|
[[Plik:Bon towarowy PeKaO.jpg|thumb|right|250px|Nie ma tu "sprzedaży-wymianie", tylko "pobranie towarów eksportu wewnętrznego"]]
[[Plik:BonTowarowy 5centów obverse.jpg|thumb|250px|Bon towarowy o wartości 5 centów wyemitowany przez Bank Polska Kasa Opieki S.A. w [[Warszawa|Warszawie]] 1 października 1979]]
'''Bon PeKaO''' - tzw. "''polski dolar"'', zastępczy [[środek płatniczy]], stosowany w okresie [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]].
Służył jako mechanizm drenażu zasobów [[Waluty wymienialne|dewizowych]] obywateli PRL. Emitowany pierwotnie przez "Bank Polska Kasa Opieki" (stąd nazwa Pekao, później oraz obecnie [[Bank Pekao S.A.|''Bank Polska Kasa Opieki SA'']]) i wydawany tymjako namiastka walut osobom, które z jakichś powodów otrzymywać miałyotrzymywały przekazy pieniężne z krajów tzw. [[Drugi obszar płatniczy|II obszaru płatniczego]] ([[Stany Zjednoczone|USA]] i [[Europa Zachodnia]]), zamiast należnych im pieniędzy. Obywatele polscy pracujący na rzecz polskich firm za granicą, bądź otrzymujący przelewy z zagranicy ([[Płaca|wypłaty]], [[Spadek|spadki]], [[Umowa darowizny|darowizny]], [[Renta|renty]], [[Emerytura|emerytury]] itp.) w zamian za prawdziwe [[Dolar amerykański|dolary]], [[Frank francuski|franki]] czy [[Funt szterling|funty]] otrzymywali ich "równowartość"ekwiwalent w bonach.
W pierwszym okresie (lata [[Lata 50. XX wieku|pięćdziesiąte]] i [[Lata 60. XX wieku|sześćdziesiąte]]) zakazany był, i z początku restrykcyjnie karany, wszelki obrót [[Waluty wymienialne|dewizami]], a (od stycznia roku [[1960]]) [[Waluta|waluty]], które ludzie przetrzymali sprzed wojny, albo które przywieźli wracając z Zachodu - skupował państwowy bank wydając specjalne bony zamiast dolarów. Od lat [[Lata 70. XX wieku|'70]] (okres rządów [[Edward Gierek|Gierka]]) na wciąż obowiązujący zakaz handlu walutami patrzono już przez palce.
Bony te służyły wyłącznie do zakupów w sklepach banku Pekao (później przekształconych w sklepy Przedsiębiorstwa Eksportu Wewnętrznego [[Pewex|PEWEX]]). Drugą siecią sklepów była [[Baltona]], przeznaczona dla [[Marynarz (zawód)|marynarzy]] i [[rybak]]ów, emitująca nieco inną wersję bonów dolarowych. W obu tych sieciach można było za [[Waluty wymienialne|walutę]] bądź za bony kupić najbardziej poszukiwane, zarówno importowane towary, jaki i krajowe. W sieci PEWEX sprzedawane też były np. samochody, w ''normalnej'' sprzedaży dostępne jedynie na przydział lub po długim okresie oczekiwania. Zgodnie jednak z nazwą ("- ''[[eksport wewnętrzny]]")'' - był to również sposób sprzedawania za waluty wymienialne towarów produkcji krajowej - np. w końcowym okresie PRL, kiedy większość towarów spożywczych można było kupić jedynie na [[kartki]], posiadacze walut wymienialnych lub bonów dolarowych mogli towary, które były [[Reglamentacja|reglamentowane]], kupić w sklepach PEWEX lub Baltony. Dotyczyło to wielu artykułów, od [[papieros]]ów, poprzez [[Napój alkoholowy|alkohole]], [[Herbata|herbatę]], [[Kawa|kawę]], [[Proszek do prania|proszki do prania]], [[Oleje|olej]], aż po [[Elektronika użytkowa|sprzęt RTV]] i [[Samochód|samochody]]. Nawet mieszkania kupowane były (oczywiście nie w sklepach) za dolary lub bony. Dolar i bon dolarowy stał się bowiem wówczas drugą walutą PRL, gdyż szybko postępująca inflacja [[Złoty|złotego]] utrudniała normalne rozliczenia. {{fakt|W latach sześćdziesiątych bony (i dolary na [[Czarny rynek|czarnym rynku]]) kupić można było za 70–80 zł, a w siedemdziesiątych - za 100–150 zł, na początku [[Stan wojenny w Polsce 1981-1983|stanu wojennego]] - za ok. 400 zł, tuż przed [[Okrągły Stół (historia Polski)|Okrągłym Stołem]] - za 7000–7500 zł, wreszcie w [[1989]] [[Leszek Balcerowicz]] ustanowił kurs 1 dolar =- 9500 zł|data=2012-05}} (wszystkie ceny sprzed [[Denominacja|denominacji]], tzn. kurs Balcerowicza to równowartość dzisiejszych 0,95 zł). Handel walutami stał się legalny, ia polska waluta wymienialna - bony dolarowe straciły rację bytu, a wkrótce po nich sklepy PEWEX-u i Baltony.
Przeciętna pensja w czasach PRL-u przeliczona wg kursu czarnorynkowego wynosiła od 15 do 40 dolarów<ref>[http://www.gazetapodatnika.pl/artykuly/przecietne_wynagrodzenie_w_latach_1950_2005-a_81.htm Przeciętne wynagrodzenie w latach 1950-2008<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>.
W końcówce lat 70-tych i w następnej dekadzie powszechne były gazetowe [[anons]]e typu "bony kupię" albo "bony sprzedam" oznaczające często umieszczane przez handlarzy walutą (także osoby, gotowe - płacąc duże pieniądze - nabyć trudno dostępne dobra). Ogłoszenia "z powodu wyjazdu bony kupię" - teoretycznie zupełnie bez sensu, bo poza PRL wartośćbony tychbyły bonówbezwartościowe była- żadna -[[eufemizm|eufemistycznie]] sygnalizowały zazwyczaj ludzi, zdecydowanych kupić dużegotowość ilościkupna dewiz.
Bony były emitowane w następujących nominałach: 1 cent, 2 centy, 5 centów, 10 centów, 20 centów, 50 centów, 1 dolar, 2 dolary, 5 dolarów, 10 dolarów, 20 dolarów, 50 dolarów i 100 dolarów.
|
