Potez 63: Różnice pomiędzy wersjami

Rodzina samolotów ''Potez 63'' powstała na skutek zamówienia lotnictwa francuskiego z [[1934]] na samolot przeznaczony do eskortowania bombowców i realizujący modną w drugiej połowie lat 30. koncepcję "samolotu niszczycielskiego". Jako pierwszy w wytwórni [[Potez]] został zaprojektowany zgodnie z wymaganiami [[ciężki myśliwiec|ciężki]] dwusilnikowy [[Myśliwiec|samolot myśliwski]] z trzyosobową załogą. Przewidywano od razu także budowę innych wersji samolotu, w oparciu o tę samą konstrukcję płatowca. Pierwszy prototyp, oznaczony jako ''Potez 63.01'' napędzany [[silnik gwiazdowy|silnikami gwiazdowymi]] ''Hispano-Suiza 14HB'' został oblatany [[25 kwietnia]] [[1936]] roku. Po próbach, które trwały cztery miesiące dokonano w nim poprawek i zmieniono jego oznaczenie na ''Potez 630.01''. W [[1937]] zbudowano też drugi prototyp ''Potez 631.01'', z silnikami ''Gnome-Rhône'', które były przewidywane jako podstawowy typ napędu. Ponieważ oba prototypy wykazywały dobre właściwości lotne i eksploatacyjne, w maju [[1937]] roku francuskie ministerstwo lotnictwa zamówiło 10 dalszych prototypów samolotów ''Potez 63'' w różnych odmianach, w celu sprawdzenia ich przydatności i dokonania ich oceny do poszczególnych zadań (były to cztery myśliwce ''Potez 630'', trzy ''Potez 631'', dwa lekkie bombowce ''Potez 633 B2'' i samolot rozpoznawczy ''Potez 637 A3''; potem jeden ''Potez 633'' przebudowano na wersję szturmową ''Potez 639 AB2'', a ''Potez 637'' na prototyp ''Poteza 63.11'').

Lotnictwo francuskie zamówiło następnie w 1937 roku pierwszą partię seryjnych myśliwców '''Potez 631 C3''', napędzanych silnikami ''Gnome-Rhône 14M'', a później kolejne partie. Z powodu dopiero rozwijającej się produkcji silników, zamówiono też 80 prawie identycznych myśliwców '''Potez 630 C1''', napędzanych silnikami ''Hispano-Suiza 14AB 10/11'' (wizualnie różniły się wlotami powietrza na górze osłon silników). ''Potezy 631'' modyfikowano też do wersji [[myśliwiec nocny|myśliwca nocnego]] '''Potez 631 CN2''', różniącej się dwuosobową załogą. Pierwszy seryjny ''Potez 630'' został zbudowany w lutym [[1938]] roku.

Oprócz wersji myśliwskich, francuskie lotnictwo zamówiło samoloty w wersji lekkiego bombowca '''Potez 633 B2''', z silnikami ''Gnome-Rhône 14M'', oraz [[samolot rozpoznawczy|samolotu rozpoznawczego]] '''Potez 637 A3'''. Ponieważ ''Potez 637'' nie spełniał wszystkich wymagań, opracowano wersję rozpoznawczą i współpracy z wojskami lądowymi '''Potez 63.11 A3''', wyróżniającą się przeszklonym nosem kadłuba w celu zapewnienia dobrych warunków dla obserwatora. Nowy samolot był przeznaczony w większym stopniu dla bliskiego rozpoznania i wypełniania takich zadań, jak korygowanie ognia artylerii. ''Potez 63.11'' stał się najbardziej masowo produkowaną wersją rodziny. Pierwszy prototyp tej wersji oblatano 31 grudnia [[1938]]. Zamówiono też niewielką ilość w wersji myśliwca teningowego ''Potez 631 Ins'', o podwójnym układzie sterowania.

Tempo produkcji było dość szybkie i pierwsze egzemplarze seryjne ''Potezów'' serii 63 zaczęto dostarczać do lotnictwa francuskiego w [[1938]] roku, a dostawy i produkcja trwała do [[25 czerwca]] [[1940]] roku. Zbudowano jeszcze kilka innych odmian samolotu ''Potez 63'' - m.in. [[bombowiec nurkującey|bombowca nurkującego]], [[samolot szturmowy|samolotu szturmowego]] i nocnego myśliwca, lecz pozostały one w fazie prototypu.

'''Warianty rodziny Potez 63:'''

*'''Potez 632 Bp2''' – morski bombowiec nurkujący (prototyp)

*'''Potez 634''' – spotykane oznaczenie myśliwca treningowego '''Potez 631 Ins'''

*'''Potez 635 CN2''' – samolot myśliwski nocny (prototyp)

*'''Potez 639 AB2AB'''2 - dwumiejscowy samolot szturmowo-bombowy (prototyp)

*'''Potez 63.12 C3''' - samolot myśliwski z silnikami gwiazdowymi Pratt & Whitney Twin Wasp Junior (prototyp)

*'''Potez 63.13 Bp2''' - bombowiec nurkujący (prototyp)

*'''Potez 63.16 T3''' - samolot szkolny (prototyp)

We francuskiej nomenklaturze, litera za oznaczeniem samolotu oznaczała jego przeznaczenie (np. A - rozpoznawczy, B - bombowy, C - myśliwiec), a dalsza cyfra - liczbę załogi.

Łącznie wyprodukowano do maja 1940 roku ponad 1115 samolotów serii ''Potez 63'' wszystkich wersji, z czego w poszczególnych odmianach:
*'''Potez 630 C3''' – 86 sztuk (podawane też liczby 82-88),
*'''Potez 631 C3''' – 208 sztuk (podawane też liczby 207-215),
*'''Potez 633 B2''' – 71 sztuk,
*'''Potez 637 A3''' – 61 sztuk i
*'''Potez 63.11''' – 776 sztuki (z czego lotnictwu przekazano 712) (wg innych danych, 723).

Od maja [[1938]] roku samoloty ''Potez 630'', a następnie inne warianty, były systematycznie wprowadzane do lotnictwa francuskiego. Mimo intencji konstruktora by stworzyć szybki samolot myśliwski, zdolny do działań zarówno w dzień jaki i w nocy, to okazało się w praktyce, iż jako myśliwiec ma za słabe osiągi wobec rozwoju techniki lotniczej, natomiast najlepszym zastosowaniem dla tego samolotu jest rozpoznanie powietrzne zarówno w obszarze linii fronu, jak również na dalekim zapleczu wroga. Dlatego też zwiększono produkcję wersji rozpoznawczej, kosztem innych. Samoloty ''Potez 63.11'' zaczęły wchodzić na wyposażenie jednostek od listopada [[1939]].

W momencie wybuchu wojny, francuskie lotnictwo miało 85 ''Рotezów 630'' (z tego 65 w jednostkach bojowych), 206 ''Рotezów 631'' (z tego 117 w jednostkach bojowych). Po wejściu na uzbrojenie okazało się, że silniki Hispano-Suiza myśliwców Potez 630 sprawiały dużo problemów, dlatego przed atakiem Niemiec na Francję ''Potezy 630'' zastąpiono w jednostkach bojowych przez ''Potezy 631'' i skierowano do jednostek szkolnych. Podczas [[kampaniaII francuskawojna światowa#Atak Niemiec na Francję (Fall Gelb)|kampanii francuskiej]], ''Potezy 631'' używane były w eskadrze myśliwskiej ЕСМ 1/16, pięciu eskadrach myśliwców nocnych ECN 1/13, ECN 2/13, ECN 3/13, ECN 4/13 i ECN 5/13 oraz dywizjonie lotnictwa marynarki wojennej F1C w Calais, w składzie dwóch eskadr AC1 i AC2. Dzienne myśliwce nie odnosiły dużych sukcesów, zwłaszcza w starciu z szybszymi i zwrotniejszymi myśliwcami [[Messerschmitt Bf 109|Bf 109]]. Były one przy tym również mylone ze względu na podobieństwo z niemieckimi mysliwcami [[Messerschmitt Bf 110|Bf 110]]. Najbardziej efektywne w działaniach okazały się myśliwskie Potezy lotnictwa morskiego. Nocne myśliwce, z powodu braku aparatury do wykrywania celów (w postaci np. [[radar]]u), były nieefektywne.

Podczas kampanii francuskiej w ''1940'' roku samoloty Potez 63.11 używane były w dużej liczbie w dywizjonach rozpoznawczych (GR) oraz dywizjonach współpracy z armią (GAO). Ponosiły one spore straty, głównie na skutek ognia artylerii przeciwlotniczej, ale też myśliwców niemieckich. Wysokie też był straty niebojowe, związane z trudnością właściwej obsługi samolotu w warunkach przerzucania między lotniskami polowymi. Na części samolotów zaczęto montować mocniejsze uzbrojenie w postaci dodatkowych karabinów maszynowych. Tak uzbrojone samoloty wykonywały również zadania szturmowe z lotu koszącego. W początkowej fazie wojny wykorzystywano również Potezy 637 do zadań rozpoznawczych nad Niemcami. ''Potez 637'' był też pierwszym zestrzelonym samolotem francuskim, 8 września 1939, w walce powietrznej przez myśliwiec Bf 109.

Po zajęciu Francji przez Niemców kilka samolotów ''Potez 63.11'' przeleciało do [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]. Wiele tych maszyn włączono do jednostek treningowych [[Luftwaffe]]. Wyposażono w te samoloty kilka jednostek francuskiego [[Rząd Vichy|rządu Vichy]] w Afryce, walczyły one następnie przeciw [[alianci|aliantom]] w [[kampania syryjska 1941|Syrii]] i podczas lądowania na [[Madagaskar]]ze i w Północnej Afryce. Trzech Potezów 63.11 używało lotnictwo [[Wolna Francja|Wolnych Francuzów]] w [[Senegal]]u. Samoloty Potez 63.11 były używane w lotnictwie do [[1944]] roku.

Ponieważ Francuzi pod koniec lat 30. zrezygnowali z rozwijania dwumiejscowych bombowców, najmniej liczną z wersji używanych w lotnictwie francuskim stał się ''Potez 633''. Po wybuchu wojny, rząd francuski zarekwirował część samolotów, które miały być wysłane na eksport. Potezy 633 używane były głównie do szkolenia załóg w dywizjonach przezbrajanych na nowsze samoloty bombowo-szturmowe [[Breguet 691]]. Samoloty te wzięły mimo to udział w jednej akcji bojowej.

Samoloty serii Potez 63 były dwusilnikowymi [[dolnopłat]]ami wolnonośnymi z podwójnym [[Usterzenie|usterzeniem]] kierunku, o konstrukcji całkowicie metalowej, [[konstrukcja półskorupowa|półskorupowej]]. [[Podwozie (lotnictwo)|Podwozie samolotu]] klasyczne, wciągane w locie do gondol silnikowych. Załoga trzyosobowa: pilot, nawigator/obserwator i strzelec pokładowy/radiooperator (Potez 630, 631 C3, 637, 63.11) lub dwuosobowa (Potez 633, 631 CN2). Potez 63.11 miał stanowisko obserwatora w oszklonym nosie kadłuba, a na górze kadłuba znajdowała się osobna kabina pilota ze stanowiskiem strzelca w jej tylnej części. Pozostałe wersje miały wspólną kabinę załogi z długą przeszloną osłoną, której fragmenty były odsuwane.

|align="left"|'''Masa własna (kg)'''

|align="left"|'''Masa całkowita (kg)'''

|align="left"|'''Rozpiętość (m)'''

|align="left"|'''Długość (m)'''

|align="left"|'''Wysokość (m)'''

|align="left"|'''Powierzchnia nośna (m²)'''

|align="left"|'''Napęd'''

|align="left"|'''Uzbrojenie'''

|align="left"|'''Prędkość maksymalna (km/h)'''

|align="left"|'''Prędkość wznoszenia (m/s)'''

|align="left"|'''Pułap (m)'''

|align="left"|'''Zasięg (m)'''