Wincenty Styś: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Styś-tablica.JPG|thumb|250 px|Tablica pamiątkowa naprzy Uniwersyteciewejściu Ekonomicznymdo audytorium im. prof. Wincentego Stysia Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu]]

'''Wincenty Styś''' (ur. [[30 lipca]] [[1903]] r. we wsi [[Husów]] k. [[Łańcut]]a - zm. [[21 kwietnia]] [[1960]] r. we [[Wrocław]]iu) - był– pionierempionier ekonomii we wrocławskim ośrodku nauki po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]], badacz ekonomicznych i społecznych problemów wsi i rolnictwa, współtwórca [[Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu|Wyższej Szkoły Handlowej we Wrocławiu]] i później jej rektor, nauczyciel akademicki oraz działacz społeczny w okresie zagospodarowania ziem zachodnich.

Jego ojciec posiadał 1,5 ha ziemi i aby wyżywić rodzinę, dorabiał jako organista w miejscowym kościele. Przedstawienie działalności tego przedstawiciela nauki wymaga nawiązania do jego biografii, znajdujemy w niej bowiem istotne elementy, które są pomocne w zrozumieniu rodowodu wielu jego tez naukowych i ukazaniu ich znaczenia , a także przyczyn zrywów i zastojów w jego działalności uniwersyteckiej. Trzeba zacząć od stwierdzenia, że ojciec uczonego należał do światłych mieszkańców wsi, a na uwagę w tym miejscu zasługuje także dlatego,że przekonany o uzdolnieniach syna do nauki nie narzucał mu kierunku kształcenia i przyszłego zawodu, ale z bezprzykładnym poświęceniem wspomagał jego wysiłki do zdobywania kolejnych szczebli wykształcenia. Dzięki temu w 1922 r., po 8 latach nauki, uzyskał świadectwo dojrzałości w Państwowym Gimnazjum Realnym w Łańcucie i w tym samym roku , pomimo ciężkich warunków materialnych, rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie; dwukrotnie je przerywał - raz z powodu braku pieniędzy, a drugi raz ze względu na chorobę.

Po uzyskaniu w 1928 rroku dyplomu magistra praw przez dwa lata pracował w Małopolskim Towarzystwie Rolniczym we Lwowie jako instruktor kół młodzieży wiejskiej, sam będąc członkiem takiego koła w Tuczempach. Obserwacje życia wsi skłoniły go do nawiązania współpracy z prof. [[Franciszek Bujak (historyk)|Franciszkiem Bujakiem]] i [[Stefan Inglot|Stefanem Inglotem]] przy zakładaniu i redagowaniu miesięcznika problemowego "[[Wieś i Państwo]]", którego publikacje zmierzały do podnoszenia na wyższy poziom kultury "twórców chleba", rozwoju różnych form spółdzielczości, doskonalenia form wiejskiego współżycia itp.

Działalność naukową W. Stysia otwiera rok 1930, w którym podjął pracę jako asystent w Katedrze Ekonomii Społecznej w Uniwersytecie lwowskim, uzyskując w 1931 r stopień naukowy doktora ekonomii. W latach 1932- 1934 przebywał jako stypendysta Fundacji Rockefellera w słynnych ośrodkach nauki ekonomii - Wiedniu, Cambridge, Rzymie i Paryżu. Po powrocie ze studiów zagranicznych otworzył w Uniwersytecie Lwowskim przewód habilitacyjny, kończąc go w lipcu 1936 rroku. W tym też roku został powołany na stanowisko zastępcy profesora na Wydziale Rolniczo-Leśnym Politechniki Lwowskiej, gdzie do wybuchu wojny wykładał ekonomię, politykę agrarną, prowadząc równocześnie zajęcia na uniwersytecie.

W okresie okupacji także czuł się pracownikiem Uniwersytetu uczestnicząc w tajnym nauczaniu na Wydziale Prawa. Powojenna działalność W. Stysia związana jest z Wrocławiem, gdzie na apel organizatorów Uniwersytetu przybywa w 1945 r. i obejmuje stanowisko kierownika katedry Ekonomii, z chwilą zaś powstania WSH- także katedrę w tej Uczelni. Ten okres obfituje w wydarzenia, które przyczyniają się zarówno do wzlotów jak załamań jego działalności. Najpierw należy odnotować jego społeczną działalność nad zagospodarowaniem Ziem Zachodnich. Wówczas pracował aktywnie w Radzie Naukowej dla Zagadnień Ziem Odzyskanych, na posiedzeniach której prezentował własne koncepcje osadnictwa i ustroju obszarów wiejskich.Jako działacz społeczny nie poprzestawał na głoszeniu swych poglądów i teoretycznym ich uzasadnianiu- jeździł w strony dzieciństwa i ściągał w okolice Wrocławia rodziny chłopskie, którym pomagał osiedlić się i wraz z którymi organizował według własnej koncepcji spółdzielnie osadniczo-parcelacyjne. Kiedy jednak w 1948 r przyjęto kurs na kolektywizację rolnictwa wg wzoru Radzieckiego poglądy Stysia okazały się nie do pogodzenia. Krytyczne wypowiedzi tego uczonego o kolektywizacji wsi doprowadziły do serii dyskryminacyjnych posunięć - odwołania z funkcji kierownika katedry ekonomii i odsunięcia od zajęć dydaktycznych w tej dyscypliny oraz przeniesienia go do katedry historii. Oznaczało to załamanie się działalności tego uczonego na blisko 9 lat. Dopiero po październiku 1956 r dyskryminacja jego osłabła. Na krótko nastąpił okres wielu satysfakcji życiowych. W styczniu 1957 r wrócił na stanowiska kierownicze w katedrach ekonomii na Uniwersytecie i WSE. Został też pierwszym wybieralnym rektorem WSE i laureatem nagrody miasta Wrocławia, został też odznaczony Krzyżem Oficerskim [[Order Odrodzenia Polski|Orderu Odrodzenia Polski]]. W roku 1958 , w 55 roku życia otrzymał nominację na profesora zwyczajnego . W roku 1959 r wyszło drukiem jego obszerne dzieło pt. „Współzależność rozwoju rodziny chłopskiej i jej gospodarstwa”. Został prezesem Oddziału Wrocławskiego i członkiem Zarządu Głównego PTE. Dwukrotnie wyjeżdżał do Londynu i innych ośrodków Anglii, wygłaszał tam referaty oparte na własnych badaniach. W 1959 r. powtórnie został wybrany rektorem WSE, ale wybór ten nie zyskał już akceptacji ministra szkolnictwa wyższego. Oznaczało to, że kraj nasz wszedł już w okres odwrotu od reform ustrojowych zapowiadanych po pierwszy buncie poznańskich robotników w 1958 rroku.

Działalność naukowo-badawcza Stysia obejmuje blisko 30-letni okres, licząc od ukazania się pierwszej jego publikacji w [[1931]] r. do ostatnich chwil jego życia w [[1960]] rroku. W tym przedziale czasowym , z wyłączenie lat II wojny światowej, napisał i opublikował 68 prac naukowych, referatów i wypowiedzi w dyskusjach.

Do wyjątkowych cech osobowości Stysia zalicza się także i to, że należał do nielicznego grona profesorów uniwersyteckich, o chłopskim rodowodzie, którzy za swoją powinność uważali podejmowanie uczynków na rzecz środowiska, z którego pochodzili. Dlatego podobnie jak jego mistrz - prof. Franciszek Bujak napisał monografię naukową swojej wsi rodzinnej, wsi Husów, której nadał tytuł: ''Drogi postępu gospodarczego wsi. Studium szczegółowe na przykładzie zbiorowości próbnej wsi Husowa'' (wyd. WTN, Wrocław 1947 r.). W tej wielowątkowej książce autor przedstawił historię 153 gospodarstw wsi Husów, które istniały w [[1787]] r, a następnie na podstawie materiałów źródłowych odtworzył genealogię rodzin chłopskich i ewolucję ustroju rolnego tej wsi do [[1937]] r, a więc w ciągu 150 lat. We wstępie do tej książki Styś zamieścił wielce znamienne wyznanie, że do jej napisania skłoniło go nieodparte dążenie, by Husów mógł się poszczycić własną naukową monografią, a przez to by móc spłacić w jakiejś części dług wdzięczności wobec rodziny i wsi, które go ukształtowały jako człowieka. Pracę zadedykował młodzieży wiejskiej, zwracając się do niej z następującymi słowami: ''"Prace tę poświęcam Młodzieży Wiejskiej z gorącym życzeniem, by szlaki dotychczasowego rozwoju wsi poznawszy, odważnie wstępowała na drogi prowadzące do lepszej przyszłości''" (Drogi postępu, s.5) O tej monografii P. Kapuściński (na łamach Życia Gospodarczego nr 29 z 1980 r.) napisał: ''"...monografia Husowa stanowi najwspanialszy pomnik, jaki autor wystawił swej rodzinnej wiosce, jakim może poszczycić się mało która wieś w Polsce. Ta unikalna praca zawiera wszystko na temat Husowa i jego mieszkańców. Wszystko o gospodarce, o produkcji, o tym, jak husowianie żyli przed wojną, w jakich domach mieszkali, jak się odżywiali, ile wydawali rocznie na jedno gospodarstwo. Kopalnia bardzo szczegółowych wiadomości na temat bytu chłopów i stosunków społecznych tej wsi. Frapująca możliwość konfrontowania ich ze współczesnością"''.