Wikipedia

Wojna prusko-austriacka: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Anulowanie wersji 38388660 autora 89.70.126.226 (dyskusja) - niepożądane linkowanie w nagłówkach, usunięcie zbędnych linków do dat, WP:SK, drobne redakcyjne
Linia 11:
|terytorium =
|strona1 = {{flaga|Prusy|1892}} [[Królestwo Prus]]<br />{{flaga|Włochy|1861}} [[Zjednoczone Królestwo Włoch|Królestwo Włoch]]<br />oraz kilka innych państw-członków Związku Niemieckiego
|strona2 = {{flaga|Austria|1804}} [[Cesarstwo Austrii|Cesarstwo Austriackie]]<br />[[Plik:Flagge Königreich Sachsen (1815-1918).svg|22px|border|22px]] [[Królestwo Saksonii]]<br />[[Plik:Flag of Hanover 1837-1866.svg|22px|border|22px]] [[Hanower (państwo)|Królestwo Hanoweru]]<br />[[Plik:Flag of Bavaria (striped).svg|22px|border|22px]] [[Królestwo Bawarii]]<br />oraz kilka innych państw-członków Związku Niemieckiego
|dowódca1 = {{flaga|Prusy|1892}} [[Helmut Karl Bernhard von Moltke|Helmuth von Moltke]]<br />{{flaga|Prusy|1892}} [[Albrecht von Roon]]
|dowódca2 = {{flaga|Austria|1804}} [[Ludwig von Benedek]]
Linia 19:
|straty2 = ok. 71 000 zabitych i rannych
}}
'''Wojna prusko-austriacka''' ([[język niemiecki|niem.]] '''Deutscher Krieg''', '''Preußisch-Deutscher Krieg''', [[język czeski|czes.]] '''Prusko-rakouská válka''') – konflikt zbrojny pomiędzy [[Królestwo Prus|Królestwem Prus]], [[Zjednoczone Królestwo Włoch|Królestwem Włoch]] i kilkoma państwami-członkami [[Związek Niemiecki|Związku Niemieckiego]], a [[Cesarstwo Austrii|Cesarstwem Austriackim]], [[Królestwo Saksonii|Saksonią]], [[Hanower (państwo)|Królestwem Hanoweru]], [[Królestwo Bawarii|Królestwem Bawarii]] oraz kilkoma państwami-członkami [[Związek Niemiecki|Związku Niemieckiego]], w dniach od [[16 czerwca]] do [[23 sierpnia]] [[1866]].▼
 
==Podłoże==▼
{{Galeria
|Nazwa=Obelisk ofiar wojny
|wielkość= 200
|pozycja=leftright
|margines_lewy=1em
|Plik:NowaRudaCmentarz1.JPG| Obelisk poświęcony zmarłym w wojnie 1866 r., w [[Nowa Ruda|Nowej Rudzie]]
|Plik:NowaRudaCmentarz.JPG ‎|Tablica na obelisku ofiar wojny z 1866 r. w Nowej Rudzie
}}
▲'''Wojna prusko-austriacka''' ([[język niemiecki|niem.]] '''Deutscher Krieg''', '''Preußisch-Deutscher Krieg''', [[język czeski|czes.]] '''Prusko-rakouská válka''') – konflikt zbrojny pomiędzy [[Królestwo Prus|Królestwem Prus]], [[Zjednoczone Królestwo Włoch|Królestwem Włoch]] i kilkoma państwami-członkami [[Związek Niemiecki|Związku Niemieckiego]], a [[Cesarstwo Austrii|Cesarstwem Austriackim]], [[Królestwo Saksonii|Saksonią]], [[Hanower (państwo)|Królestwem Hanoweru]], [[Królestwo Bawarii|Królestwem Bawarii]] oraz kilkoma państwami-członkami [[Związek Niemiecki|Związku Niemieckiego]], w dniach od [[16 czerwca]] do [[23 sierpnia]] [[1866]].
Między [[Królestwo Prus|Prusami]] a [[Cesarstwo Austrii|Austrią]] od dawna trwała rywalizacja o przewodnictwo w [[Związek Niemiecki|Związku Niemieckim]]. Od władców obu państw oczekiwano, że przeprowadzą polityczną unifikację Niemiec i przekształcą Związek w [[Federacja|federacyjne]] państwo ogólnoniemieckie. O ile większość władców niemieckich i arystokracja feudalna tradycyjnie popierały [[Habsburgowie|Habsburgów]], depozytariuszy tradycji [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętego Cesarstwa Rzymskiego]], o tyle niemiecka [[burżuazja]] i wielu intelektualistów wiązała swe nadzieje z [[Hohenzollernowie| Hohenzollernami]] i rządem pruskim, bardziej dynamicznym od austriackiego. Od [[1834]] większość państw niemieckich łączył także [[Niemiecki Związek Celny]], zorganizowany przez Prusy, który zapewniał sprawniejszą współpracę gospodarczą i stanowił pruską przeciwwagę dla wpływów austriackich. Od [[1862]] funkcję [[premier]]a [[Królestwo Prus|Królestwa Prus]] pełnił [[Otto von Bismarck]], otwarcie kontestujący dominację austriacką i konsekwentnie dążący do zjednoczenia [[Niemcy|Niemiec]], pod przewodnictwem pruskim. Po [[Wojna duńska 1864 roku|wojnie z Danią]] ([[1864]]), [[Cesarstwo Austrii|Austria]] zyskała oddalone od jej granic Księstwo [[Holsztyn]]u, natomiast Prusy Księstwo [[Szlezwik]]u. Spowodowało to konflikt, który wykorzystał [[Otto von Bismarck]] i w [[1866]] rozpoczął działania wojenne (choć pierwszy krok należał do Austrii, bo na jej żądanie [[Bundestag]] – powołując się na artykuł 19. Aktu Związkowego Kongresu Wiedeńskiego o „ochronie wewnętrznego bezpieczeństwa Niemiec i zagrożonych praw jego członków” – uchwalił [[11 kwietnia]] [[1866]] [[Mobilizacja|mobilizację]] związkowych sił zbrojnych, oczywiście poza oddziałami pruskimi). Z uwagi na ten akt – formalnie i w znacznym stopniu faktycznie – była to wojna prusko-niemiecka, jednakże jej główną treścią była rywalizacja pomiędzy dwiema głównymi potęgami, stąd tradycyjna nazwa konfliktu w historiografii. Wcześniej, dzięki działaniom dyplomacji, Bismarck zapewnił sobie neutralność [[Imperium Rosyjskie|Rosji]] i [[II Cesarstwo Francuskie|Francji]] oraz wsparcie [[Zjednoczone Królestwo Włoch|Włoch]], którym obiecał pomoc w uzyskaniu należącej do Austriaków [[Wenecja|Wenecji]].▼
 
▲== Podłoże ==
▲Między [[Królestwo Prus|Prusami]] a [[Cesarstwo Austrii|Austrią]] od dawna trwała rywalizacja o przewodnictwo w [[Związek Niemiecki|Związku Niemieckim]]. Od władców obu państw oczekiwano, że przeprowadzą polityczną unifikację Niemiec i przekształcą Związek w [[Federacja|federacyjne]] państwo ogólnoniemieckie. O ile większość władców niemieckich i arystokracja feudalna tradycyjnie popierały [[Habsburgowie|Habsburgów]], depozytariuszy tradycji [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętego Cesarstwa Rzymskiego]], o tyle niemiecka [[burżuazja]] i wielu intelektualistów wiązała swe nadzieje z [[Hohenzollernowie| Hohenzollernami]] i rządem pruskim, bardziej dynamicznym od austriackiego. Od [[1834]] większość państw niemieckich łączył także [[Niemiecki Związek Celny]], zorganizowany przez Prusy, który zapewniał sprawniejszą współpracę gospodarczą i stanowił pruską przeciwwagę dla wpływów austriackich. Od [[1862]] funkcję [[premier]]a [[Królestwo Prus|Królestwa Prus]] pełnił [[Otto von Bismarck]], otwarcie kontestujący dominację austriacką i konsekwentnie dążący do zjednoczenia [[Niemcy|Niemiec]], pod przewodnictwem pruskim. Po [[Wojna duńska 1864 roku|wojnie z Danią]] ([[1864]]), [[Cesarstwo Austrii|Austria]] zyskała oddalone od jej granic Księstwo [[Holsztyn]]u, natomiast Prusy Księstwo [[Szlezwik]]u. Spowodowało to konflikt, który wykorzystał [[Otto von Bismarck]] i w [[1866]] rozpoczął działania wojenne (choć pierwszy krok należał do Austrii, bo na jej żądanie [[Bundestag]] – powołując się na artykuł 19. Aktu Związkowego Kongresu Wiedeńskiego o „ochronie wewnętrznego bezpieczeństwa Niemiec i zagrożonych praw jego członków” – uchwalił [[11 kwietnia]] [[1866]] [[Mobilizacja|mobilizację]] związkowych sił zbrojnych, oczywiście poza oddziałami pruskimi). Z uwagi na ten akt – formalnie i w znacznym stopniu faktycznie – była to wojna prusko-niemiecka, jednakże jej główną treścią była rywalizacja pomiędzy dwiema głównymi potęgami, stąd tradycyjna nazwa konfliktu w historiografii. Wcześniej, dzięki działaniom dyplomacji, Bismarck zapewnił sobie neutralność [[Imperium Rosyjskie|Rosji]] i [[II Cesarstwo Francuskie|Francji]] oraz wsparcie [[Zjednoczone Królestwo Włoch|Włoch]], którym obiecał pomoc w uzyskaniu należącej do Austriaków [[Wenecja|Wenecji]].
{{clear|left}}
 
==[[ Działania wojenne]] ==
Wojnę rozpoczęły działania pruskie, przeciwko kontyngentom wojskowym kolejnych państw [[Związek Niemiecki|Związku Niemieckiego]]. Siły austriackie podzielone były na dwie armie – [[Armia Północna (Austria)|Północną]], dowodzoną przez [[Generał|generała dywizji]] [[Ludwig von Benedek|Ludwiga von Benedeka]] i [[Armia Południowa (Austria)|Południową]], dowodzoną przez [[marszałek (stopień wojskowy)|marszałka]] [[Albrecht Fryderyk Habsburg|Albrechta Habsburga]].
 
Na początku czerwca [[1866]] wojska pruskie wkroczyły do administrowanego przez Austrię Holsztyna. W następnej kolejności na froncie południowym wojska sprzymierzonych z Prusami, świeżo zjednoczonych Włoch doznały porażki w [[Bitwa pod Custozą (1866)|bitwie pod Custozą]] [[24 czerwca]].
 
Główne i decydujące działania prowadzone były jednak przez armie pruskie w [[Czechy|Czechach]]. Siły pruskie, rozlokowane między [[Jelenia Góra|Jelenią Górą]] a [[Nysa|Nysą]], składały się z I, V i VI armii, w sumie liczące 115 000 ludzi, w tym 10 000 kawalerzystów i 352 dział. Głównodowodzącym był książę [[Fryderyk III Hohenzollern|Fryderyk Hohenzollern]], a szefem sztabu [[generał|generał major]] [[Leonhard von Blumenthal]]. Wojska pruskie wkroczyły do Czech, przez przełęcze [[Sudety|sudeckie]], kilkoma kolumnami. Po drodze doszło do kilku potyczek, w których Austriacy odnieśli zwycięstwo w [[Bitwa pod Trutnovem|bitwie pod Trutnovem]]. Do decydującej bitwy doszło 3 lipca [[Bitwa pod Sadową|pod Sadową]] w pobliżu [[Hradec Králové]] (znana też jako bitwa pod Königgrätz – Prusacy nacierali spod wsi Sadova przez nurt [[Bystrzyca (dopływ Odry)|Bystrzycy]], Austriacy oparli swoje ugrupowanie o linię następnej rzeki – [[Łaba|Łaby]] i stojącą nad nią fortecę [[Hradec Králové|Königgrätz]]), w należących wówczas do Austrii [[Czechy|Czechach]]. Wojska austriackie, pod wodzą generała [[Ludwig von Benedek|Ludwiga von Benedeka]], zostały rozbite przez Prusaków.
 
W schyłkowej fazie konfliktu doszło jeszcze [[20 lipca]] do morskiej [[bitwa pod Lissą|bitwy pod Lissą]], w której [[Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine#Historia do wybuchu Wielkiej Wojny|flota austriacka]] zwyciężyła [[Regia Marina|flotę włoską]]. Nie miało to jednak większego znaczenia, bo [[24 lipca]] cesarz [[Franciszek Józef I]] skapitulował.
 
== Kampania nad Menem ==
W dniach od 1 lipca do 26 lipca 1866 toczyła się także [[Kampania pruska nad Menem|kampania nad Menem]] pomiędzy Prusami a wspomaganymi przez Austrię księstwami południowo-niemieckimi jak: Bawaria, [[Wirtembergia]], [[Badenia]], [[Hesja]], [[Nassau (Niemcy)|Nassau]], [[Hesja-Kassel]], która była ostatnią kampanią toczoną w ramach wojny austriacko-pruskiej.
 
== Zakończenie wojny ==
Wojna zakończyła się [[Pokój w Pradze (1866)|pokojem w Pradze]] podpisanym [[23 sierpnia]] [[1866]]. Na jego mocy Prusy przejęły Holsztyn wraz z ostatecznym włączeniem Szlezwiku, który od [[1864]] znajdował się pod administracją pruską. Ponadto Prusy anektowały niektóre państwa niemieckie, które wystąpiły przeciwko nim. Były to: Królestwo [[Hanower]]u, Księstwo [[Nassau (księstwo)|Nassau]], Elektorat [[Hesja|Hesji]] i Wolne Miasto [[Frankfurt nad Menem|Frankfurt]]. W wyniku tych zmian granic terytorium państwa pruskiego stanowiło teraz zwartą, geograficzną całość. Wbrew sugestiom króla [[Wilhelm I Hohenzollern|Wilhelma I Hohenzollerna]] i pruskiej generalicji, Bismarck zrezygnował z odbierania Austrii terytoriów takich jak Czechy lub Austria właściwa i z ewentualnej aneksji Saksonii. Uznał, że w przyszłości Austria może stać się sojusznikiem zjednoczonych pod pruskim przewodnictwem Niemiec. Ponadto dzięki staraniom Bismarcka, sojusznicze [[Włochy]] uzyskały [[Wenecja|Wenecję]]. Najważniejszym skutkiem wojny było jednak wycofanie się Austrii z polityki niemieckiej (rozwiązanie [[Związek Niemiecki|Związku Niemieckiego]] i utworzenie [[Związek Północnoniemiecki|Związku Północnoniemieckiego]], oba w [[1866]]), co umożliwiło [[zjednoczenie Niemiec (1866-1871)|zjednoczenie Niemiec]] pod przewodnictwem Prus.
 
Szczegółowe kalendarium bitew:
* [[bitwa pod Custozą (1866)|bitwa pod Custozą]] ([[24 czerwca]] [[1866]])
* [[bitwa pod Podolem]] ([[26 czerwca]] [[1866]])
* [[bitwa pod Nachodem]] ([[27 czerwca]] [[1866]])
* [[bitwa pod Trutnovem]] ([[27 czerwca]] [[1866]])
* [[bitwa pod Langensalza]] ([[27 czerwca]] [[1866]])
* [[bitwa pod Mnichovym Hradištěm]] ([[28 czerwca]] [[1866]])
* [[bitwa pod Burkatowem (1866)|bitwa pod Burkatowem]] ([[28 czerwca]] [[1866]])
* [[Bitwa pod Czeską Skalicą|bitwa pod Skalicą]] ([[28 czerwca]] [[1866]])
* [[Bitwa pod Jičínem]] ([[29 czerwca]] [[1866]])
* [[bitwa pod Sadową]] ([[3 lipca]] [[1866]])
* [[bitwa pod Lissą]] ([[20 lipca]] [[1866]])
 
== Zobacz też ==
Linia 70:
 
{{Wojna prusko-austriacka (1866)}}
{{Kontrola autorytatywna}}
 
[[Kategoria:Wojna prusko-austriacka| ]]
[[Kategoria:Wojny w historii Prus]]
[[Kategoria:Wojny w historii Austrii]]
[[Kategoria:Wydarzenia 1866]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_prusko-austriacka”