Sąd kapturowy: Różnice pomiędzy wersjami

'''Sąd kapturowy''', kaptur – nadzwyczajny [[sąd]] w dawnej [[I Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]]. Sądy były powoływane po ziemiach przez [[sejmik kapturowy|sejmiki kapturowe]] w czasie [[bezkrólewie|bezkrólewia]], kiedy to zawieszały swą działalność wszystkie sądy zwykłe, wyrokujące w imieniu władcy. Były dwuinstancyjne – sąd [[konfederacja (historia Polski)|konfederacji generalnej]] pełnił rolę [[sąd apelacyjny|sądu apelacyjnego]]. Sądziły kolegialnie i w przyspieszonym trybie przestępstwa przeciw bezpieczeństwu mienia lub osób, porządkowi publicznemu lub skierowane przeciwko [[I Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]]. Po [[wolna elekcja|elekcji]] króla kończyły swą działalność, zaś [[elekt]] musiał zaś zatwierdzić wydane przez nie wyroki. Istnieje co najmniej kilka tez dotyczących tej nazwy. Najczęściej podaje się, że pochodzi ona od czarnych kapturów noszonych przez członków sądów na znak żałoby po zmarłym królu.

Istnieje co najmniej kilka tez dotyczących tej nazwy. Najczęściej podaje się, że pochodzi ona od czarnych kapturów noszonych przez członków sądów na znak żałoby po zmarłym królu. Błędne jest potoczne użycie terminu "sąd kapturowy" jako synonimu sądu działającego w tajemnicy i sądzącego oskarżonych bez prawa do obrony.

W okresie tzw. bezkrólewia (pierwsze w Polsce po śmierci [[Ludwik Węgierski|Ludwika Węgierskiego]] 1382-84) pełnia władzy przechodziła w ręce szlachty. Początkowo brak było unormowań co do modelu sprawowania władzy w czasie bezkrólewia, nie było zresztą ku temu palącej potrzeby, gdyż okres bezkrólewia był krótkotrwały. Sytuacja zmieniała się po śmierci Zygmunta Augusta w 1572 roku, wówczas wyłoniły się tzw. sądy kapturowe zwane także w skrócie kapturami. W dokumencie z 1 V 1574 roku król [[Henryk Walezy]] potwierdza wyroki sądów kapturowych. W skład sądów wchodzili sędziowie szlacheccy wybierani na sejmikach kapturowych. W tworzeniu sądów kapturowych obowiązywała zupełna decentralizacja, tzn. każde województwo, a nawet każda ziemia (o ile zbierała się na osobnych zjazdach), wybierała deputatów i pisarza, którzy stanowili sąd kapturowy w danej ziemi, czy województwie. Powaga sądów kapturowych była olbrzymia. Zbierały się co 6 tygodni na kadencję 3-tygodniową w grodach lub, w zależności dood potrzeb, w innych miejscach. Swą działalność kończyły na 3 tygodnie przed koronacją nowo obranego króla. Zajmowały się wszelkimi rodzajami przestępstw i występkami przeciw obowiązującym prawom, a przede wszystkim: podpaleniami, zabójstwami i rabunkami. Sądy te miały ogromneznaczne kompetencje policyjne – od przeprowadzania rewizji po aresztowania. Co istotne –, nie zajmowały się sprawami cywilnymi. Sądy kapturowe zostały ostatecznie rozwiązane uchwałą sejmową z 1768 roku, która polecała sądzenie i ściganie wszelkich spraw podczas bezkrólewia jurysdykcjom zwyczajnym.

==Bibliografia==

*Gloger Z., ''Encyklopedia staropolska'', t. 3, wyd. 3, Warszawa 1974, s. 3-5