Piotr Rareș: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m Petru Rareș przeniesiono do Piotr Raresz: właściwa nazwa
m lit.
Linia 23:
| Miejsce pochówku =
| ojciec = [[Stefan III Wielki]]
| matka = Maria RareșRaresz
| żona =
| dzieci =
Linia 34:
'''Petru Raresz''' ([[język rumuński|rum.]] ''Petru Rareș'', zwany również potocznie przez [[Polacy|Polaków]] '''''Petryłą'''''; ur. ok. [[1487]], zm. w [[1546]] roku) – [[hospodar]] [[Hospodarstwo Mołdawskie|Mołdawii]] w latach 1527–1538 i 1541–1546 z rodu [[Muszatowicze|Muszatowiczów]].
 
Był nieślubnym synem jednego z najwybitniejszych [[hospodar]]ów [[Mołdawia|mołdawskich]] [[Stefan III Wielki|Stefana Wielkiego]] i jego nałożnicy Marii RareșRaresz. Przed objęciem tronu trudnił się [[handel|handlem]] [[ryby|rybami]], później udał się do Polski gdzie na życzenie brata [[Bogdan III|Bogdana III Ślepego]] został uwięziony w [[Malbork]]u. Władzę zdobył po śmierci swego bratanka [[Stefan IV Młody|Stefana Młodego]] w [[styczeń|styczniu]] 1527. Początkowo starał się utrzymać dobrosąsiedzkie relacje z [[Polska|Polską]], [[Węgry|Węgrami]] i [[Imperium osmańskie|Turcją]], lecz jednak jego ambicje stworzenia Wielkiej Mołdawii doprowadziły do nieudanych wojen z [[król]]em węgierskim [[Ferdynand I Habsburg|Ferdynandem I]] o [[Siedmiogród]] (do którego Piotr miał roszczenia) i królem polskim [[Zygmunt I Stary|Zygmuntem I Starym]] o [[Pokucie]] (oddane Polsce przez Bogdana Ślepego). Klęska [[bitwa pod Obertynem|pod Obertynem]] w 1531 i układ polsko-turecki z 1533 były początkiem końca jego władzy.
 
Mimo początkowego ulegania Turcji dążenia Piotra do samodzielności nie mogły się podobać [[Wysoka Porta|Wysokiej Porcie]] - w 1534 została podjęta pierwsza turecka próba usunięcia go z tronu, nieudana, na którą Piotr odpowiedział zawierając w 1535 zawarł układ wasalny z cesarzem Ferdynandem. Miał jednak przeciwko sobie nie tylko Turcję, ale także Polaków, z którymi wciąż toczył walki o Pokucie, i opozycję wielkich bojarów, niezadowoloną z umacniania władzy wewnętrznej przez Piotra i odsuwania ich od udziału w rządach. W 1538 na Mołdawię ruszyły wyprawy turecko-[[Tatarzy|tatarska]] oraz polska. Piotr zdołał zawrzeć układ z Polską zrzekając się ostatecznie Pokucia oraz pokonać Tatarów, jednak wielcy bojarzy oddali [[Suczawa|Suczawę]] Turkom i uznali za hospodara narzuconego przez [[sułtan]]a [[Sulejman Wspaniały|Sulejmana I Wspaniałego]] bratanka Petryły, [[Stefan Szarańcza|Stefana Szarańczę]], uległego wobec Turcji. Piotr znalazł schronienie na dworze siedmiogrodzkim [[Jan Zápolya|Jana Zapolyi]], od Mołdawii oderwane został ostatni region panowania mołdawskiego nad [[Morze Czarne|Morzem Czarnym]] - [[Budziak]] oraz [[Dniestr|naddniestrzańskie]] miasto [[Bendery]].
 
Nowe rządy nie budziły jednak zadowolenia bojarów, którzy zamordowali Stefana Szarańczę i na hospodara wybrali [[Aleksander Cornea|Aleksandra Corneę]]. Ten próbował odzyskać utracone tereny na południu, wobec czego sułtan zwrócił się do Piotra z propozycją powrotu na tron hospodarski. Za cenę zgody na podniesiony haracz, uznania panowania tureckiego na spornych terenach oraz pozostawienia załogi tureckiej w Suczawie, Piotr wrócił do władzy w 1541, zabijając Aleksandra Corneę i mszcząc się jednak na bojarach, którzy zdradzili go w 1538. Nie porzucił wówczas całkowicie myśli o uniezależnieniu się od Turcji, próbując ponownie wciągnąć [[Habsburgowie|Habsburgów]] do wspólnej akcji antytureckiej, jednak bezskutecznie. W późniejszym okresie panowania nie podejmował już prób uniezależnienia się od Porty.
Linia 47:
* J. Demel, Historia Rumunii, Wrocław 1970.
 
{{Władca-Mołdawia||urząd=hospodar Mołdawii|lata=[[1527]]-[[1538]]1527–1538|poprzednik=[[Stefan IV Młody|Stefan Młody]]|następca=[[Stefan Szarańcza]]}}
{{Władca-Mołdawia||urząd=hospodar Mołdawii|lata=[[1541]]-[[1546]]1541–1546|poprzednik=[[Aleksander Cornea]]|następca=[[Eliasz II (hospodar mołdawski)|Eliasz II]]}}
 
[[Kategoria:Władcy Mołdawii]]