Friedrich Wilhelm Bessel: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Friedrich Wilhelm Bessel.jpeg|thumbmały|Friedrich Wilhelm Bessel]]

'''Friedrich Wilhelm Bessel''' (ur. 22 lipca 1784 w [[Minden (Nadrenia Północna-Westfalia)|Minden]], zm. 17 marca 1846 w Królewcu, obecnie [[Kaliningrad]], Rosja) – [[Niemcy|niemiecki]] [[astronomia|astronom]], [[geodezja|geodeta]] i [[matematyka|matematyk]], który dokonał pomiarów położenia ok. 50 tys. gwiazd. Pozwoliło to po raz pierwszy dokładnie wyznaczyć odległości międzygwiezdne. Od roku 1810 profesor uniwersytetu w Królewcu. Założył tam obserwatorium astronomiczne, którym kierował.

Sformułował i rozwiązał [[równanie różniczkowe]] opisujące drgania [[Membrana (akustyka)|membrany]] kołowej, zwane [[równanie Bessela|równaniem Bessela]]. Rozwiązaniami tego równania są [[funkcje Bessela]]. W 1804 napisał artykuł na temat [[Kometa Halleya|komety Halleya]], w którym matematycznie wyznaczył jej orbitę ( na podstawie obserwacji przeprowadzonych w 1607 roku). Pracę tę przesłał astronomowi [[Heinrich Wilhelm Olbers|H.W. Olbersowi]], który wysoko ją ocenił i doprowadził do jej opublikowania w piśmie "Monatliche„Monatliche Correspondenz"Correspondenz” w październiku 1804. W 1826 udoskonalił wahadło sekundowe, którego długość wyznaczył tak, aby okres ruchu trwał dokładnie 1 s. W latach 1831-1832 kierował pomiarami geodezyjnymi łuku południka w [[Prusy Wschodnie|Prusach Wschodnich]], a w 1841 wyznaczył wartość mimośrodu elipsoidalnego kształtu Ziemi, jako równą 1/299. Liczba ta określa odchylenie kształtu Ziemi od kształtu doskonale kulistego. Pierwszy wykorzystał [[heliometr]] -– przyrząd do pomiaru pozornej średnicy Słońca. Ustalił dokładne pozycje tysięcy poszczególnych gwiazd, co umożliwiło mu obserwację niezmiernie małych, lecz znaczących ruchów tych obiektów względem siebie. Udowodnił, że ''[[61 Cygni'']], po wprowadzeniu odpowiedniej korekty, wykonuje w ciągu roku pozorny ruch po elipsie. Ten okresowy ruch, zw. [[Paralaksa|paralaksą]], można interpretować jako wynik ruchu Ziemi wokół Słońca. Astronom wykazał, że 2 jasne gwiazdy -– ''[[Syriusz]] i [[Procjon'']] -– wykonują minimalne ruchy. Zjawisko to można wytłumaczyć, zakładając, iż w sąsiedztwie znajdują się niewidoczne obiekty zakłócające ich ruch. Istnienie takich ciał niebieskich, nazwanych obecnie Syriuszem B. i Procjonem B., zostało potwierdzone już po jego śmierci. Również odkrycie planety [[Neptun]] można w dużym stopniu przypisać astronomowi. W artykule z 1840 zwrócił on bowiem uwagę na obserwowane przez siebie niewielkie nieregularności orbity Urana[[Uran]]a, które przypisał wpływowi nieznanej planety położonej jeszcze dalej. Bessel był uczonym, którego praca stworzyła podstawy do oceny skali Wszechświata, wielkości gwiazd, [[galaktyka|galaktyk]] i ich [[Gromada galaktyk|gromad]]. Ponadto wprowadził udoskonalenia techniczne do dokładnego określenia pozycji i pomiarów ciał niebieskich w astronomii, do mechaniki nieba, badania ruchów ciał niebieskich, a także do badania rozmiaru i kształtu Ziemi. Poszerzył zasób pojęć matematycznych o funkcje -– obecnie znane jako funkcje Bessela- – które po raz pierwszy były zastosowane w 1817, do wyznaczania ruchów trzech ciał będących pod wpływem wzajemnej grawitacji.<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Encyklopedia Britannica |wydawnictwo wydawca = KURPISZ S.A. | miejsce = Poznań |rok data = 2006 | strony = 23-24 | isbn = 978-83-60563-0|}}</ref> Od roku 1810 profesor uniwersytetu w Królewcu.

W uznaniu jego zasług jedną z planetoid nazwano [[(1552) Bessel]].