Wikipedia

Brandenburgia-Prusy: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne redakcyjne, poprawa linków, int.
porządki
Linia 78:
|terytoria_zależne =
|terytoria_autonomiczne =
|mapa_obraz = Brandenburg 1600.gif
|uwagi =
}}
{{Historia Brandenburgii i Prus}}▼
'''Brandenburgia-Prusy''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Brandenburg-Preußen'') – upowszechnione w [[historiografia|historiografii]] określenie używane w odniesieniu do [[Historia nowożytna|wczesnonowożytnego]] państwa [[Marchia Brandenburska|brandenburskiej]] dynastii [[Hohenzollernowie|Hohenzollerów]] istniejącego w latach 1618–1701. Rządząca w [[Elektorat Brandenburgii|elektoracie Brandenburgii]] główna linia Hohenzollernów wżeniła się w młodszą linią panującą w [[Prusy Książęce|księstwie pruskim]], czym zagwarantowała sobie sukcesję w Prusach, po wymarciu tamtejszej gałęzi w 1618 roku. Inną konsekwencją polityki małżeńskiej była inkorporacja władztw [[Ren|dolnoreńskich]] księstwa [[Księstwo Kleve|Cleve]] oraz hrabstw [[Hrabstwo Mark|Mark]] i [[Hrabstwo Ravensberg|Ravensberg]], na mocy [[Traktat z Xanten (1614)|traktatu z Xanten]] z 1614 roku.▼
 
'''Brandenburgia-Prusy''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Brandenburg-Preußen'') – upowszechnione w [[historiografia|historiografii]] określenie używane w odniesieniu do [[Historia nowożytna|wczesnonowożytnego]] państwa [[Marchia Brandenburska|brandenburskiej]] dynastii [[Hohenzollernowie|Hohenzollerów]], istniejącego w latach 1618–1701.
[[Pokój westfalski]], kończący [[Wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]], z 1648 roku przyłączał do Brandenburgii [[Biskupstwo Minden|Minden]] i [[Księstwo Halbestadt|Halberstadt]], a także sukcesję w [[Pomorze Tylne|Pomorzu Tylnym]] (inkorporowane w 1653, na mocy układów szczecińskich) i w [[Księstwo Magdeburga|księstwie magdeburskim]] (inkorporowane w 1680). [[Traktaty welawsko-bydgoskie|Układy welawsko-bydgoskie]] z roku 1657 zwalniały Prusy książęce z zależności wasalnej od Polski oraz oddawały elektorom tereny wokół [[Lębork]]a i [[Bytów|Bytowa]] jako lenno oraz [[Stare Drawsko|Drahim]] tytułem zastawu. Traktat z [[Saint-Germain-en-Laye]] z 1679 roku powiększały obszar brandenburskiego Pomorza w kierunku dolnej [[Odra|Odry]].▼
 
== Historia ==
Druga połowa XVII wieku położył podstawy ku temu, by Prusy stały się jednym z mocarstw europejskich. Zwiększenie potencjału wojskowego państwa, oparte na wprowadzonej w 1653 roku stałej armii, przyniosło głośne zwycięstwa w bitwie warszawskiej (1656) i pod Fehrbellin (1675) oraz ''Great Sleigh Drive'' (1678). Władcy Brandenburgii-Prus nie zaniedbywali również spraw morskich, na ten okres datuje się powstanie pruskiej marynarki, a także skolonizowanie obszaru brandenburskiego złotego wybrzeża oraz Arguin. Fryderyk Wilhelm, znany jako „Wielki Elektor” otwarł granice pruskie dla imigracji protestanckiej, wysiedlanie z wielu miejsc w Europie, największe imigracja francuskich Hugenotów przybyła do jego państwa po wydaniu edyktu poczdamskiego. Fryderyk Wilhelm poczynił również wielkie kroki w kierunku centralizacji administracji oraz ograniczenia roli stanów.▼
▲'''Brandenburgia-Prusy''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Brandenburg-Preußen'') – upowszechnione w [[historiografia|historiografii]] określenie używane w odniesieniu do [[Historia nowożytna|wczesnonowożytnego]] państwa [[Marchia Brandenburska|brandenburskiej]] dynastii [[Hohenzollernowie|Hohenzollerów]] istniejącego w latach 1618–1701. Rządząca w [[Elektorat Brandenburgii|elektoracie Brandenburgii]] główna linia Hohenzollernów wżeniła się w młodszą linią panującą w [[Prusy Książęce|księstwie pruskim]], czym zagwarantowała sobie sukcesję w Prusach, po wymarciu tamtejszej gałęzi w 1618 roku. Inną konsekwencją polityki małżeńskiej była [[Inkorporacja terytorium|inkorporacja]] władztw [[Ren|dolnoreńskich]]: księstwa [[Księstwo Kleve|Cleve]] oraz hrabstw [[Hrabstwo Mark|Mark]] i [[Hrabstwo Ravensberg|Ravensberg]], na mocy [[Traktat z Xanten (1614)|traktatu z Xanten]] z 1614 roku.
 
▲[[Pokój westfalski]], kończący [[Wojna trzydziestoletnia|wojnywojnę trzydziestoletniejtrzydziestoletnią]], z 1648 roku przyłączał do Brandenburgii [[Biskupstwo Minden|Minden]] i [[Księstwo Halbestadt|Halberstadt]], a także sukcesję w [[Pomorze Tylne|Pomorzu Tylnym]] (inkorporowane w 1653, na mocy układów szczecińskich) i w [[Księstwo Magdeburga|księstwie magdeburskim]] (inkorporowane w 1680). [[Traktaty welawsko-bydgoskie|Układy welawsko-bydgoskie]] z roku 1657 zwalniały Prusy książęce z zależności wasalnej od Polski oraz oddawały elektorom tereny wokół [[Lębork]]a i [[Bytów|Bytowa]], jako lenno oraz [[Stare Drawsko|Drahim]] tytułem zastawu. [[Traktat w z [[Saint-Germain-en-Laye]] z (1679) roku powiększałypowiększał obszar brandenburskiego Pomorza w kierunku dolnej [[Odra|Odry]].
W 1701 roku [[Fryderyk I Pruski]] przybrał tytuł ''[[Król w Prusiech|Króla w Prusiech]]''. Było to możliwe z powodu statusu księstwa pruskiego, które nie wchodziła w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a także dzięki aprobacie cesarza z rodu Habsburgów oraz innych dworów europejskich, czemu podstawę dał system sojuszów w Europie ogarniętej wojnami o hiszpańską sukcesję i Wielką wojnę północną. Odtąd Brandenburgia-Prusy były powszechnie określane, jako [[Królestwo Prus]], lub po prostu [[Prusy (państwo)|Prusy]]. Fryderyk i jego następcy kontynuowali politykę centralizacji i ekspansji zewnętrznej, przekształcili [[Unia personalna|unię personalną]] luźno łączącą porozrzucane księstwa wchodzące w skład Brandenburgii-Prus w system prowincji zarządzany centralnie z [[Berlin]]a.▼
 
[[Plik:EdiktPotsdam.jpg|thumb|left|[[Edykt Poczdamski]]]]▼
▲Druga połowa [[XVII wiekuwiek]]u położyłpołożyła podstawy ku temu, by Prusy stały się jednym z mocarstw [[Europa|europejskich]]. Zwiększenie potencjału wojskowego państwa, oparte na wprowadzonej w 1653 roku stałej armii, przyniosło głośne zwycięstwa w [[Bitwa pod Warszawą 1656|bitwie warszawskiejpod Warszawą]] (1656) i [[Bitwa pod Fehrbellin|bitwie pod Fehrbellin]] (1675) oraz ''Great Sleigh Drive'' (''Die große Schlittenfahrt'') (1678). Władcy Brandenburgii-Prus nie zaniedbywali również spraw morskich, na ten okres datuje się powstanie pruskiej marynarki, a także skolonizowanie obszaru brandenburskiego[[Groß złotegoFriedrichsburg|Brandenburskiego wybrzeżaZłotego Wybrzeża]] oraz Arguin[[Arkin]]. [[Fryderyk Wilhelm I (Wielki Elektor)|Fryderyk Wilhelm I]], znany jako „Wielki Elektor”, otwarł granice pruskie dla imigracji [[Protestantyzm|protestanckiej]], wysiedlaniewysiedlanych z wielu miejsc w Europie,. największeNajwiększa imigracja [[Francja|francuskich]] [[Hugenoci|Hugenotów]] przybyła do jego państwa po wydaniu [[Edykt poczdamski|edyktu poczdamskiego]]. Fryderyk Wilhelm poczynił również wielkie kroki w kierunku centralizacji administracji oraz ograniczenia roli stanów.
 
▲W 1701 roku [[Fryderyk I Pruski]] przybrał tytuł ''[[Król w Prusiech|Króla w Prusiech]]''. Było to możliwe z powodu statusu księstwa pruskiego, które nie wchodziławchodziło w skład [[Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego|Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego]], a także dzięki aprobacie [[Cesarze rzymscy narodu niemieckiego|cesarza]] z rodu [[Habsburgowie|Habsburgów]] oraz innych dworów europejskich, czemu podstawę dał system sojuszów w Europie ogarniętej [[Wojna o sukcesję hiszpańską|wojnami o hiszpańską sukcesję]] i Wielką[[III wojna północna|wielką wojnę północną]]. Odtąd Brandenburgia-Prusy były powszechnie określane, jako [[Królestwo Prus]], lub po prostu [[Prusy (państwo)|Prusy]]. Fryderyk i jego następcy kontynuowali politykę centralizacji i ekspansji zewnętrznej,. przekształciliPrzekształcili [[Unia personalna|unię personalną]], luźno łączącą porozrzucane księstwa wchodzące w skład Brandenburgii-Prus, w system prowincji zarządzany centralnie z [[Berlin]]a.
 
▲{{Historia Brandenburgii i Prus}}
== Religia i migracje ==
W 1613 roku [[Jan Zygmunt Hohenzollern|Jan Zygmunt]] porzucił [[Luteranizmluteranizm]] na rzecz [[Kalwinizmkalwinizm]]u, lecz nie był w stanie zmusić do tego samego stanów opierając się na zasadzie ''[[cuius regio, eius religio]]''<ref>Wachowiak B., ''Dzieje Brandenburgii-Prus na progu czasów nowożytnych (1500-1701)'', Poznań 2001, s. 509.</ref>. Wobec czego, 5 lutego 1615 roku, zagwarantował luteranom wolność religijną, gdy dwór pozostał w większości luterański<ref>Tamże, s. 511.</ref>. Gdy Fryderyk Wilhelm odbudowywał, zniszczoną przez wojnę gospodarkę, zachęcał osadników z całej Europy, zwykle perspektywą religijnego azylu, do osiedlenia się w jego państwie. W jego polityce migracyjnej szczególnej rangi wydarzeniem był Edykt Poczdamski z 1685 roku, który przyciągnął do Brandenburgii-Prus około 15 tysięcy [[Hugenoci|Hugenotów]]<ref name=Kotulla264>Kotulla (2008), s. 264.</ref>.▼
▲[[Plik:EdiktPotsdam.jpg|thumb|[[Edykt Poczdamski]]]]
▲W 1613 roku [[Jan Zygmunt Hohenzollern|Jan Zygmunt]] porzucił [[Luteranizm]] na rzecz [[Kalwinizm]]u, lecz nie był w stanie zmusić do tego samego stanów opierając się na zasadzie ''[[cuius regio, eius religio]]''<ref>Wachowiak B., ''Dzieje Brandenburgii-Prus na progu czasów nowożytnych (1500-1701)'', Poznań 2001, s. 509.</ref>. Wobec czego, 5 lutego 1615 roku, zagwarantował luteranom wolność religijną, gdy dwór pozostał w większości luterański<ref>Tamże, s. 511.</ref>. Gdy Fryderyk Wilhelm odbudowywał, zniszczoną przez wojnę gospodarkę, zachęcał osadników z całej Europy, zwykle perspektywą religijnego azylu, do osiedlenia się w jego państwie. W jego polityce migracyjnej szczególnej rangi wydarzeniem był Edykt Poczdamski z 1685 roku, który przyciągnął do Brandenburgii-Prus około 15 tysięcy [[Hugenoci|Hugenotów]]<ref name=Kotulla264>Kotulla (2008), s. 264.</ref>.
 
{{Przypisy}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Brandenburgia-Prusy”