|
== Rys historyczny ==
Akadyjczycy przyswoili sobie kulturę sumerską. Za panowania dynastii semickiej nastąpiły zmiany polityczne, jak centralizacja władzy i ograniczenie roli świątyń i kapłanów, choć ich pozycja ekonomiczna z racji posiadania ziemi nadal pozostawała silna. W państwie panował król, który wyznaczał swoich namiestników w poszczególnych miastach. Pod koniec XXIII stulecia p.n.e. Akadyjczycy nie zdołali odeprzeć najazdu [[Gutejowie|Gutejów]]. Część miast południowych nie uznało władzy barbarzyńców. Lokalni książęta, ogłaszając się królami, skupiali się na zachowaniu dziedzictwa Sumerów. W drugiej połowie XXII wieku na plan pierwszy wysunęły się miasta [[Lagasz]] i [[Uruk]], w którym panowali odpowiednio [[Gudea]] i [[Utuhengal]]. Za ich rządów rozpoczął się tzw. [[renesans sumeryjski]]. Gutejowie zostali pokonani, a dzieło odnowienia kontynuował Urnammu, założyciel [[III dynastia z Ur|III dynastii z Ur]], oraz jego następcy<ref>K. Gawlikowska, ''Sztuka Mezopotamii'', Warszawa 1975, s. 33–35.</ref>.
[[Plik:Frieze-group-3-example1.jpg|thumb|150px|Naczynie z późnego okresu al-Ubajd]]
Zanim w Mezopotamii rozwinęło się rolnictwo, w północnej części kraju pojawiła się ludność łowiecko-zbieracka, która nie zapuszczała się na bagniste i wilgotne południe, wolała wzgórza [[Kurdystan]]u o umiarkowanym klimacie. W VII tysiącleciu p.n.e., gdy pojawiło się rolnictwo, a liczba mieszkańców wzrosła, rozpoczął się proces zagospodarowania dorzecza Tygrysu i Eufratu. Osiadły tryb życia przyczynił się do powstania rzemieślnictwa i działalności artystycznej. Prymitywna sztuka mieszkańców Mezopotamii wyrażała się przede wszystkim w prostym i niefiguralnym malarstwie ceramicznym. W VI tysiącleciu p.n.e. zaludnila się południowa Mezopotamia. Dzięki zbudowaniu sieci kanałów [[Irygacja (rolnictwo)|irygacyjnych]] oraz wynalezieniu koła garncarskiego i cegły, tereny te stały się przydatne dla pierwszych społeczności rolniczych i atrakcyjne dla napływającej z [[Wyżyna Irańska|Wyżyny Irańskiej]] ludności. W miarę wzrostu demograficznego, mieszkańcy z dolnej Mezopotamii migrowali na północ, przekazując zastanej tam ludności własny dorobek kulturowy. W ten sposób powstała jednolita kultura [[Okres Ubajd|al-Ubajd]], której przejawem było między innymi budownictwo sakralne, przyjęte później przez [[Sumerowie|Sumerów]].
Na przełomie XXI–XX wieków Mezopotamia została najechana przez Amorytów. Nastąpiła kolejna decentralizacja władzy, na której skorzystali władcy [[Isin]] i [[Larsa]]. Przez niemal dwa stulecia trwał [[okres Isin-Larsa]]. W tym czasie na północy wzrastały nowe potęgi: Babilon, Mari, Asyria.
Sumerowie przybyli do Dolnej Mezopotamii w IV tysiącleciu p.n.e. Wraz z nimi zmieniła się jakość życia. Centrum społeczności rolniczych stanowiło odtąd miasto ze świątynią, gdzie rezydowała władza o charakterze świecko-religijnym. Warunki geograficzne południowej Mezopotamii nie sprzyjały centralizacji, jednak nie przeszkadzało to powstaniu wspólnej dla tych terenów kultury, nazwanej [[Okres Uruk|okresem Uruk]]. W III tysiącleciu p.n.e. nastąpiło zeświecczenie władzy, rozwinęła się własność prywatna. Do Międzyrzecza napływała [[Ludy semickie|ludność semicka]], która osiedlała się na północ od Sumeru. W drugiej połowie III tysiąclecia p.n.e. na plan pierwszy wśród zwaśnionych miast-państwa wybiło się [[Akadyjczycy|akadyjskie]] miasto [[Akad (miasto)|Agade]]. Na przełomie XXIV–XXIII wieków p.n.e. semicki władca – [[Sargon Wielki]] – podporządkował Sumer. Odtąd kultura Mezopotamii miała dwojaki charakter sumeryjsko-akadyjski<ref>K. Gawlikowska, ''Sztuka Mezopotamii'', Warszawa 1975, s. 19–29.</ref>.
{{Przypisy}}
|
