Odbierak prądu: Różnice pomiędzy wersjami

[[FilePlik:Zloty Stok lokomotywa przed kopalnia zlota.jpg|thumb|Odbierak nożycowy na lokomotywie kopalnianej Ld1]]

Pantograf starszego typu ma kształt dwóch [[pięciokąt]]ów, połączonych poprzeczkami (co odciąża części ruchome zespołu - np. ślizgacz), obecnie coraz częściej stosuje się tzw. pantografy połówkowe (Faiveleya), w którym jest tylko jedno ramię (odpowiednio zmodyfikowane tak, aby samodzielnie utrzymywać ślizg w pozycji równoległej do przewodu sieci trakcyjnej), zamiast tradycyjnych dwóch (przedniego i tylnego). Pantograf taki wygląda jak połowa typowego pantografu nożycowego albo pantografu Stemmanna (stąd nazwa), najczęściej jest montowany „z włosem” (tak że ramię jest skierowane do przodu), rzadziej „pod włos” (tak zamontowane pantografy połówkowe można spotkać np. czeskich [[tramwaj]]ach [[Tatra T6A5]] czy tramwajach produkcji [[Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz|PESA]] [[Bydgoszcz]]). Z technicznego punktu widzenia nie ma to znaczenia, o ile nie zachodzi kolizja z wyposażeniem zamontowanym na dachu, jednak pantografy połówkowe mają nieco większe tendencje do odchyłu na boki). Tylko takie pantografy można stosować w taborze wymagających czterech odbieraków (niektóre rozwiązania lokomotyw czterosystemowych – gdy do każdego systemu potrzebny jest inny pantograf ze względu na właściwości elektryczne i geometryczne sieci<ref>Przykładowo – pantograf używany na kolejach niemieckich nie może być używany na kolejach szwajcarskich i na odwrót, mimo identycznego napięcia – szwajcarski ma zbyt wąski ślizgacz i „spadnie” z sieci niemieckiej, natomiast niemiecki przekracza skrajnię kolei szwajcarskich.</ref> – wymagane jest, by ślizgacz znajdował się możliwie najbliżej osi czopu skrętu).

W polskich warunkach pantografy połówkowe (typ Faiveley, Stemman FB-700 oraz OTK-2) można zaobserwować na nowszych polskich tramwajach (w ostatnich chronologicznie odmianach konstrukcyjnych wozów rodziny 105N i w wielu późniejszych typach) oraz na modernizowanych lokomotywach i zespołach trakcyjnych wielu serii. Pośrednią konstrukcją jest pantograf tzw. ''wiedeński'', w którym dolna część składa się z dwóch rur (podobne pantografu są stosowane także w kolejnictwie, np. na zespołach trakcyjnych w [[Stany Zjednoczone|USA]]).

Do współpracy z sieciami o znacznych różnicach wysokości stosuje się pantografy dwustopniowe – klasyczny pantograf umieszczony na podnoszonej konstrukcji lub ślizgacz w postaci małego pantografu umieszczonego na klasycznym – konstrukcje tego typu są używane przykładowo przez [[Société nationale des chemins de fer français|SNCF]] – są one montowane na składach [[TGV]]. Pionierem w dziedzinie konstrukcji tego typu pantografów był Związek Radziecki<ref>Cytat z: ''Odbieraki prądu i ich współpraca z siecią jezdną'', Tadeusz Siemiński, Tadeusz Jaros; wyd. WKiŁ, Warszawa 1989</ref>.

* '''Troleje''' (z ang. ''trolley''), '''pałąki''', potocznie również '''tyczki''', '''kity''' lub '''szelki''' – do odbierania prądu z napowietrznej sieci trakcyjnej przez [[trolejbus]]y – specjalna konstrukcja ślizgacza z zagłębieniem w kształcie litery U zapewnia prowadzenie od dołu po przewodzie jezdnym; w nowszych konstrukcjach układ śledzenia naciągu powoduje automatyczne opuszczenie odbieraka w momencie utraty kontaktu z przewodem. W pantografach takich stosuje się miedziane nakładki stykowe. [[Nacisk]] na [[Przewody trakcyjne|przewód]] jezdny jest realizowany za pomocą zwykle kilku sprężyn napinających. Główka odbieraka, w której umieszczony jest ślizgacz z nakładką stykową, posiada możliwość wychyłu w dwóch płaszczyznach, dzięki czemu może się dopasować do zmian wysokości i kształtu sieci jezdnej. Dodatkowo główka powinna być wyposażona w osłonę aerodynamiczną, by zmniejszyć oddziaływania sił aerodynamicznych na odbierak, powstających w czasie jazd z większymi prędkościami.