Dwunastkowy system liczbowy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →System dwunastkowy w rachubie czasu: drobne merytoryczne |
→Zastosowanie systemu dwunastkowego w historii i obecnie: - usunięcie nieoźródłowanych, dodanie nowych żądań źródeł |
||
Linia 56:
System dwunastkowy zdaniem niektórych{{fakt|data=2010-03}} był niegdyś rozpowszechniony znacznie bardziej niż obecnie. Śladem tego ma być m.in. fakt, iż w wielu językach (m.in. [[języki germańskie|germańskich]]) liczebniki 11 i 12 mają własne nazwy będące niestandardową pochodną nazw liczb 1 i 2, wywiedzione odpowiednio z [[język praindoeuropejski|praindoeuropejskich]] złożeń rdzeni *''oino-leikw-'' i *''dwou-leikw-'', znaczących to samo co po [[język angielski|angielsku]] ''eleven'' = ''one-left'' [jeden pozostaje (ponad dziesięć)] i ''twelve'' = ''two-left'' [dwa pozostaje (ponad dziesięć)], a tworzenie [[liczebnik]]ów w oparciu o standardowe określenia [[liczba|liczb]] z zakresu 1 - 9 stosuje się dopiero od liczby 13. Z drugiej strony nazwy te nawiązują też do systemu dziesiętnego.
System dwunastkowy używany był z pewnością na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]]{{fakt}}; w [[Babilonia|Babilonii]] używano go równolegle z systemem dziesiętnym, z tym, że system dwunastkowy (o [[zapis pozycyjny|zapisie pozycyjnym]]) stosowano przy skomplikowanych obliczeniach (np. w zakresie [[astronomia|astronomii]]), zaś systemu dziesiętnego używały szerokie masy ludności w życiu codziennym ([[aramejski system liczbowy]]).<br />W niewielkim zakresie systemu dwunastkowego używano także w [[starożytny Rzym|starożytnym Rzymie]], gdzie starożytna [[jednostka monetarna]] [[As (moneta)|As]] (jednostka monetarna lub wagowa) składała się z 12 [[uncja|uncji]].<br />Również [[średniowiecze|średniowieczny]] [[jednostka monetarna|system monetarny]] w [[Europa|Europie]] opierał się częściowo na systemie dwunastkowym: [[pieniądz]]e liczono m.in. w [[solid]]ach, które zawierały po 12 [[denar]]ów. (pozostałość tego systemu monetarnego przetrwała do 2. połowy [[XX wiek|XX]] w. w krajach powiązanych kulturowo z [[Wielka Brytania|Wielką Brytanią]], a w samej Wielkiej Brytanii aż do roku [[1971]], gdzie aż do tej daty [[Szyling (ujednoznacznienie)|szyling]] dzielił się na 12 [[pens]]ów).<br />Od średniowiecza aż do [[XIX wiek|XIX]] w. (a w krajach anglosaskich, zwłaszcza [[Stany Zjednoczone|USA]] - do chwili obecnej) mierzono długość w [[Stopa (miara)|stopach]], [[cal]]ach, [[Linia (jednostka)|liniach]] i punktach, gdzie stopa = 12 cali, cal = 12 linii, linia = 12 punktów.
Do dziś w [[Polska|Polsce]] używa się takich wywodzących się z systemu dwunastkowego pojęć jak [[tuzin]] (12 sztuk) i [[gros]] (12 tuzinów - 144 sztuki) oraz [[kopa (liczba)|kopa]] (5 tuzinów - 60 sztuk).<br />W niektórych językach istnieje także pojęcie "''wielki gros"'' ([[język angielski|ang.]] ''great gross'', [[język holenderski|hol.]] ''groot gros'') określające liczbę [[1728 (liczba)|1728]] stanowiącą 12 grosów (tuzin do [[potęga|potęgi]] trzeciej).
| |||