Typologia systemów partyjnych: Różnice pomiędzy wersjami

** '''Konkurencyjne''' - swoboda tworzenia i działania partii. W państwach demokratycznych. Konkurencyjność przejawia się w walce o władzę, zarówno w fazie organizowania wyborów, jak i sprawowania władzy.<br>

** '''Niekonkurencyjne''' - systemy partyjne krajów realnego socjalizmu, zarówno w wersji systemu jednopartyjnego, jak i tzw. socjalistycznych systemów wielopartyjnych ([[system partii hegemonicznej]]). Nie dopuszczają walki o władze państwową, nie posiadają legalnej opozycji, władza państwowa w sposób trwały znajduje się w rękach jednej partii. Zaliczyć tu możemy również faszystowskie systemy partyjne, jaki i krajów pokolonialnych.<br>

** '''Konkurencyjny''' - hipotetycznie każda partia konkuruje z inną. Może występować konkurencja w części systemu partyjnego i w odniesieniu do niektórych problemów politycznych. Podstawowe rozstrzygnięcia w tym systemie zapadają na zasadzie większości.<br>

** '''Oparty na uzgodnieniach'''- związany jest z zewnętrznymi relacjami opartymi na ''amicabilis compositio''. Ten typ stosunków ma miejsce wtedy, gdy występują szczególne społeczno-kulturowe i etniczno-językowe uwarunkowania, typowe dla [[Szwajcaria|Szwajcarii]], [[Austria|Austrii]], [[Holandia|Holandii]], [[Belgia|Belgii]].<br>

** '''Zasada monopolu''' - związana z systemem jednopartyjnym. Występowała w dwóch wariantach: w państwach faszystowskich i realnego socjalizmu. Ograniczenie stosunków międzypartyjnych wprowadzając element podporządkowania. <br>

** '''Pragmatyczny''' - dystans ideologiczny między znaczącymi partiami w systemie partyjnym danego kraju nie jest duży, np. [[Stany Zjednoczone Ameryki|Stany Zjednoczone]].<br>

** '''Hegemoniczny''' - jedna partia pozostaje przy władzy przez dość długi okres (sama tworzy rząd lub koalicji rządzącej spełnia dominującą rolę). Daje szansę osiągnięcia stabilności systemu; z drugiej jednak strony może prowadzić do utraty zdolności koncepcyjnych i efektywnego działania przez partię pozostającą dłuższy czas u władzy.<br>

** '''Zmienny''' - następują częste i regularne zmiany partii u steru rządów, np. w [[Polska|Polsce]] w latach [[1921]]-[[1926]]. Zmiany partii rządzącej dokonują się nie tylko w wyniku wyborów, ale również w okresie kadencji, pod wpływem różnych destabilizujących czynników.<br>

Inne rozróżnienie, autorstwa [[Gordon Smith|Gordona Smitha]], dzieli partie
*ze względu na sposób tworzenia rządu:<br>

** '''Zrównoważony'''- występuje wyraźna polaryzacja, ale bez dłuższej dominacji jednego ugrupowania. Konkurencja między dwoma partiami lub ich większą ilością (ale skupionych wokół dwóch biegunów). Tendencja do regularnej zmiany rządów. Np. [[Wielka Brytania]], Stany Zjednoczone, [[Niemcy|RFN]].<br>

** '''Niezrównoważony'''- jedna partia rządzi sama albo jest dominująca w koalicji przez dłuższy okres. Wybory nie decydują w praktyce o przejęciu władzy, mogą jedynie wpływać na zakres uczestnictwa określonej partii w rządzie. Np. RFN z dominacją [[CDU]], zwłaszcza w okresie rządów [[Konrad Adenauer|Konrada Adenauera]].<br>

** '''Rozproszony'''- nie występuje wyraźna polaryzacja i kilka partii może uzyskać podobne wyniki w wyborach. Nie ma wyraźnego związku między wynikami wyborów a kształtem rządu. Polityczny skład rządu może ulegać zmianie między wyborami. System ten nie musi się wiązać z niestabilnością rządów.<br>