Centralny Poligon Sił Powietrznych: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m ilustracja |
dodanie informacji o historii poligonu |
||
Linia 26:
}}
'''Centralny Poligon Sił Powietrznych''' (znany też pod nazwą ''Poligon Ustka-Wicko Morskie'') – [[Poligon wojskowy|poligon]] położony nad brzegiem [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]] między [[Ustka|Ustką]], a [[Jarosławiec (województwo zachodniopomorskie)|Jarosławcem]] nad jeziorem [[Wicko (jezioro)|Wicko]] o powierzchni ok. 4000 ha. Niegdyś odgrodzony od reszty lądu płotem i innymi zabezpieczeniami, obecnie otwarty i pilnowany doraźnie (posterunki na drogach wjazdowych). Zamykany szczelnie dla postronnych tylko w czasie ćwiczeń. Na terenie poligonu znajduje się wieś [[Wicko Morskie]] wraz z nieczynnym [[lotnisko Wicko Morskie|lotniskiem Wicko Morskie]]. Cały poligon łatwo zwiedzić poruszając się drogą asfaltową przecinającą wzdłuż poligon od Ustki do Jarosławca.
== Historia ==
W 1934 roku zaczęto budowę bazy lotniczej. Wcześniej
wybudowano szeroką, betonową, twardą drogę z Ustki do Wicka
Morskiego, a wieś otrzymała elektryczność. Pierwszy samolot
wodnopłatowiec wylądował na zachodniej stronie jeziora Wicko
w 1934 roku. Później do tego celu wykorzystywano także wschodnią
stronę jeziora.
Główny budynek, który stoi do dziś, wybudowano jako pierwszy.
W tym obiekcie znajdowała się kuchnia, kantyna, jadalnia, biuro
z dalekopisem i pomieszczenia dla personelu lotniczego i oficerów.
Obok tego budynku (na lewo) stał barak z centralą telefoniczną
i pomieszczeniami dla kierownictwa budowy. Do końca 1936 roku
pobudowano garaże i magazyny.
Wszystkie pomieszczenia były ogrzewane węglem brunatnym.
W tym samym czasie rozpoczęto budowę drogi kołowania i hangaru.
Zbudowano także wiele baraków i zakwaterowano w nich część żołnierzy. W kilku barakach w latach 1940–1941 przetrzymywano
jeńców wojennych.
Wraz z oddaniem do użytku pasa startowego pojawiły się tu
pierwsze samoloty. Były one używane do ćwiczeń artylerii dział
przeciwlotniczych, której jednostka mieściła się w Ustce. Równolegle
budowano utwardzony płytami betonowymi 20-kilometrowy trakt
wojskowy do Ustki.
W samej wsi Wicko Morskie wykupiono od właściciela najokazalszy
w miejscowości dom – pokryty łupkiem, położony opodal
jeziora, który stał się kasynem oficerskim. W dolnych jego pomieszczeniach
mieściły się: pokój służbowy podoficerów, wartownia, toalety
i prysznice. Na piętrze znajdowały się pokoje mieszkalne i sypialne
podoficerów personelu latającego i technicznego. Po stronie
zachodniej nowo wybudowanego kompleksu był magazyn spadochronów.
Baza lotnicza i jej obiekty na terenie Wicka Morskiego powstawały
etapami. Najważniejszym miejscem był pas startowy o długości około 700 m i szerokości 50 metrów. Przebiegał on z północnego
zachodu na południowy wschód. W zależności od kierunku wiatru
samoloty mogły startować z obu stron.
Kolejnym ważnym obiektem był duży masywny hangar. Tutaj odstawiano samoloty i przeprowadzano remonty. We
wschodniej części hangaru, na niskim parterze mieściła się mała
stacja meteorologiczna, a na piętrze miejsce kierowania lotami
z widokiem na pas startowy. Poza tym na parterze znajdowały się
oddzielone od głównego pomieszczenia biuro majstra i kilka mniejszych
warsztatów.
Od dużego umocnionego betonem placu przed hangarem wybiegały
dwie ulice okrężne prowadzące do obu końców pasa startowego.
Kolejna droga kołowania wiodła od brzegu jeziora Wicko, skąd
na ruchomych podkładach wciągano wodnopłatowce do hangaru.
Innymi obiektami w tym kompleksie były:
– budynek (zwany stodołą), który służył jako magazyn sprzętu i części zamiennych,
– budynek z kuchnią i kantyną,
– budynek straży pożarnej,
– mała hala dla pojazdów,
– barak z izbą chorych,
– trzy drewniane baraki dla załogi technicznego personelu.
Powstanie w Wicku Morskim bazy lotniczej było w ścisłym
związku z nową, dużą szkołą artylerii dział przeciwlotniczych
F.A.S. 13 – Szkoła Artylerii Dział Przeciwlotniczych, która również
w tym czasie powstawała na wydmach na zachód o Ustki. Jednostką
sił powietrznych, która jako jedyna stacjonowała na przestrzeni
wielu lat w Wicku Morskim, była trzecia eskadra pułku lotniczego
Luftwaffe. Brała ona tylko pośrednio udział w wydarzeniach wojennych.
Służyła zaś głównie szkoleniu kanonierów F.A.S. 13 i kilku
innym podobnym ośrodkom kształcenia z wybrzeża Bałtyku.
To szkolenie odbywało się na wiele sposobów. Kiedy jednostka
dział przeciwlotniczych ćwiczyła strzelanie, samolot był na wysokości
4000 m i ciągnął na 600-metrowym drucie tzw. worek powietrzny.
Służył on kanonierom jako swoista tarcza i jako cel był ostrzeliwany.
Innym ćwiczeniem było strzelanie do odbicia lustrzanego.
Oblatywano w tych samych korytarzach powietrznych, ale bez worków
powietrznych i tym razem nad lądem w bliskim sąsiedztwie
pasa wodnego. Kanonierzy widzieli odbicie samolotu na tafli morza
i mogli bezpośrednio ostrzelać maszynę widzianą w „odbiciu lustrzanym”. Dla baterii wyposażonych w reflektory wykonywano
w ciemnościach manewr swobodnego ostrzału.
Wkrótce poszerzył się zakres zadań pilotów trzeciej eskadry.
Jednostka obsługiwała jednostki w: Darłowie, Mielnie koło Koszalina,
Kołobrzegu i Białogardzie. Tam ćwiczenia wykonywano na
znacznie mniejszej wysokości, gdyż tylko 500 m, z workami powietrznymi,
w nocy oświetlonymi. W 1943 roku latali z zadaniem
„przedstawienia celu” w okolicach Szczecina (Polic) i Magdeburga.
W zimie z 1943 na 1944 rok były wykonywane loty tzw. „rozpoznania
lądu” na środkowym i wschodnim Bałtyku dla zabezpieczenia
transportu morskiego na front w Kurlandii. Te loty były wykonywane
dwusilnikowymi samolotami Henkel 111, które były
wyposażone w dodatkowe zbiorniki i ponton. Z czasem piloci jednostki
stawali się pilotami myśliwskimi.
Trzy załogi tej jednostki walczyły pod Stalingradem, gdzie jedna
została strącona. Inna załoga, będąc jeszcze w Wicku Morskim,
z powodu awarii musiała lądować na morzu przed Ustką. Dwóch
pilotów się uratowało, trzeci, siedzący z tyłu jako radiooperator zdołał
opuścić maszynę, ale zahaczył paskiem od kamizelki ratunkowej
o dyszę na skrzydle i został wciągnięty pod wodę.
Eskadra była wyposażona w następujące samoloty:
– trzy samoloty myśliwskie do ciągnięcia tarcz i swobodnego
manewru typu Heinkel 111,
– dwa samoloty myśliwskie Dornier 17 E,
– jeden samolot typu Dornier 17 M,
– cztery lądowe do ciągnięcia tarcz Focke Wulf 34,
– trzy samoloty typu We 34 (morskie),
– jeden Heinkel 70 do manewru swobodnego,
– jeden samolot typu Hs 123.
Eskadra składała się z 70 żołnierzy, w tym 3 oficerów, 30 podoficerów
i 35 członków załogi. Według liczebności w jednostce
w Wicku Morskim służyli:
– 1 porucznik jako dowódca i pilot,
– 1 kapitan jako narodowosocjalistyczny oficer dowodzący,
– 1 podporucznik jako pilota,
– 12 podoficerów jako piloci,
– 10 podoficerów jako radiooperatorzy,
– 10 podoficerów jako mechanicy pokładowi,
– 10 członków załogi jako druga warta,
– 25 członków załogi jako personel naziemny.
Do tego dochodziło jeszcze kilku mężczyzn i kobiet z Wicka
Morskiego, którzy służyli cywilnie jako bosmani, strażacy i pomoc
kuchenna.
W lutym 1945 roku eskadra F.A.S. 13 miała brać udział w obronie
poligonu. 8 marca 1945 roku poligon został ewakuowany bez
walki. Żołnierze eskadry zdołali się przebić na Hel, gdzie dostali się
do rosyjskiej niewoli.
== Poligon w Wicku Morskim po II wojnie światowej ==
Dzisiejszy Ośrodek Szkolenia Poligonowego Wojsk Obrony
Przeciwlotniczej w Wicku Morskim obejmuje 3567 ha lądu i 90 000 ha
akwenu morskiego. Długość wzdłuż wybrzeża – 20 km, szerokość
na lądzie – 5 km i 32 km w głąb morza.
Od marca 1945 roku do wiosny 1946 był to zamknięty teren
wojskowy. W tym czasie zamieszkujący Wicko Morskie nieliczni
autochtoni zostali z niego wysiedleni. Początki ośrodka sięgają roku
1946, kiedy to w Niechorzu na zachód od Mrzeżyna Gryfickiego
powołano komendę poligonu nr 3. Był on wówczas w strukturach
wojsk lądowych. Sześć lat później, w 1952 roku, po kilkakrotnych
dyslokacjach ośrodek ostatecznie przeniesiono do Wicka Morskiego,
gdzie znaleziono wreszcie odpowiedni teren do ćwiczeń i strzelań
poligonowych.
W maju 1961 roku Komendę przeniesiono do Ustki. W okresie
swego funkcjonowania ośrodek kilkakrotnie zmieniał nazwę:
– 1946 – Ośrodek Szkolenia Poligonowego Artylerii Przeciwlotniczej,
– 1954 – Centralny Poligon Artylerii Przeciwlotniczej,
– 1961 – Filia Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych w Ustce,
– 1966 – Obóz Ćwiczeń i Poligon Artylerii Wojsk Obrony Przeciwlotniczej,
– 1970 – Ośrodek Szkolenia Poligonowego Artylerii i Wojsk
Obrony Przeciwlotniczej.
W latach 1970–1981 odbywały się na poligonie Centralne Zawody
Użyteczno-Bojowe Wojsk Obrony Przeciwlotniczej, wyłaniające
mistrzów celnego ognia. Garnizon Wicko Morskie utworzono
w 1974 roku. W skład poligonu włączono wówczas także lotnisko
wraz z jego infrastrukturą. Od tego momentu ośrodek był sukcesywnie rozbudowywany. Powstałe obiekty szkoleniowe, zaplecze
socjalne zaspokajały ówczesne potrzeby szkolących się wojsk.
Od sierpnia 1996 roku Ośrodek Szkolenia Poligonowego Wojsk
Obrony Przeciwlotniczej działa w strukturach organizacyjnych
Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej. Od początku lipca 2004
roku jest to Centrum Poligonowe Sił Powietrznych w Ustce. Koncepcja
jego funkcjonowania coraz bardziej przystaje do potrzeb
i oczekiwań ćwiczących wojsk. Swoje umiejętności sprawdzają tutaj
lotnicy, rakietowcy i radiotechnicy. Strzelają także oddziały i pododdziały
Wojsk Lądowych oraz Marynarki Wojennej. Coraz częściej
goszczą tu także przedstawiciele innych armii.
Rozpad Układu Warszawskiego i wynikające z tego polityczno-
-militarne konsekwencje zaowocowały znacznym poszerzeniem
możliwości wykorzystania tego poligonu. Realna stała się koncepcja
strzelań rakietowych .
W 1989 roku swoje zadania bojowe wykonały po raz pierwszy
obsługi zestawów rakietowych „Osa”. Od tego momentu można
mówić o najbardziej spektakularnym użyciu poligonu w Wicku
Morskim, czyli rakietowych strzelaniach przeciwlotniczych, które
miały miejsce po raz pierwszy w Polsce.
W 1992 roku testowano tu wprowadzane do wyposażenia polskiej
armii rakiety „Newy”, a w 1993 roku nowoczesne pociski
„Kuba” i w 1994 roku „Wołchowy”. W 1995 roku pojawiły się na
poligonie najbardziej technicznie zaawansowane pociski rodzimej
produkcji – „Krugi”. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że te ostatnie
były produkowane na podstawie licencji zachodnich.
Z okazji pobytu na poligonie ówczesnego prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej Lecha Wałęsy wybudowano reprezentacyjny budynek
mieszkalny. Od tego czasu służy on gościom rezydującym na
terenie poligonu. W czasie swojego istnienia na poligonie w Wicku
przebywali najwyżsi polscy dowódcy wojskowi wraz z ministrami
obrony.
Nieskrępowany obszar strzelecki, wręcz naturalne warunki pobytu
dla żołnierzy oraz dobra infrastruktura wojskowa spowodowały
ponadprzeciętne zainteresowanie prowadzeniem ćwiczeń na
tym terenie armii państw NATO. Z celami powietrznymi zmierzyli
się tu już przedstawiciele armii: Wielkiej Brytanii, Holandii, Niemiec,
Włoch, Czech, Węgier i Słowacji. Z ich pobytem wiążą się
względy marketingowe, pozwalające Ministerstwu Obrony Narodowej
pozyskiwać wcale nie małe środki finansowe.
Dla tych państw o atrakcyjności tego poligonu świadczą także
inne przesłanki. Przede wszystkim są tu relatywnie niskie koszty
przebazowania sprzętu oraz konkurencyjne ceny świadczonych
usług. To także możliwość odbywania całej gamy różnorodnych
strzelań i ćwiczeń, włącznie z desantowaniem morskim. Prowadzi
się tutaj wspólne ćwiczenia i strzelania w ramach szeroko pojęto
partnerstwa w ramach NATO. Chcąc uzyskać odpowiedni europejski
poziom poligonu i wysoką jakość świadczonych usług, od momentu
włączenia ośrodka w struktury WLOP w 1996 roku znacznie
go doinwestowano. Ośrodek Szkolenia Poligonowego Wojsk Obrony
Przeciwlotniczej Ustka przeistoczył się z peryferyjnego przeciwlotniczego
poligonu w nowoczesny, dobrze technicznie wyposażony,
prężny ośrodek szkolenia o rozwiniętym zapleczu socjalnym. Jest
on obecnie jednym z najbardziej znanych poligonów specjalistycznych
w Sojuszu Północno-atlantyckim.
Obecnie Centrum Poligonowe Sił Powietrznych w Ustce zapewnia
w szerokim zakresie możliwości szkolenia, ze strzelaniem bojowym
włącznie, praktycznie wszystkim rodzajom wojsk. Odbywają
się tu ćwiczenia i strzelania do celów powietrznych. Lotnicy prowadzą
ogień do celów nawodnych i powietrznych oraz bombardują cele
nawodne. Do celów nawodnych strzelają artylerzyści i rakietowcy
marynarki wojennej. Prowadzone są także strzelania szkolne
i sprawdzające oraz ćwiczenia połączone ze strzelaniem bojowym
pododdziałów czołgów, piechoty i obrony wybrzeża.
Do 1999 roku sezon ćwiczeń wojskowych rozpoczynał się wczesną
wiosną (na przełomie kwietnia i maja) i trwał do października.
Ze względu na uciążliwość strzelań dla przebywających w okresie
letnim turystów od 2002 roku ćwiczenia w lipcu i sierpniu odbywają
się przez jeden miesiąc.
Centrum posiada bogatą infrastrukturę poligonową. W jej
skład wchodzą między innymi: centralne stanowisko dowodzenia,
punkt dowódczo-obserwacyjny, osiem stanowisk ogniowych stałych,
a także doraźne stanowiska startowe dla przeciwlotniczych zestawów
rakietowych. Ciekawym obiektem architektonicznym zdaje się
być budynek centralnego stanowiska dowodzenia przypominający
futurystyczne dzieło ekstrawaganckiego architekta.
Znajduje się tu również wspomniane wyżej lotnisko z dwoma pasami
startowymi, tor taktyczny, pięć ośrodków szkolenia specjalistycznego,
strzelnica piechoty typu „B”, ośrodek sprawności fizycznej,
stadion sportowy i amfiteatr. W sumie może się tu szkolić 5 tysięcy żołnierzy. Obozowiska mają utwardzone podłoże przeznaczone
pod namioty, których część pochodzi jeszcze sprzed II wojny
światowej. Jest bieżąca woda, energia elektryczna, są sanitariaty,
kuchnie i stołówki żołnierskie. Dla miejscowych i przyjezdnych żołnierzy
zawodowych wybudowano w latach 70. internat, w którym
można zakwaterować 250 osób.
Na przestrzeni 59 lat polskiego użytkowania tego terenu służyło
tu wielu dowódców i komendantów. Wyjątkową postacią na przestrzeni tych kilkudziesięciu lat był
przedostatni komendant poligonu – płk dr inż. Jan Olech. Był on
pierwszym komendantem Ośrodka Szkolenia Poligonowego Wojsk
Obrony Przeciwlotniczej w Ustce utworzonego w 1996 roku. Warto
przypomnieć jego karierę zawodową. Po ukończeniu Wyższej Szkoły
Oficerskiej Wojsk Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie w 1969
roku, objął stanowisko dowódcy plutonu ogniowego, a potem dowódcy
baterii w pułku przeciwlotniczym. Po kilku latach wyznaczony
został na stanowisko starszego oficera kierowania ogniem
w Ośrodku Szkolenia Poligonowego Wojsk Obrony Przeciwlotniczej
w Ustce. W 1980 roku ukończył Wyższy Kurs Doskonalenia Oficerów,
a w 1984 roku studia w Akademii Sztabu Generalnego Wojska
Polskiego. Następnie pełnił obowiązki zastępcy komendanta ośrodka
– szefa wydziału poligonowego OSP WOPL Ustka, a od października
1990 roku komendanta. W 1998 roku ukończył Kurs Operacyjno-Taktyczny WLOP. W czerwcu 2002 roku obronił rozprawę
doktorską, uzyskując stopień naukowy doktora nauk wojskowych.
To jego zasługą była rozbudowa bazy poligonowej w obecnym jej
kształcie. Jako pierwszy dał przyzwolenie na masowe odwiedzanie
Wicka Morskiego przez dawnych jego mieszkańców. Sprzyjał
utrzymaniu nawiązanych kontaktów z miejscowymi szkołami,
a zwłaszcza ze Szkołą Podstawową w Korlinie. Sprzyjał i zachęcał
do odtwarzania dziejów tego miejsca. Od lutego 2004 roku pełni
obowiązki dowódcy Wojskowego Ośrodka Szkoleniowego Wojsk
Przeciwlotniczych w Koszalinie.
== Nazwy poligonu ==
| |||