Wikipedia

Konfederacja (historia Polski): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Mathiasrex (dyskusja | edycje)
345 374 edycje
szablon
Nie podano opisu zmian
Linia 1:
'''Konfederacja''' ([[Łacina|łac.]] ''confoederatio'', związek) – związek zawiązywany przez duchowych, [[szlachta|szlachciców]] i miasta w celu realizacji własnych celów lub w zastępstwie władzy państwowej, tworzony w [[Polska w okresie rozbicia dzielnicowego|Polsce]] i na [[Wielkie Księstwo Litewskie|Litwie]] w wiekach XIII-XIX. Jej genezy należy szukać w [[średniowiecze|średniowiecznym]] [[prawo oporu|prawie oporu]] ([[Łacina|łac.]] ''ius resistendi'') przeciwko władcy.
 
Charakterystyczną cechą konfederacji była przynależność imienna; spis jej członków sporządzano w akcie jej zawiązania. Jako, że zawiązanie następowało dla realizacji z góry określonego celu, konfederacja miała charakter czasowy.
 
== Początki ==
Pierwszymi tego typu związkami były konfederacje miejskie, powoływane w latach 1298, 1302, 1310, 1350 przez miasta [[Wielkopolska|Wielkopolski]]. Miały na celu m.in. ochronę bezpieczeństwa handlu i spokoju publicznego poprzez tępienie [[rozbój|rozboju]] na drogach. Konfederacja z 1350 roku przewidywała odbywanie wspólnych narad w razie niebezpieczeństwa, grożącego któremuś ze skonfederowanych miast.
 
Konfederacje wyłącznie rycerskie powstały w Polsce w drugiej połowie XIV wieku. Zwoływane były w obronie swobód szlacheckich przeciwko władzy centralnej, wpływom duchowieństwa i rozwojowi [[husyci|husytyzmu]]. W 1407 roku, w reakcji na zawiązanie konfederacji rycerskiej przeciwnej roszczeniom kleru, dotyczącym dziesięcin i sądownictwa, duchowieństwo zawiązało własną konfederację.
Linia 13:
 
== Rzeczpospolita Obojga Narodów ==
 
W czasie bezkrólewia po śmierci [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]] w 1572 roku wykształcił się nowy rodzaj tego typu związków: [[konfederacja kapturowa]], zastępująca najważniejsze instytucje państwa, które w normalnym trybie działały ''w imieniu króla'', gdy nie było monarchy.
 
W czasie konfederacji [[sejm walny|sejm]] zastępowała rada generalna konfederacji, na której decyzje w razie konieczności zapadały większością głosów. Wybrany przez szlachtę marszałek konfederacji sprawował władzę wykonawczą wraz z królem i [[Senat (I Rzeczpospolita)|Senatem]]. W czasie obowiązywania konfederacji zawieszano przynajmniej ''de iure'' prawa szlachty (zakaz pozbawiania wolności i konfiskaty mienia bez wyroku sądowego). <ref>Rozkwit i upadek I Rzeczypospolitej, pod redakcją Richarda Butterwicka, Warszawa 2010, s. 213.</ref>
 
Początkowo konfederacje obejmowały jedno tylko województwo, bądź ziemię ([[konfederacja wojewódzka]]). Konfederację, która obejmowała całe państwo, nazywano [[konfederacja generalna|konfederacją generalną]]. Konfederacje generalne zawiązywano osobno dla [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]] i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Władzę nad konfederacją obejmowała rada generalna konfederacji, na jej czele stał [[marszałek konfederacji]], u boku którego stali [[Konsyliarz konfederacji|konsyliarze]]. Zbrojną konfederacją dowodził [[regimentarz]]. Organem naczelnym konfederacji była walna rada, odpowiedzialna przed [[Sejm walny|sejmem]], wybierana przez [[sejmik konfederacki|sejmiki konfederackie]]. W czasie trwania konfederacji w jej organach obowiązywała zasada głosowania większością głosów. Ten ewenement ustrojowy doprowadził do powstania [[sejm skonfederowany|sejmu skonfederowanego]]. Kilka rad walnych konfederacji miało charakter sejmów nadzwyczajnych (1710, 1735).
 
Innym jeszcze rodzajem konfederacji były [[konfederacja żołnierska|konfederacje wojskowe]] (lub żołnierskie), zawiązywane przez nieopłacane wojska [[I Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Konfederacja_(historia_Polski)”