|
=== Wydarzenia w historii Osowca-Twierdzy ===
W okolicach Osowca osadnictwo istniało już w czasach prehistorycznych, co potwierdzają wykopaliska prowadzone na tych terenach. Tereny te należały do Polekszan, jednego z plemion [[Jaćwingowie|jaćwieskich]],<ref>[http://www.biebrza.org.pl/index.php?strona=59 Plemiona zamieszkujące nad rzeką Biebrzą]</ref> zamieszkujących prawobrzeżne okolice rzeki Biebrzy oraz obszar lasów i bagien leżący wokół [[Ełk (rzeka)|rzeki Ełk]]. Możliwe jest, że od nazwy tego plemienia wywodzi się [[etymologia|etymologicznie]] nazwa regionu [[Podlasie]]. Jako [[wieś]] Okrasa osada w tym miejscu istniała już przed rokiem [[1444]]. W późniejszym okresie swój rozwój zawdzięcza [[Podkanclerzy litewski|podkanclerzowi litewskiemu]] [[Stanisław Antoni Szczuka|Stanisławowi Szczuce]], który wybudował most na rzece Biebrzy oraz uruchomił [[Cło|komorę celną]]. W [[1743]] roku Osowiec jako Marcinpol został miastem<ref>[http://www.wrotapodlasia.pl/pl/region/podlaska_marka_roku/laureaci/twierdza+osowiec.htm Z dziejów Osowca] [dostęp 2010-06-08]</ref>, gdzie były odnotowane dwie karczmy. Prawa miejskie stracił w [[1827]] roku.<br />
Podczas [[Insurekcja kościuszkowska|powstania kościuszkowskiego]] pod Osowcem i Klimaszewnicą 24 czerwca 1794 r. oddziały powstańcze stoczyły zwycięską bitwę z wojskami pruskimi. W latach 80. [[XIX wiek]]u zbudowano [[Linia kolejowa|linię kolejową]] [[Białystok]] – [[Ełk]] – [[Kaliningrad|Królewiec]] przebiegającą przez Osowiec. W okresie 1882 – 1892 w Osowcu wybudowana została jedna z [[twierdza|twierdz]] chroniących zachodnie granice [[Imperium Rosyjskie]]go. Prace fortyfikacyjne prowadzone były do wybuchu [[I wojna światowa|I wojny światowej]]. Wojska niemieckie (8 Armia) prowadziły bezskuteczne walki od [[29 stycznia]] do [[6 sierpnia]] [[1915]] o przełamanie pasa obronnego, którego broniła skutecznie załoga [[Twierdza Osowiec|Twierdzy Osowiec]] wspomagana przez wojska stacjonujące (skoszarowane) w [[Downary-Plac|Downarach-Plac]] oraz w [[Hornostaje|Hornostajach]] podległe [[16 Dywizja Piechoty Imperium Rosyjskiego|16 Dywizji Piechoty]] w Białymstoku. W czasie walk zginęło około 2 000 żołnierzy wojsk carskich ze względu na użycie przez wojska niemieckie gazów bojowych ([[chlor]]u). Ostatecznie ze względu na niekorzystną sytuację strategiczną na froncie (''przełamany przez Niemców pas umocnień [[Bitwa nad Jeziorami Mazurskimi (1915)|Lipsk-Augustów]]''), wojska rosyjskie opuściły nie zdobytą twierdzę pod koniec sierpnia 1915 r. Po wycofaniu się sił rosyjskich od sierpnia 1915 r. do lutego 1919 r. gospodarzami były wojska niemieckie. W dniu [[23 lutego]] [[1919]] r. półkompania dowodzona przez ppor. Zdrojewskiego zajęła Twierdzę Osowiec. <br /> ▼W okresie [[Dwudziestolecie międzywojenne w Polsce|okresie międzywojennym]] w trakcie [[II Rzeczpospolita|II Rzeczpospolitej]] kwaterowały tu różnego rodzaju formacje wojsk polskich między innymi; na terenie ścisłym kompleksu Fortu nr 3 (Szwedzkiego) stacjonował [[42 Pułk Piechoty (II RP)|42 pp]], znajdowały się [[koszary]] [[9 Pułk Strzelców Konnych (II RP)|9 PSK]]<ref>[http://www.grajewiak.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=83&Itemid=48 Rys historyczny 9 Pułku Strzelców Konnych] [dostęp 2010-06-20]</ref> oraz mieścił się tu Batalion szkolny [[Korpus Ochrony Pogranicza|Korpusu Ochrony Pogranicza]], a od roku 1930 przemianowany na [[Centralna Szkoła Podoficerów Korpusu Ochrony Pogranicza|Centralną Szkołę Podoficerów KOP-u]]. ▼
Podczas [[Insurekcja kościuszkowska|powstania kościuszkowskiego]] pod Osowcem i Klimaszewnicą 24 czerwca 1794 r. oddziały powstańcze stoczyły zwycięską bitwę z wojskami pruskimi. W latach 80. [[XIX wiek]]u zbudowano [[Linia kolejowa|linię kolejową]] [[Białystok]] – [[Ełk]] – [[Kaliningrad|Królewiec]] przebiegającą przez Osowiec i jego pobliżu przekraczającą [[kotlina biebrzańska|dolinę rzeki Biebrzy]]. W okresie 1882 – 1892 w Osowcu wybudowana została jedna z [[twierdza|twierdz]] chroniących zachodnie granice [[Imperium Rosyjskie]]go. Prace fortyfikacyjne prowadzone były do wybuchu [[I wojna światowa|I wojny światowej]].
W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] nie doszło do walk na terenie Osowca. Sam fakt istnienia twierdzy oraz, że w poprzedniej wojnie została ona niezdobyta skłonił [[Wehrmacht|armię niemiecką]] do [[Obrona Wizny|przełamania frontu]] w okolicach [[Wizna|Wizny]]. Wojsko polskie opuściło teren Osowca [[13 września]] [[1939]] roku, który przeszedł pod panowanie niemieckie. Zgodnie z [[Pakt Ribbentrop-Mołotow|paktem Ribbentrop-Mołotow]] w dniu [[25 września]] 1939 roku wojska niemieckie przekazały tereny Osowca (w tym i twierdzę) wojskom sowieckim. W dniu [[27 czerwca]] [[1941]] roku Niemcy odzyskali Osowiec w wyniku [[Atak Niemiec na ZSRR|"wojny niemiecko-bolszewickiej"]]. [[14 sierpnia]] [[1944]] roku opuszczają oni częściowo (fort I, III i IV) teren należący do Osowca. Po czym linia frontu stabilizuje się na rzece Biebrzy. Ostatni, Fort II (Zarzeczny) zostaje opuszczony przez wojska niemieckie w styczniu [[1945]] roku.<ref>[http://www.twierdza.goniadz.org.pl/ Osowiec-Twierdza. Osowieckie Towarzystwo Fortyfikacyjne] [dostęp 2010-06-08]</ref> Od [[1953]] roku przywrócono i rozlokowano jednostkę wojskową - Składnicę Wojsk Lotniczych przeniesioną z [[Toruń]]a (''Centralna Składnica Amunicji Wojsk Lotniczych'')<ref>Strona WP. [http://www.11rbm.wp.mil.pl/index.php?p=historia Historia 11 RBM Olsztyn - Skład Osowiec] [dostęp 2010-06-20]</ref>.
▲PodczasPo [[Insurekcjawybuchu kościuszkowska|powstaniaI kościuszkowskiego]]wojny podświatowej, Osowcem i Klimaszewnicą 24 czerwca 1794 r. oddziały powstańcze stoczyły zwycięską bitwę z wojskami pruskimi. W latach 80.od [[ XIX29 wiekstycznia]] u zbudowanodo [[ Linia6 kolejowa|linię kolejowąsierpnia]] [[ Białystok1915]] – [[Ełk]] – [[Kaliningrad|Królewiec]] przebiegającą przez Osowiec. W okresie 1882 – 1892 w Osowcu wybudowana została jedna z [[twierdza|twierdz]] chroniących zachodnie granice [[Imperium Rosyjskie]]go. Prace fortyfikacyjne prowadzone były do wybuchu [[I wojna światowa|I wojny światowej]]. Wojskawojska niemieckie (8 Armia)Armii prowadziły bezskuteczne walki od [[29 stycznia]] do [[6 sierpnia]] [[1915]] o przełamanie pasa obronnego, którego broniła skutecznie załoga [[Twierdza Osowiec| Twierdzytwierdzy Osowiec]] wspomagana przez wojska stacjonujące (skoszarowane) w [[Downary-Plac|Downarach-Plac]] oraz w [[Hornostaje|Hornostajach]] , podległe [[16 Dywizja Piechoty Imperium Rosyjskiego|16 Dywizji Piechoty]] w Białymstoku. W czasie walk zginęłopoległo około 2 .000 żołnierzy wojsk carskich , zewielu względuz nanich zginęło w wyniku użycieużycia przez wojska niemieckie gazów bojowych ([[chlor]]u). Ostatecznie ze względu na niekorzystną sytuację strategiczną na froncie (''przełamany– przełamanie przez Niemców paspasa umocnień Lipsk – Augustów po [[Bitwa nad Jeziorami Mazurskimi (1915)| Lipsk-Augustówbitwie nad Jeziorami Mazurskimi]] ''), – wojska rosyjskie opuściły nietwierdzę zdobytą twierdzęniezdobytą pod koniec sierpnia 1915 r. Po wycofaniu się sił rosyjskich od sierpnia 1915 r. do lutego 1919 r. gospodarzamitwierdza byłyOsowiec zajęta była przez wojska niemieckie. W dniu [[23 lutego]] [[1919]] r. twierdzę Osowiec zajęła półkompania wojsk polskich dowodzona przez ppor. Zdrojewskiego zajęła Twierdzę Osowiec. <br />
▲W okresie [[Dwudziestolecie międzywojenne w Polsce| okresie międzywojennym]] w trakcietwierdzy [[II Rzeczpospolita|II Rzeczpospolitej]]Osowiec kwaterowały tu różnego rodzajuróżne formacje wojsk polskich . międzyMiędzy innymi ; na terenie ścisłym kompleksu Fortu nr 3 (Szwedzkiego) stacjonował [[42 Pułk Piechoty (II RP)|42 ppPułk Piechoty]], znajdowały się [[koszary]] [[9 Pułk Strzelców Konnych (II RP)|9 PSKPułku Strzelców Konnych]]<ref>[http://www.grajewiak.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=83&Itemid=48 Rys historyczny 9 Pułku Strzelców Konnych] [dostęp 2010-06-20]</ref> oraz mieścił się tu Batalionbatalion szkolny [[Korpus Ochrony Pogranicza|Korpusu Ochrony Pogranicza]] (KOP), a od roku 1930 r. przemianowany na [[Centralna Szkoła Podoficerów Korpusu Ochrony Pogranicza|Centralną Szkołę Podoficerów KOP -u]].
We wrześniu 1939 r. nie doszło do walk w rejonie Osowca. Niemcy pamiętając skuteczną obronę twierdzy przez Rosjan w poprzedniej wojnie w innym miejscu postanowili przełamać polską obronę północnego Mazowsza i Podlasia. Główne uderzenie nacierającej z Prus [[Wehrmacht|armii niemieckiej]] skierowane zostało w rejon [[Wizna|Wizny]] i tam po trzech dniach walk przełamana została polska [[obrona Wizny|obrona]]. Wojska polskie opuściły twierdzę Osowiec [[13 września]] [[1939]] r., która na krótki czas została zajęta przez wojska niemieckie. W dniu [[25 września]] 1939 r. wojska niemieckie przekazały tereny Osowca, w tym i twierdzę, wojskom sowieckim, zgodnie z [[Pakt Ribbentrop-Mołotow|paktem Ribbentrop-Mołotow]] i późniejszymi ustaleniami niemiecko-sowieckimi.
Po wybuchu [[Atak Niemiec na ZSRR|wojny niemiecko-sowieckiej]] wojska niemieckie zajęły Osowiec [[27 czerwca]] [[1941]] r. Gdy trzy lata później do Osowca zaczął zbliżać się front niemiecko-sowiecki, [[14 sierpnia]] [[1944]] r. wojska niemieckie opuściły główną część twierdzy, znajdującą się na lewym brzegu Biebrzy (forty I, III i IV). W rękach niemieckich pozostał fort II (Zarzeczny), położony na prawym brzegu rzeki. Na kilka miesięcy linia frontu ustabilizowała się na Biebrzy. W styczniu [[1945]] r. wojska niemieckie wycofały się z ostatniego fortu twierdzy (fortu II).<ref>[http://www.twierdza.goniadz.org.pl/ Osowiec-Twierdza. Osowieckie Towarzystwo Fortyfikacyjne] [dostęp 2010-06-08]</ref>
Od [[1953]] r. przywrócono i rozlokowano jednostkę wojskową – Składnicę Wojsk Lotniczych przeniesioną z [[Toruń|Torunia]] (Centralna Składnica Amunicji Wojsk Lotniczych). Obecnie na terenie twierdzy Osowiec znajduje się Składnica Amunicji 11 Rejonowej Bazy Materiałowej (RBM)<ref>Strona WP. [http://www.11rbm.wp.mil.pl/index.php?p=historia Historia 11 RBM Olsztyn - Skład Osowiec] [dostęp 2010-06-20]</ref>.
[[Plik:Polish ołtarz.JPG|240px|thumb|Fort I. Uroczystość odsłonięcia [[Pomnik ofiar mordu katyńskiego w Osowcu-Twierdzy|Pomnika]] ]]
W roku [[2010]] z inicjatywy dowódcy [[garnizon]]u Osowiec oraz żołnierzy i pracowników wojskaSkładnicy Składu wchodzącego w składAmunicji 11 RBM <ref>Strona WP. [http://www.11rbm.wp.mil.pl/index.php?p=archiwum&a=16.04.2010-katyn 11 RBM Olsztyn - uroczystości upamiętniające 70-lecie Zbrodni Katyńskiej] [dostęp 2010-06-08]</ref>, przy współudziale [[Osowieckie Towarzystwo Fortyfikacyjne|Osowieckiego Towarzystwa Fortyfikacyjnego]] oraz burmistrza [[Goniądz]]a podjęto decyzję o upamiętnieniu 70 rocznicy [[zbrodnia komunistyczna|zbrodni stalinowskiej]] dokonanej na polskich żołnierzach, którzyi zostaliurzędnikach pogrzebanipaństwowych – zamordowanych przez państwo Sowieckie i pochowanych w zbiorowych mogiłach – w [[Katyń|Katyniu]] pod [[Smoleńsk]]iem, w [[Miednoje]] koło [[Twer]]u lubi w [[Piatichatki (Charków)|Piatichatkach]] na przedmieściu [[Charków|Charkowa]]. WWśród składpomordowanych tej grupy wchodzilibyli m.in. [[Oficer (wojsko)|oficerowie]] i podoficerowie Korpusu Ochrony Pogranicza (zgrupowani byli w obozie w Ostaszkowie). W dniu [[16 kwietnia]] 2010 r. uroczyście odsłoniętoodsłonięty tworzącazostał jednąpomnik całośćupamiętniający architektoniczną w formie pomnika - [[Kompozycja (sztuki wizualne)|kompozycję]] powstała z połączenia [[monument]]u wraz z posadzonymi [[Dąb Pamięci|Dębami Pamięci]] upamiętniającymi [[ludobójstwo|śmierć]] 10 oficerów, którzy byli związani z Centralną Szkołą Podoficerów Korpusu Ochrony Pogranicza (''CSPodof. KOP'') lub stacjonującymi wojskamiw [[:Kategoria:Wojsko w Osowcu-Twierdzy|Twierdzy Osowiec]] w chwili wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] (''m.in. [[135 Pułk Piechoty (II RP)|135 pp.Rezerwowym rez.Pułkiem Piechoty]], i [[Batalion KOP "Osowiec"|BatalionuBatalionem KOP-u "Osowiec"]]'') w [[:Kategoria:Wojsko w Osowcu-Twierdzy|Twierdzy Osowiec]] w momencie wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]].<ref>Portal dobroni.pl [http://www.dobroni.pl/rekonstrukcje,rocznica-zbrodni-katynskiej-na-twierdzy-osowiec-16042010r,4078 Rocznica zbrodni katyńskiej] [dostęp 2010-06-08] </ref>. Pomnik tworzy jedną całość kompozycyjną łączącą [[monument]] z posadzonymi [[Dąb Pamięci|Dębami Pamięci]], upamiętniającymi 10 zamordowanych oficerów. Uroczystą polową [[msza|mszę św.]] koncelebrował ks. [[arcybiskup|abp]] [[biskup senior|senior]] [[Archidiecezja białostocka|archidiecezji białostockiej]] [[Stanisław Szymecki]] w asyście ks. [[prałat|prał.]] [[pułkownik|ppłk]] Jana Wołyńca z [[Olsztyn]]a oraz ks. [[kanonik|kan.]] ppłk Jana Szklanko [[kapelan]]a, [[proboszcz]]a parafii [[Parafia Matki Boskiej Anielskiej w Downarach|Matki Boskiej Anielskiej]] w [[Downary-Plac|Downarach]], do której należy miejscowość Osowiec-Twierdza.;<ref>[http://www.bialystok.uw.gov.pl/PUWMCMS/Aktualnosci/Kalendarz+wydarzen/Relacje/16.04.2010_Obchody_70._rocznicy_Zbrodni_Katynskiej_w_Osowcu_Twierdzy.htm Strona Podlaskiego UW w Białymstoku. Obchody 70. rocznicy Zbrodni KatynskiejKatyńskiej w Osowcu-Twierdzy] [dostęp 2010-06-08]</ref>
{{main|Pomnik ofiar mordu katyńskiego w Osowcu-Twierdzy}}
Życie gospodarcze, ekonomiczne i byt mieszkańców osady Osowiec-Twierdza byłw nierozerwalnieznacznym stopniu związany był z wojskowością i kolejnictwem, a aktualnieobecnie także z istnieniem [[Biebrzański Park Narodowy|BiebrzańskiegoBiebrzańskim ParkuParkiem NarodowegoNarodowym]].
== [[Plik:Obiekt zabytkowy znak.svg|next to|15px|]] Zabytki ==
| 