Pancernik obrony wybrzeża: Różnice pomiędzy wersjami

'''Pancernik obrony wybrzeża (pancernik przybrzeżny)''' – historyczna [[klasa okrętu|klasa]] średnich lub dużych opancerzonych [[okręt artyleryjski|okrętów artyleryjskich]] przeznaczonych do obrony wybrzeża. Pancerniki przybrzeżne były większe od [[kanonierka|kanonierek pancernych]], natomiast mniejsze od [[pancernik]]ów; mimo nazwy, nie są one zaliczane ani do pancerników, ani [[okręt liniowy|okrętów liniowych]].

 

Klasa pancerników przybrzeżnych powstała w [[lata 70. XIX wieku|latach 70. XIX wieku]]. Wykształciła się z jednej strony z [[monitor (okręt)|monitorów]] a z drugiej z [[kanonierka|kanonierek pancernych]]. Były to silne okręty o małym zanurzeniu, służące do ochrony własnych wybrzeży przed okrętami wroga. Były one tańsze od konwencjonalnych pełnomorskich [[pancernik]]ów, ale o znacznie mniejszej sile. Z drugiej strony, ich nieco mniejsze od pancerników zanurzenie umożliwiało im operowanie w [[szkier]]ach i [[fiord]]ach – dlatego klasa ta była szczególnie popularna w marynarkach [[Skandynawia|krajów skandynawskich]]. Głównie budowano je pod koniec XIX wieku oraz w pierwszej dekadzie XX wieku. Najwięcej jednostek tej klasy – 15 – posiadała [[Szwecja]]. Po kilka jednostek miały: [[Dania]], [[Norwegia]] (4), [[Finlandia]] (2), a ponadto: [[Holandia]] (z przeznaczeniem do obrony swoich kolonii w [[Indonezja|Indonezji]]), [[Niemcy]] (8 typu ''Siegfried'') i [[Rosja]] (3 typu ''Admirał Sieniawin'', użyte w [[bitwa pod Cuszimą|bitwie pod Cuszimą]], daleko od zakładanego obszaru operacyjnego).

Układ konstrukcyjny pancerników przybrzeżnych był podobny do pancerników generacji [[przeddrednot]]ów, lecz były one mniejsze i słabsze. [[Wyporność]] pancerników przybrzeżnych wynosiła od 3000 do 5000 ton, jedynie kilka jednostek było większych – do 7000 ton. Uzbrojenie stanowiły z reguły 2, a w późniejszych konstrukcjach 4, [[działo|działa]] [[kaliber broni|kalibru]] od 203 do 280 mm, umieszczone w jednej lub dwóch [[wieża artyleryjska|wieżach]], na dziobie i rufie oraz kilka dział mniejszych kalibrów, w tym 120-150 mm. Okręty tej klasy były [[pancerz|opancerzone]] - grubość pancerza nie przekraczała zwykle 100-200 mm na [[pas pancerny|pasie burtowym]], wieżach artylerii i wieży dowodzenia, słabiej opancerzony był pokład. Prędkość nie przekraczała zwykle 17 [[węzeł (jednostka prędkości)|węzłów]]. Szybsze były jedynie 3 szwedzkie pancerniki typu ''Sverige'' z [[1916]], które były przy tym najsilniejszymi jednostkami tej klasy (wyporność – 7100 ton, uzbrojenie główne – 4 działa 280 mm, prędkość – 23 w.). Zanurzenie okrętów tej klasy nie przekraczało z reguły 6 m.

 

Podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]] pancerniki przybrzeżne straciły na znaczeniu, zyskując wrogów takich jak okręty torpedowe a następnie lotnictwo. Po wojnie generalnie zaprzestano budowy okrętów tej klasy - oprócz wykończenia już rozpoczętych, powstały jedynie 2 fińskie niewielkie pancerniki typu ''Väinämöinen'' (4000 ton, 4 działa 254 mm) i 2 [[Tajlandia|tajlandzkie]] małe okręty typu ''Dhonburi'', silnie uzbrojone w 4 działa 203 mm, lecz o pośredniej wielkości między kanonierką a pancernikiem przybrzeżnym (2200 ton).

 

|pancerz (maksymalny)

|prędkość

|-

|"Herluf Trole"|| Dania<br>1899 (wod.)||3494 / 3785||87,4 x 15,7 x 5 ||2x240 mm, 4x150 mm|| burty 195 mm, wieże 195 ||15,5 w <ref name=wms>{{lang|ru}} A.W. Daszjan: ''Korabli Wtoroj mirowoj wojny – WMS Polszy i stran Skandinawii (Danii, Norwiegii, Szwiecyi i Finlandii)'', Morskaja Kollekcja nr 3/2005</ref>

|-

|"Aran"|| Szwecja<br>1902 ||3300 / 3735 || 89,7 x 15 x 5,3 ||2x210 mm, 6x152 mm|| burty 175 mm, wieże 180 mm ||16,5 w <ref name=wms/>

|-

|"Sverige"|| Szwecja<br>1917 ||6970 / 7800 ||121,6 x 18,6 x 6,8 ||4x283 mm, 6x152 mm || burty 200 mm, wieże 200 mm ||23 w <ref name=wms/>

==Literatura==

*{{lang|ru}} G. Smirnow, W. Smirnow, ''Ot monitorow k bronienoscam bieriegowoj oborony'' ([http://commi.narod.ru/bmc/mk1ka/ka8.htm От мониторов к броненосцам береговой обороны]) w: Modelist-Konstruktor nr 3/84