Faszyzm: Różnice pomiędzy wersjami

'''Faszyzm''' ([[język włoski|wł.]] ''fascismo'', od [[łacina|łac.]] ''[[fasces]]'' – wiązki, rózgi liktorskie i wł. ''fascio'' – wiązka, związek) – [[doktryna polityczna]] powstała w okresie [[Dwudziestolecie międzywojenne|międzywojennym]] we [[Włochy|Włoszech]], sprzeciwiająca się [[demokracja|demokracji]] [[parlament]]arnej, głosząca kult państwa ([[statolatria|statolatrię]], [[totalitaryzm|totalitarne]] silne przywództwo, [[terror]] [[państwo]]wy i solidaryzm społeczny). Faszyzm podkreślał wrogość wobec zarówno [[liberalizm]]u, jak i [[komunizm]]u. Początkowo nazwa odnosiła się tylko do włoskiego pierwowzoru, później była stosowana wobec pokrewnych ruchów w latach 20. i 30. [[XX wiek]]u, zwłaszcza [[Narodowy socjalizm|narodowego socjalizmu]] w Niemczech, oraz współczesnych ruchów wywodzących się z partii faszystowskich ([[neofaszyzm]] i postfaszyzm). Faszyzm uważanyUważana jest napowszechnie ogółokreślany za doktrynęjako [[skrajna prawica|skrajnie prawicową]] lub (przez takich politologów jak [[Zeev Sternhell]], [[Hugh Seton-Watson]], [[Eugen Weber]]) hybrydalną, tzn. łączącą elementy lewicowe i prawicowe<ref>Zeev Sternhell, ''Neither Right nor Left: Fascist Ideology in France'', Princeton Univ. Press, 1995 (ISBN 0-691-00629-6), passim; idem, ''The Birth of Fascist Ideology. From Cultural Rebellion to Political Revolution'', Princeton 1994, s. 233-254; [http://www.newsweek.pl/Europa/faszyzm-byl-intelektualna-rewolucja,61767,2,1.html idem, Faszyzm był intelektualną rewolucją<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]; ''Faszyzmy europejskie (1922-1945) w oczach współczesnych i historyków'', pod red. Jerzego W. Borejszy, Warszawa 1979, s. 321-345, 389-409. Występują też odmienne interpretacje: w kręgach liberalno-konserwatywnych popularna jest teoria o lewicowym charakterze faszyzmu (Josef Schüßlburner, ''Czerwony, brunatny i zielony socjalizm'', Wrocław 2008, s. 16-21), natomiast Seymour Lipset klasyfikował faszyzm jako „ekstremizm centrum” (''Faszyzmy europejskie (1922-1945) w oczach współczesnych i historyków'', pod red. Jerzego W. Borejszy, Warszawa 1979, s. 304-320).</ref>. Sami faszyści odrzucali tradycyjny podział, uważając go za przestarzały; twierdzili, że nie są "ani prawicą, ani lewicą"<ref>Robert O. Paxton, ''Anatomia faszyzmu'', Poznań 2005, s. 12.</ref>.

Następujące elementy są najczęściej wymieniane jako integralne części faszyzmu: [[nacjonalizm]], [[etatyzm]], [[militaryzm]], [[imperializm]], [[totalitaryzm]], [[antykapitalizm]], [[antykomunizm]], [[korporacjonizm]], [[populizm]], [[kolektywizm]] oraz opozycja do politycznego i ekonomicznego [[liberalizm]]u<ref>[[Robert Paxton|Paxton, Robert O]]. 2004. ''The Anatomy of Fascism''. New York: Alfred A. Knopf, ISBN 1-4000-4094-9.</ref><ref>[[Stanley G. Payne|Payne, Stanley G]]. 1995. ''A History of Fascism, 1914-45''. Madison, Wisc.: University of Wisconsin Press ISBN 0-299-14874-2.</ref><ref>„populism,” See: Fritzsche, P. 1990. ''Rehearsals for Fascism: Populism and political mobilization in Weimar Germany''. New York: Oxford Univ. Press.</ref><ref>„collectivism.” Encyclopædia Britannica. 2007. Encyclopædia Britannica Online. 12 stycznia 2007 [http://www.britannica.com/eb/article-9024764] „Collectivism has found varying degrees of expression in the 20th century in such movements as socialism, communism, and fascism.”; Grant, Moyra. Key Ideas in Politics. Nelson Thomas 2003. strona 21; De Grand, Alexander. Italian Fascism: Its Origins and Development. U of Nebraska Press. strona 147 „Nationalism, statism, and authoritarianism culminated in the cult of the Duce. Finally, collectivism was important...Despite general agreement on these four themes, it was hard to formulate a definition of fascism...”.</ref><ref>[[Roger Griffin|Griffin, Roger]]. 1991. ''The Nature of Fascism''. New York: St. Martin’s Press. strona 26: „Fascism is a genus of political ideology whose mythic core in its various permutations is a palingenetic form of populist ultra-nationalism”.</ref><ref>[[Ernst Nolte|Nolte, Ernst]] ''The Three Faces Of Fascism: Action Française, Italian Fascism National Socialism'', translated from the German by Leila Vennewitz, London: Weidenfeld and Nicolson, 1965.</ref><ref>[[Roger Eatwell|Eatwell, Roger]]. 1996.''Fascism: A History.'' New York: Allen Lane.</ref>.