Wersja z 17:21, 7 gru 2011 edytuj Beau (dyskusja \| edycje) 42 184 edycje m Wycofano edycje użytkownika 89.22.208.129 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to JAnDbot. ← poprzednia edycja		Wersja z 10:01, 13 maj 2012 edytuj anuluj edycję Ark (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 54 696 edycji WP:SK, drobne redakcyjne następna edycja →
Linia 1: {{disambigR\|narządu zwierząt\|[[płetwy]] -– sprzęt do [[nurkowanie\|nurkowania]]}} [[Plik:RhodeusSericeusTailfin.JPG\|250px\|right\|thumb\|Płetwa ogonowa ''Rhodeus amarus'' z widocznymi promieniami chrzęstnymi]] '''Płetwa''' ([[łacina\|łac.]] ''pinna'') -– narząd [[Zwierzęta\|zwierząt]] wodnych służący do utrzymywania pożądanej pozycji ciała oraz do poruszania się. Płetwy występują u [[Ryby\|ryb]] oraz u [[Ssaki\|ssaków]] wodnych.▼ {{wikisłownik\|płetwa}}▼ ▲'''Płetwa''' ([[łacina\|łac.]] ''pinna'') - narząd [[Zwierzęta\|zwierząt]] wodnych służący do utrzymywania pożądanej pozycji ciała oraz do poruszania się. Płetwy występują u [[Ryby\|ryb]] oraz u [[Ssaki\|ssaków]] wodnych. == Ryby == Linia 11 ⟶ 10: === Pozycja płetwy na ciele ryby === [[Plik:Lampanyctodes hectoris (Hector's lanternfish)2.png\|right\|300px\|thumb\|'''Płetwy:''' (3) -– grzbietowa, (4) -– tłuszczowa, (6) -– ogonowa, (7) -– odbytowa, (9) -– brzuszna, (10) -– piersiowa<br /> (1) -– pokrywa [[Skrzela (anatomia)\|skrzelowa]], (2) -– [[linia boczna]], (5) -– [[trzon]] [[Ogon (anatomia)\|ogona]], od płetwy odbytowej do ogonowej,<br />(8) -– [[Narząd świetlny\|fotofory]] (na przykładzie świetlika Hektora ''Lampanyctodes hectoris'')]] ==== Płetwy nieparzyste ==== * '''płetwa grzbietowa''' (3) ([[łacina\|łac.]] ''pinna dorsalis'', [[język angielski\|ang.]] ''dorsal fin''), – zwykle jedna (u [[Dorszowate\|dorszowatych]] trzy, u [[Strętwokształtne\|strętwokształtnych]] nie występuje) wraz z płetwą odbytową pełni funkcję steru umożliwiającego nagłe zmiany kierunku ruchu * '''płetwa tłuszczowa''' (4) ([[łacina\|łac.]] ''pinna adiposa'') -– zwykle nie posiada promieni, jej funkcja nie została jeszcze poznana, występuje np. u [[łososiowate\|łososiowatych]], [[jaszczurnikowate\|jaszczurnikowatych]], [[kąsaczowate\|kąsaczowatych]] i większości [[sumokształtne\|sumokształtnych]] * '''płetwa ogonowa''' (6) ([[łacina\|łac.]] ''pinna caudalis'', [[język angielski\|ang.]] ''caudal fin''), – u większości gatunków jedna, rzadziej dwie (''[[Carassius auratus]]''). Jej główną funkcją jest tłumienie zawirowań wody (głównym organem napędowym jest ogon)<ref>''Budowa ciała ryby'' '''w:''' W.Zamachowski, A.Zyśk ''Strunowce Chordata'', Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków, 1997, ISBN 83-86841-92-3</ref>. * '''płetwa odbytowa''' (7) ([[łacina\|łac.]] ''pinna anali'', [[język angielski\|ang.]] ''anal fin'') – usadowiona pomiędzy odbytem, a ogonem, u większości zbudowana z promieni miękkich, pierwszy promień czasami przekształcony w ostry kolec, zwykle jedna, nie występuje np. u [[Koleniokształtne\|koleniokształtnych]], u [[Dorszowate\|dorszowatych]] dwie) ==== Płetwy parzyste ==== Płetwy parzyste są odpowiednikiem kończyn u innych kręgowców. Wspierają się na pasie barkowym i miednicowym. Wraz z płetwą ogonową stanowią siłę napędową, odgrywają rolę przy sterowaniu, precyzyjnym przemieszczaniu ciała, zachowywaniu równowagi i hamowaniu. Położenie, budowa i liczba płetw mają ścisły związek z trybem życia prowadzonym przez dany gatunek. * '''płetwy brzuszne''' (9) ([[łacina\|łac.]] ''pinna ventralis'', [[język angielski\|ang.]] ''pelvic fins''), – usadowione na brzuchu ryby, ich pozycja względem płetw piersiowych oraz położenie (przesunięcie do przodu lub do tyłu) są cechą charakterystyczną, służą do utrzymania równowagi i zmiany kierunku * '''płetwy piersiowe''' (10) ([[łacina\|łac.]] ''pinna pectoralis'', [[język angielski\|ang.]] ''pectoral fins''), – położone za pokrywami (lub szczelinami) skrzelowymi (1), na różnych wysokościach, u zdecydowanej większości gatunków służą do utrzymywania pożądanej pozycji ciała, u niektórych ([[poskoczek mułowy]]) dodatkowo do kroczenia po lądzie, u [[Ptaszorowate\|ryb latających]] umożliwiają wykonywanie lotów ślizgowych ponad powierzchnią wody Płetwy mogą łączyć się ze sobą w różnych kombinacjach np. dwie połączone płetwy grzbietowe lub połączenie płetwy grzbietowej, ogonowej i odbytowej otaczające niemal całe ciało ryby ([[węgorzokształtne]], [[flądrokształtne]]). === Opisywanie płetw === Budowa i rozmieszczenie płetw stanowią istotne cechy zewnętrzne pomocne przy rozróżnianiu gatunków. W opisach stosuje się następujące zasady: * płetwę oznacza się pierwszą literą jej nazwy łacińskiej (np. D -– ''dorsalis'') ** w przypadku gatunków posiadających więcej niż jedną płetwę nieparzystą przyjmuje się oznaczenia np. D<sub>1</sub>, D<sub>2</sub> itd. * liczbę promieni twardych określa liczba zapisana cyframi rzymskimi Linia 39 ⟶ 38: Szeroka płetwa ogonowa o dużej powierzchni dobrze pełni funkcję steru. Daje również dużą siłę potrzebną do pokonania bezwładności masy ryby przy nagłych zrywach. Taki kształt płetwy jest charakterystyczny dla gatunków poruszających się na ograniczonym obszarze, nie sprawdza się natomiast przy długich wędrówkach związanych z pokonywaniem dużych dystansów i osiąganiem dużych prędkości. U gatunków wędrownych i szybko pływających wykształciły się płetwy widełkowate, z wyraźnym wycięciem zmniejszającym szerokość płatów. Z praw hydrodynamiki wynika, że najmniej energii wykorzystywanej na ruch wydatkują ryby z płetwą w kształcie półksiężyca. [[Plik:PletwyRyb.svg\|thumb\|250px\|'''Typy płetw ogonowych ryb:'''<br />(A) -– heterocerkalna, (B) -– protocerkalna, (C) -– homocerkalna, (D) -– dyficerkalna]] Płetwa ogonowa może być: * '''heterocerkalna''' -– (A) niesymetryczna, górny płat większy od dolnego, ostatnie kręgi uniesione w stronę górnego płata, jest cechą ryb najstarszych filogenetycznie ([[spodouste]], [[jesiotrowate]]) * '''protocerkalna''' -– (B) szkielet osiowy przechodzi przez środek ogona * '''homocerkalna''' -– (C) zewnętrznie symetryczna, ostatnie kręgi nadal uniesione do góry, przyjmuje różne kształty, typowa dla [[Teleostei]] * '''dyficerkalna''' -– (D) symetryczna, dwa równomiernie rozłożone płaty ([[minogi]], [[węgorzokształtne]]) == Ssaki wodne == Linia 50 ⟶ 49: {{sekcja stub}} === Zobacz też === ▲{{wikisłownik\|płetwa}} * [[Anatomia ryb]] {{Przypisy}} [[Kategoria:Anatomia kręgowców]] [[bs:Peraje]]▼ [[bg:Плавник]] ▲[[bs:Peraje]] [[ca:Aleta (anatomia animal)]] [[cs:Ploutev]]

Płetwa: Różnice pomiędzy wersjami