Skarbiec Koronny na Wawelu: Różnice pomiędzy wersjami

Powstanie Skarbca Koronnego tj. skarbca przechowującego oznaki władzy monarszej wiąże się z [[Koronacja|koronacją]] [[Bolesław I Chrobry|Bolesława Chrobrego]] w [[Gniezno|Gnieźnie]] w 1025 r., będącą pierwszym tego rodzaju obrzędem w dziejach Polski. Sprawione wówczas insygnia, używane też przez kolejnych władców, nie zachowały się. Z początkami polskiej państwowości wiąże się [[Włócznia Świętego Maurycego|włócznia św. Maurycego]], ofiarowana przez [[Otton III (cesarz rzymski)|Ottona III]], zachowana w katedrze na [[Wawel|Wawelu]]u.

[[Władysław I Łokietek]] dokonał przeniesienia obrzędu koronacyjnego do Krakowa, przyjmując wraz z żoną [[Jadwiga Bolesławówna|Jadwigą]] koronę w [[KatedraBazylika naarchikatedralna Waweluśw. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|katedrze krakowskiej]] w 1320 r. Przywiezione z Gniezna insygnia przechowywano w zamku wawelskim, dołączając do nich czasem nowe korony i klejnoty. Z okazji koronacji [[Jadwiga Andegaweńska|królowej Jadwigi]] i jej męża [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełły]] sprawiono nowy zestaw insygniów monarszych, który z nielicznymi wyjątkami używano do końca istnienia Rzeczypospolitej.

Z jego zawartości korzystali Wazowie – zwłaszcza [[Zygmunt III Waza|Zygmunt III]] i [[Jan II Kazimierz Waza|Jan Kazimierz]] – w celu pokrycia kosztów prowadzonych wojen. Działalność kolejnych władców, poczynając od [[Michał Korybut Wiśniowiecki|Michała Korybuta]], pozbawiła do poł. XVIII w Skarbiec Koronny wszystkich niemal kosztowności. Po raz ostatni użyto królewskich insygniów do koronacji [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta]] w Warszawie w 1764 r. Przewiezione wkrótce na Wawel zostały one w 1795 r. zagrabione na rozkaz króla Prus przez wojsko okupujące wzgórze. W 1809 r. insygnia królów polskich na polecenie dworu berlińskiego przetopiono na monety, a szlachetne kamienie sprzedano. Nieliczne drobne przedmioty pozostawione przez Prusaków trafiły do rąk kolekcjonera polskich pamiątek [[Tadeusz Czacki|Tadeusza Czackiego]], od którego odkupiła je [[Izabela Czartoryska|Izabela Czartoryska]] do muzeum stworzonego przez siebie w [[Puławy|Puławach]].

Próbę odtworzenia skarbca podjęto na początku XX w. Stało się to możliwe dzięki odzyskaniu z Rosji po [[Traktat ryski (1921)|trakcie Ryskim]] w 1921 r. dwóch zabytków należących do dawnego Skarbca Koronnego – miecza koronacyjnego zwanego [[Szczerbiec|Szczerbcem]] i chorągwi króla Zygmunta Augusta oraz regaliów po [[Jan III Sobieski|Janie III Sobieskim]] a także wielu pamiątek po dawnej Rzeczypospolitej, w tym pochodzących ze Skarbca [[Radziwiłłowie|Radziwiłłów]] w [[Nieśwież]]u. We wrześniu 1939 r. najcenniejsze zabytki wawelskie wraz z zawartością Skarbca i arrasami Zygmunta Augusta wywieziono z Polski. Do kraju powracały partiami – w 1959 i 1961 r. Dzięki temu oraz pozyskaniu z [[Muzeum Czartoryskich w Krakowie|Muzeum Czartoryskich]] kilku pamiątek pochodzących z wawelskiego Skarbca Koronnego, było możliwe urządzenie w historycznych salach nowej wystawy, która prezentuje również wiele wysokiej klasy dzieł złotnictwa nabytych przez muzeum lub otrzymanych w darze.

== Literatura ==

* Michał Myśliński, ''Klejnoty Rzeczypospolitej. Zawartość Skarbca Koronnego na Wawelu w świetle jego inwentarzy z lat 1475-1792'', Warszawa 2007, Wyd. Instytut Sztuki PAN.

* Jacek Kriegseisen, ''Klejnoty Rzeczypospolitej. Przyczynek do dziejów polskich klejnotów koronnych'', w: Studia Waweliana, tom XIII, Kraków 2007.

* Anna Beba, ''Album Multimedialny'', Impresja Wydawnictwa Elektroniczne, Przeźmierowo 1998.

* Jerzy Banach, ''Kraków Malowniczy'', [[Wydawnictwo Literackie]], Kraków 1980.

== Linki zewnętrzne ==

* [http://www.wawel.net/wawel.htm Galeria zdjęć]

* [http://www.krakow.pl//turystyka/wawel/ Wawel na oficjalnej stronie miasta]