Jan Stanko: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Mathiasrex (dyskusja | edycje) drobne techniczne |
m drobne merytoryczne, uzupełnienie życiorysu, twórczości, +bibliografia |
||
Linia 1:
[[Grafika:Stanko-tablica.JPG|thumb|225px|right|Tablica pamiątkowa we Wrocławiu]]
'''Jan Stanko''', znany również jako ''Johannes Stanconis'' (ur. [[1430]] we [[Wrocław]]iu, zm.
== Życiorys ==
Pochodził z rodziny mieszczańskiej. W roku 1462 uzyskał we Włoszech, gdzie posiadł ogromną na owe czasy wiedzę przyrodniczą, stopień doktora sztuki medycznej. Po powrocie na Śląsk (przed 23 kwietnia 1462), piastował godność wrocławskiego kanonika katedralnego, następnie był proboszczem kolegiaty św. Krzyża we [[Wrocław]]iu, wreszcie został dziekanem kapituły w [[Głogów|Głogowie]]. Po pewnym czasie opuścił [[Śląsk]] aby na terenie Królestwa Polskiego objąć funkcję kanonika w [[Wieluń|Wieluniu]] i kantora w [[Sandomierz]]u. Związał się z dworem arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana Sprowskiego, co pozwoliło mu obracać się wśród najwybitniejszych umysłów tej doby jak np. pisarz polityczny [[Jan Ostroróg]] oraz historyk i kronikarz [[Jan Długosz (historyk)|Jan Długosz]], którego został serdecznym przyjacielem. Przed rokiem 1466 dostał się na dwór królewski. Podczas pobytu w Polsce zaangażował się w sprawy polityczne - brał udział w rokowaniach z Krzyżakami w Toruniu w roku 1466, gdzie doradzał w trakcie negocjacji Janowi Odrowążowi i [[Jan Długosz (historyk)|Janowi Długoszowi]]. Od roku 1466 występował jako kanonik kapituły wrocławskiej. W [[Kraków|Krakowie]] osiedlił się w roku 1469. Został członkiem krakowskiej kapituły katedralnej, a od roku 1470 piastował godność lekarza kapituły krakowskiej oraz członka fakultetu lekarskiego Akademii Krakowskiej (medycynę wykładał tam przez ćwierćwiecze, aż do końca życia). Jego biegłość w sztuce medycznej sprawiła, że król [[Kazimierz IV Jagiellończyk]] mianował go swym lekarzem nadwornym (przybocznym) i opiekunem swoich synów.
== Życiorys ==
Data śmierci Jana Stanki nie jest znana. Według jednych autorów zmarł on przed 9 października 1493 roku, według innych – przed 29 kwietnia 1494 roku. Ogromny, zgromadzony przez długie lata księgozbiór, liczący 46 woluminów zawierających kodeksy z różnych dziedzin, zapisał uczony bibliotece krakowskiej kapituły katedralnej. Wykonawca testamentu, kardynał [[Fryderyk Jagiellończyk]], oddał prawo dysponowania księgozbiorem kapitule wrocławskiej, a ta zezwoliła na pozostawienie w Krakowie jedynie dzieł teologicznych i prawniczych, które zgromadził w swym księgozbiorze Stanko.
== Osiągnięcia i dzieła ==
Uczony charakteryzował się niezwykłym bogactwem i wszechstronnością zainteresowań. Interesował się teologią, prawem, medycyną i dziedzinami humanistycznymi, mineralogią i
*''Antibolomenum (Antidotarium, Antibolarium) Benedicti Parthi'', powst. 1472, wyd. J. Rostafiński ''Symbola ad historiam naturalem medii aevi'', Kraków 1900; rękopis: Biblioteka Kapitulna Krakowa nr 225.
== Znaczenie ==
Jan Stanko jako autor najobszerniejszego i najdoskonalszego w średniowiecznej Europie, wielkiego katalogu flory i fauny, wniósł ogromny wkład w dziedzinę nauk przyrodniczych. [[Józef Rostafiński]], który odkrył rangę średniowiecznego uczonego i jego znaczenie w rozwoju myśli przyrodniczej uznał, że jest Stanko najwybitniejszym przyrodnikiem europejskim pomiędzy [[Albert Wielki|Albertem Wielkim]] a [[Konrad Gesner|Konradem Gesnerem]]. „Antidotarium” nie zostało nigdy wydrukowane, pozostało w rękopisie. W ten sposób daje się wytłumaczyć fakt, że oddziaływanie ogromnego dzieła profesora na dalszy rozwój nauk przyrodniczych miało niewielki zasięg. Część botaniczną dzieła, z rękopisu należącego do archiwum kapitulnego na Wawelu, opracował J. Rostafiński i wydał w 1900 roku.
== Bibliografia ==
*''Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut'', t. 3 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965, s. 280-281
{{DEFAULTSORT:Stanko, Jan}}
|