczna]] nazywana [[Darwinizm społeczny|darwinizmem społecznym]]. Polegała ona na uznaniu i wyolbrzymianiu wzajemnego współzawodnictwa pomiędzy różnymi narodowościami, grupami etnicznymi czy rasami. Teorie te wykorzystywały myśl [[Karol Darwin|Darwina]] odnoszącą się do procesu [[ewolucja biologiczna|ewolucji biologicznej]] i konkurencji międzygatunkowej, rozumianej tutaj jako "przeżycie najsilniejszych". Taka ideologia doskonale wpasowywała się w imperialną politykę prowadzoną przez mocarstwa europejskie. Usprawiedliwiała brutalną "walkę o przetrwanie" pomiędzy poszczególnymi państwami, w której silniejszy miał zwyciężać słabszego<ref>[http://www.echeat.com/essay.php?t=32467 Darwinism and materialism - The Role of Darwinism in Preparing the Ground for World War I]</ref>, co później w okresie międzywojennym legło u podstaw [[nazizm|nazistowskiego]] [[rasizm]]u. Darwinizm społeczny bywał też uzasadnieniem podbojów kolonialnych dokonywanych w Afryce i w Azji.