Handley Page Hampden: Różnice pomiędzy wersjami

|podpis grafiki =

|konstruktor =

|załoga = -• pilot<br />-• nawigator/bombardier/strzelec<br />-• radiooperator/strzelec (górne stanowisko strzeleckie)<br />-• strzelec (dolne stanowisko strzeleckie)

|lata produkcji = [[1938]] - [[1941]]

|wycofany =

|egzemplarze =

|liczba wypadków =

|liczba katastrof =

|ciąg silnika =

|wydłużenie =

|średnica wirnika =

|długość kadłuba =

|szerokość kadłuba =

|profil skrzydła =

|masa do lądowania =

|masa uzbrojenia =

|masa paliwa =

|zapas paliwa =

|prędkość minimalna =

|prędkość ekonomiczna =

|prędkość optymalna =

|prędkość patrolowa =

|prędkość dopuszczalna =

|prędkość holowania =

|wznoszenie w locie poziomym =

|wznoszenie w locie pionowym =

|prędkość minimalna opadania =

|pułap =

|pułap zawisu z wpływem ziemi =

|pułap zawisu bez wpływu ziemi =

|promień działania =

|długotrwałość lotu =

|rozbieg =

|dobieg =

|doskonałość =

|współczynnik obciążenia konstrukcji =

|liczba miejsc =

|przestrzeń ładunkowa =

|wyposażenie dodatkowe =

|commons =

''Hampden'' powstał jako następca bombowca [[Boulton Paul Sidestrand|Boulton Paul ''Sidestrand'']] w ramach konkursu ogłoszonego przez brytyjskie Ministerstwo Lotnictwa w [[1932]] roku. Do konkursu przedstawiono projekty czterech wytwórni: [[Bristol Aeroplane Company|Bristol]], [[Gloster]], [[Handley Page]] i [[Vickers Aircraft Co.]], z których wytypowano dwa: Handley Page i Vickers (oba projekty rozwijały się równolegle, a efektem prac Vickersa był [[Vickers Wellington|''Wellington'']]).

Zespół konstruktorów wytwórni Handley Page przedstawił projekt samolotu o konstrukcji skorupowej, całkowicie metalowej z podwójnym usterzeniem pionowym na końcu charakterystycznej belki ogonowej. Powierzchnie sterowe pokryto płótnem. Pod belką przewidziano dolne stanowisko strzeleckie w postaci wieżyczki zapożyczonej z wcześniejszego projektu wytwórni Handley Page, samolotu [[Handley Page Heyford|'''Heyford''']]. Drugie stanowisko strzeleckie znajdowało się na grzbiecie kadłuba, a na dziobie miała być zamontowana trzecia wieżyczka, jednak ze względu na brak dostępnej odpowiedniej konstrukcji zrezygnowano z niej. Kadłub samolotu był bardzo wąski i wysoki, co utrudniało ewentualny przyszły montaż takiej wieżyczki. Ten charakterystyczny kształt kadłuba choć zapewniał doskonałą widoczność pilotowi przyczynił się do nadania tej maszynie nieoficjalnej nazwy ''Latającej kijanki'' (Flying Tadpole) lub ''Latającej walizki'' (Flying Suitcase). Skrzydła zamontowano w połowie wysokości kadłuba. Wyposażono je w automatyczne [[Skrzela (lotnictwo)|sloty]] na krawędziach natarcia i [[Klapy (lotnictwo)|klapy]] na krawędziach spływu, co miało zwiększyć siłę nośna i przyczynić się do skrócenia rozbiegu samolotu do poniżej 500 metrów. Na płatach zamontowano silniki ze śmigłami o zmiennym skoku. ''Hampden'' był pierwszym samolotem wytwórni Handley Page z chowanym podwoziem. Po trzech latach od zbudowania pierwszej makiety samolotu pierwszy prototyp oznaczony ''H.P.52'' wzbił się w powietrze [[21 czerwca]] [[1936]] roku.

Samolot napędzały dwa 9-cylindrowe [[silnik gwiazdowy|silniki gwiazdowe]] [[Bristol Pegasus XVIII|''Pegasus XVIII'']] z dwustopniową sprężarką o mocy 1000 KM. Prędkość maksymalna prototypu wynosiła 426 km/h, masa 7258 kg, a udźwig bomb 1814 kg bomb. Uzbrojenie strzeleckie stanowiły ruchome [[Karabin maszynowy Vickers K|karabiny maszynowe Vickers K]] zamontowane na górnym i dolnym stanowisku strzeleckim oraz na dziobie samolotu. Ponadto po lewej stronie kadłuba pod kabiną pilota zamontowano stały karabin maszynowy Browning.

W połowie 1938 roku rozpoczęto produkcję seryjną samolotu Mk I, nazwanego na cześć hrabiego Johna Hampdena, polityka żyjącego w latach 1595 – -1643. Licencyjnie budowano ''Hampdeny'' w [[English Electric Co.]] gdzie do połowy marca 1942 roku wyprodukowano ogółem 770 egzemplarzy tych samolotów. Drugim licencyjnym producentem ''Hampdenów'' było kanadyjskie konsorcjum [[Canadian Associated Aircraft Ltd.]] w którego skład wchodziło 6 mniejszych wytwórni lotniczych. Od [[9 sierpnia]] [[1941]] roku wyprodukowano w [[Kanada|Kanadzie]] i dostarczono do Wielkiej Brytanii drogą powietrzną przez Islandię i Irlandię Północną 160 bombowców, a macierzystą wytwórnię Handley Page opuściło 500 egzemplarzy (i 2 prototypy).

Konsorcjum kanadyjskie, obawiając się problemów z dostarczaniem silników ''Pegasus'' wyposażyło na próbę 2 egzemplarze bombowca w silniki ''Wright "Cyclone"„Cyclone” GR-1829-G105A'' o mocy 1100 KM, oznaczając je jako ''Hampden'' Mk II. Modyfikacja ta okazała się jednak zbędna i zaniechano jej.

Pod koniec 1941 roku postanowiono przystosować ''Hampdeny'' do roli samolotów torpedowych, przez poszerzenie kadłuba i zmodyfikowanie komory bombowej tak, żeby było możliwe podwieszenie [[Torpeda|torpedy]] lotniczej [[Torpeda lotnicza Mk XII|Mk XII]]. Torpeda umieszczona w komorze bombowej wystawała z niej na ok. 9 cm, co uniemożliwiało całkowite domknięcie się drzwi komory. Samolot w tej wersji był oznaczony jako ''Hampden T.B.''. Ogólnie przebudowano do tego standardu tylko 144 samoloty, a rywalizację o konstrukcję samolotu torpedowego wygrała firma Bristol z samolotem [[Bristol Beaufort|''Beaufort'']].

Po podpisaniu pierwszego kontraktu na dostawę bombowców z firmą Handley Page zamówiono 100 egzemplarzy w montowni firm Short i Harland w Irlandii Północnej. Firmy te tak samo jak konsorcjum kanadyjskie obawiając się kłopotów w dostawach silników Pegasus, postanowiły zastosować inne, 24-cylindrowe czterorzędowe silniki '''Dagger VIII''' w układzie '''H''' produkcji firmy ''Napier''. Jako platformy testowej użyto prototypu H.P.53, który po wyposażeniu w nowe silniki oznaczono jako '''Hareford'''. [[OblatywanieBadania samolotuw locie|Oblot]] odbył się [[1 lipca]] [[1937]] roku. Silniki ''Dagger'' okazały się bardzo nieudane i jednostki do których trafiły te samoloty szybko się ich pozbyły. Część z nich przebudowano z powrotem do standardu Mk I.

Pierwsze seryjne samoloty ''Handley Page Hampden B Mk I'' otrzymały we wrześniu [[1938]] roku dywizjony bombowe [[Royal Air Force|Royal Air Force (RAF)]]: 49, 50 i 83.

Pierwsze loty bojowe samoloty ''Handley Page Hampden'' wykonały samoloty z 144 dywizjonu bombowego w dniu [[29 września]] [[1939]] roku atakując niemieckie okręty koło wyspy [[Helgoland]]. W dniu [[18 grudnia]] [[1939]] roku samoloty te wspólnie z samolotami [[Vickers Wellington]] bombardowały lotniska na terenie Niemiec. W dniach 19 – -[[20 marca]] [[1940]] roku samoloty ''Hampden'' wzięły udział w bombardowaniu niemieckiej wyspy [[Sylt]].

Ze względu na bardzo słabe uzbrojenie obronne i ponoszone w związku z tym duże straty już w grudniu 1939 rozpoczęto wycofywanie ich z dziennych misji bombowych. W ramach przeróbek do roli bombowca nocnego zmodyfikowano układ wydechowy na tłumiący płomienie wylotowe, zamontowano opancerzenie dla załogi, oraz ulepszono uzbrojenie obronne przez zamontowanie podwójnych sprzężonych karabinów Vickersa w obu stanowiskach strzeleckich (w stanowisku dziobowym pozostał jeden Vickers). Na początku 1940 bombowce ''Hampden'' zrzucały ulotki nad terytorium Niemiec, a później wykonywały standardowe bombardowania, oraz misje stawiania min. Samoloty ''Handley Page Hampden'' brały udział w operacjach bombardowania obiektów w Zagłębiu Ruhry w dniach 15 – -[[16 maja]] [[1940]] roku, zakładów przemysłowych w [[Dortmund]]zie latem [[1940]] roku, doków w stoczni w [[Kilonia|Kilonii]], zbombardowanie w nocy z 1 na [[2 lipca]] [[1940]] roku , gdzie znajdował się niemiecki pancernik [[Scharnhorst (1939)|"Scharnhorst"„Scharnhorst”]]. W nocy z 25 – -[[26 sierpnia]] [[1940]] roku wspólnie z grupą samolotów [[Armstrong Whitworth Whitley]] po raz pierwszy w czasie II wojny światowej zbombardowały [[Berlin]], a w nocy z 16 na [[17 grudnia]] [[1940]] roku brały udział w bombardowaniu [[Mannheim]].<br />

W [[1941]] roku samoloty ''Handley Page Hampden'' brały udział w następujących akcjach: w dniach 13 – -[[14 kwietnia]] zrzuciły pierwsze brytyjski miny magnetyczne na wody przybrzeżne [[Dania|Danii]], w dniu [[24 lipca]] brały udział w operacji przeciwko niemieckim okrętom „Scharnhorst”, „[[Gneisenau (1938)|Gneisenau]]” i „[[Prinz Eugen]]”.

Jeden z bombowców ''Hampden'' zatopił również niemiecki okręt podwodny [[U-227]]. <br />

W [[1942]] roku do głównych zadań samolotów ''Handley Page Hampden'' należały od marca loty torpedowo-bombowe. W nocy z 3 – -[[4 marca]] zbombardowały zakłady Renault, a z 14 na [[15 września]] port i stocznię w [[Wilhelmshaven]].

* {{Cytuj pismo |nazwisko=Holicki |imię=Wojciech |tytuł=Handley Page Hampden|czasopismo= [[Nowa Technika Wojskowa]]|oznaczenie=1999 |wolumin=nr 2|strony=str. 42-48|id={{ISSN|1230-1655}}}}

* [http://www.military.cz/british/air/war/bomber/hampden/hampden_en.htm Zdjęcia]

* [http://www.mablehome.com/airpassion/air-museums/langley/hampden.htm Hampden -– Canadian Museum of Flight]