Wikipedia

Klasy czystości wód w Polsce: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Panek (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
17 946 edycji
III klasy w prawie PRL
Panek (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
17 946 edycji
przebudowa, c.d.n.
Linia 1:
'''Klasy czystości wód''' – sposób klasyfikacji wód na podstawie ich przeznaczenia użytkowego i czystości stosowany w Polsce w latach 1970–2004.
'''Klasy czystości wód''' – sposób klasyfikacji wód na podstawie ich czystości stosowany w Polsce w latach 1970–2004. Ustalane są one na podstawie wyników [[Monitoring stanu czystości rzek|monitoringu stanu czystości rzek]]. Ocenę jakości przygotowuje się na podstawie [[Wskaźniki jakości wód|wskaźników fizyko-chemicznych i biologicznych]]. Klasyfikacji wód dokonuje się poprzez porównanie miarodajnych stężeń [[zanieczyszczenie środowiska|zanieczyszczeń]] określonych wskaźnikami, z normatywnymi stężeniami zanieczyszczeń określonymi w rozporządzeniu [[Rada Ministrów w Polsce|Rady Ministrów]].
==Podstawy prawne ==
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 czerwca 1970 r. w sprawie norm dopuszczalnych zanieczyszczeń wód i warunków wprowadzania ścieków do wody i do ziemi<ref>Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 czerwca 1970 r. w sprawie norm dopuszczalnych zanieczyszczeń wód i warunków wprowadzania ścieków do wody i do ziemi: {{Dziennik Ustaw|rok=1970|numer=17|pozycja=144}}</ref> wyróżniało się trzy klasy czystości wód, przy czym przy raportowaniu stanu środowiska stosowane było również nieuwzględnione w rozporządzeniu pojęcie wód nieodpowiadających normom (NON, n.o.n.), zwanych [[wody pozaklasowe|wodami pozaklasowymi]] (P.K.)<ref name="a21">{{cytuj książkę|tytuł=Agenda 21 : Sprawozdanie z realizacji w Polsce w latach 1992–1998|wydawca=Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska|miejsce=Warszawa |data=1998|isbn=83-85908-35-8|inni=Tomasz Podgajniak (red.)}}</ref>. Szczegóły tej klasyfikacji były kilkukrotnie modyfikowane kolejnymi rozporządzeniami rządu lub ministra, np. w roku 1975<ref>Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1975 r. w sprawie klasyfikacji wód, warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki, oraz kar pieniężnych za naruszanie tych warunków: {{Dziennik Ustaw|rok=1975|numer=41|pozycja=214}}</ref> i 1991<ref>Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do wód lub do ziemi: {{Dziennik Ustaw|rok=1991|numer=116|pozycja=503}}</ref>. Po przyjęciu przez Polskę [[Ramowa Dyrektywa Wodna|Ramowej Dyrektywy Wodnej]] ocenę czystości i użyteczności gospodarczej wód zastąpiono oceną stanu ekologicznego. Według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód<ref>Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód: {{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=32|pozycja=284}}</ref> nowa klasyfikacja wód rezygnuje z pojęcia klasy czystości na rzecz klasy jakości: I, II, III, IV oraz V.
 
== Wyznaczanie klas ==
Do roku [[2004]] obowiązywała czterostopniowa skala: wody I, II, III klasy oraz NON – pozaklasowe. Od roku [[2005]] w raportach [[WIOŚ]] posługują się skalą pięciostopniową, na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód ({{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=32|pozycja=284}}).
W myśl klasyfikacji obowiązującej w [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] klasy czystości miały być wyznaczane w zależności od ich przeznaczenia użytkowego przez organ centralny w przypadku większych rzek i jezior (w różnych okresach byli to kolejno: Prezes Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej, Minister Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i ewentualnie Ministrem Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej oraz Minister Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych) i organy wojewódzkie w pozostałych przypadkach. Wskaźniki zanieczyszczenia dopuszczalne w danej klasie miały się mieścić w określonych rozporządzeniem przedziałach. W roku 1991 zrezygnowano z odgórnego wyznaczania klas czystości wody, a pojęcie to zaczęło oznaczać stan faktyczny, wyznaczony na podstawie monitoringu. Kryteria pozostały podobne, jednak zwrot "przeznaczone do" zastąpiono zwrotem "nadające się do". Od tego momentu klasy czystości wód ustalane były na podstawie wyników [[Monitoring stanu czystości rzek|monitoringu stanu czystości rzek]] i jezior. Ocenę jakości przygotowuje się na podstawie [[Wskaźniki jakości wód|wskaźników fizyczno-chemicznych i biologicznych]]. Klasyfikacji wód dokonuje się poprzez porównanie miarodajnych stężeń [[zanieczyszczenie środowiska|zanieczyszczeń]] określonych wskaźnikami, z normatywnymi stężeniami zanieczyszczeń określonymi w rozporządzeniach rządu lub ministra odpowiedniego do spraw ochrony środowiska.
 
Do roku 2004 obowiązywała czterostopniowa skala: wody I, II, III klasy oraz NON – pozaklasowe. Od roku 2005 zaś w raportach [[WIOŚ]] posługują się skalą pięciostopniową. Niedługo po tej reformie niektóre publikacje używały nadal pojęcia klas czystości, także dla wód klasy IV i V.
== Klasyfikacja trójstopniowa (do roku 2004) ==
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 czerwca 1970 r. w sprawie norm dopuszczalnych zanieczyszczeń wód i warunków wprowadzania ścieków do wody i do ziemi<ref>Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 czerwca 1970 r. w sprawie norm dopuszczalnych zanieczyszczeń wód i warunków wprowadzania ścieków do wody i do ziemi: {{Dziennik Ustaw|rok=1970|numer=17|pozycja=144}}</ref> wyróżniało się trzy klasy czystości wód, przy czym stosowane było również pojęcie wód nieodpowiadających normom (NON), zwanych [[wody pozaklasowe|wodami pozaklasowymi]]. Szczegóły tej klasyfikacji były kilkukrotnie modyfikowane kolejnymi rozporządzeniami rządu lub ministra, np. w roku 1975<ref>Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1975 r. w sprawie klasyfikacji wód, warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki, oraz kar pieniężnych za naruszanie tych warunków: {{Dziennik Ustaw|rok=1975|numer=41|pozycja=214}}</ref> i 1991<ref>Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do wód lub do ziemi: {{Dziennik Ustaw|rok=1991|numer=116|pozycja=503}} </ref>. W myśl tej klasyfikacji [[Wody I klasy czystości|woda I klasy]] czystości nadaje się do picia, [[wody II klasy czystości|klasy II]] do hodowli zwierząt, a [[wody III klasy czystości|III]] do nawadniania upraw, podczas gdy wody pozaklasowe nie nadają się do wykorzystania gospodarczego. W [[Polska|Polsce]] wody I klasy stanowią zaledwie 2,9[[%]], klasy II - 20,3%, klasy III - 33%, pozostałe to wody pozaklasowe.
 
== Charakterystyka klas czystości ==
Rozporządzenie to zostało uchylone 01.01 2005 roku, uaktualnieniem [[Prawo Wodne|Prawa Wodnego]].
 
W okresie obowiązywania trójstopniowej skali czystości wód ogólna charakterystyka danej klasy nie ulegała dużym zmianom i wyglądała następująco:
* '''Klasa I''' - Wody tej klasy czystości mogą być wykorzystywane jako źródło zaopatrzenia ludności w wodę pitną, jako źródło zaopatrzenia przemysłu spożywczego i innych gałęzi przemysłu wymagających tej klasy czystości wody oraz hodowli ryb łososiowatych.
* '''Klasa II''' - Wody tej klasy czystości mogą być wykorzystywane jako źródło zaopatrzenia w wodę hodowli zwierząt, do celów rekreacji, sportów wodnych i kąpielisk oraz do hodowli ryb z wyjątkiem łososiowatych.
* '''Klasa III''' - Wody tej klasy czystości mogą być wykorzystywane jako źródło zaopatrzenia w wodę zakładów przemysłowych z wyjątkiem tych, dla których wymagana jest klasa I i II oraz do celów nawodnienia terenów rolnych i ogrodniczych.
 
* '''Klasa I''' – Wody tej klasy czystości mogą być wykorzystywane (do 1991 formułowano to "są przeznaczone") jako źródło zaopatrzenia ludności w [[woda pitna|wodę pitną]], jako źródło zaopatrzenia przemysłu spożywczego i innych gałęzi przemysłu wymagających tej klasy czystości wody oraz hodowli ryb [[łososiowate|łososiowatych]].
== Klasyfikacja pięciostopniowa ==
* '''Klasa II''' – Wody tej klasy czystości mogą być wykorzystywane (do 1991 formułowano to "są przeznaczone") jako źródło zaopatrzenia w wodę hodowli zwierząt, do celów rekreacji, sportów wodnych i kąpielisk oraz do hodowli ryb z wyjątkiem łososiowatych.
Według [[Rozporządzenie|Rozporządzenia]] Ministra Środowiska z dnia [[Luty 2004#11 lutego 2004|11 lutego 2004]] r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód ({{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=32|pozycja=284}}) nowa klasyfikacja wód rezygnuje z pojęcia klasy czystości na rzecz klasy jakości: I, II, III, IV oraz V. W latach 2008 i 2009 kolejne rozporządzenia Ministra Środowiska ({{Dziennik Ustaw|rok=2008 |numer=162 |pozycja=1008}}, {{Dziennik Ustaw|rok=2009 |numer=122 |pozycja=1018}}) modyfikowały sposób oraz kryteria klasyfikacji wód.
* '''Klasa III''' – Wody tej klasy czystości mogą być wykorzystywane (do 1991 formułowano to "są przeznaczone") jako źródło zaopatrzenia w wodę zakładów przemysłowych z wyjątkiem tych, dla których wymagana jest klasa I i II oraz do celów nawodnienia terenów rolnych i ogrodniczych.
 
Wartości graniczne szczegółowych wskaźników takich jak zawartość poszczególnych zanieczyszczeń określane były w odpowiednich rozporządzeniach. Część wskaźników była obligatoryjna – były to: ilość rozpuszczonego [[tlen]]u, [[Biochemiczne Zapotrzebowanie Tlenu|BZT<sub>5</sub>]], [[Chemiczne zapotrzebowanie tlenu|ChZT<sub>Mn</sub>]], stężenie [[fenole|fenoli]], [[chlorki|chlorków]], [[Siarczany|siarczanów]], substancji rozpuszczonych i [[zawiesiny|zawiesin]]<ref name="a21" />.
 
Wody niespełniające ww. norm bywały niekiedy nazywane nieformalnie wodami czwartej klasy, ale w oficjalnych publikacjach określane były jako wody pozaklasowe lub nieodpowiadające normom (n.o.n.)
 
== Stan wód w Polsce ==
 
Monitoring stanu wód w Polsce wykazywał, że większość badanych wód nie odpowiadała normom. Wynika to po części z metodologii oceny stanu wód, która zakłada, że stan wody wyznacza najgorszy zbadany czynnik. W związku z tym nawet gdy pozostałe wskaźniki wskazywały nie najgorszy stan, ogólna ocena była niska, jeżeli choć jeden wskaźnik nie mieścił się w normach. Bardzo często najgorsze wartości wykazywał stan sanitarny określany przez [[Miano mikroorganizmów|miano Coli typu fekalnego]]<ref name="a21" />.
 
Stan czystości wód rzecznych w 1995 r. przedstawia poniższa tabela<ref name="a21" />:
:{| class="wikitable" style="text-align:center"
!Klasa czystości
! colspan="6" style="white-space: nowrap;" |Procentowy udział badanych odcinków wód w danej klasie czystości
|-
!
! Na podstawie<br>stanu sanitarnego
!Na podstawie<br>zanieczyszczeń organicznych
!Na podstawie<br>substancji biogennych
!Na podstawie<br>ilości zawiesiny
!Na podstawie<br>stopnia zasolenia
!Na podstawie<br>kryterium fizyczno-chemicznego
|-
| '''I'''
| 0
| 27,1
| 6,8
|57,1
|73
|2,9
|-
| '''II'''
| 3,1
| 58,8
| 22,2
|21,6
|14,3
|20,3
|-
| '''III'''
| 11,8
| 12,7
| 32,9
|17,3
|4,1
|33,8
|-
| '''n.o.n.'''
| 85,1
|1,4
| 38,1
|4
|8,6
|43
|}
 
Wartości te ulegały niejednokrotnie znacznym zmianom w ciągu kilku lat. Na podstawie monitoringu podstawowego (a więc o zakresie danych nieco innym niż użyty w powyższej tabeli) można zauważyć zmiany, które nastąpiły w ciągu pięciu lat<ref name="a21" />:
 
:{| class="wikitable" style="text-align:center"
!Klasa czystości
! colspan="2" style="white-space: nowrap;" |Procentowy udział badanych odcinków wód w danej klasie czystości
|-
!rok
! 1992
!1997
|-
! colspan="3" style="white-space: nowrap;" |parametry fizykochemiczne
|-
| '''I'''
| 0
| 0,7
|-
| '''II'''
| 1,7
| 6,5
|-
| '''III'''
| 13,9
| 28,1
|-
| '''n.o.n.'''
| 84,4
| 64,7
|-
! colspan="3" style="white-space: nowrap;" |parametry mikrobiologiczne
|-
| '''I'''
| 0
| 0
|-
| '''II'''
| 1,5
| 3,8
|-
| '''III'''
| 12,5
| 19,8
|-
| '''n.o.n.'''
| 86
| 76,4
|}
=== I. Klasa pierwsza ===
{{main|Wody I klasy czystości}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasy_czystości_wód_w_Polsce”