|
'''Tautomeria''' (zwana też dawniej ''desmotropią'') zjawisko– występowaniarodzaj wprzemiany równowadze[[Izomeria|izomerycznej]], dwóchw której różnychdany [[związek chemiczny|związków chemicznych]], posiadającychwystępuje w dwóch formach (zwanych ''tautomerami'') zawierających tę samą liczbę, tych samych [[atom]]ów w [[cząsteczka|cząsteczce]], ale inaczej z sobą połączonych., zgodnie z ogólnym schematem{{r|T06252}}:
:'''R'''−A−B=C ⇌ A=B−C−'''R'''
TautomeryNiektóre przechodzątautomery mogą przechodzić jedne w drugie na skutek spontanicznej reakcji wewnątrzcząsteczkowej bez jakiegokolwiek udziału innych cząsteczek,. choć częstoCzęsto na tęrównowagę równowagętautomeryczną ma wpływ środowisko – zwłaszcza [[temperatura]], [[Skala pH|pH]] i [[stężenie (chemia)|stężenie]]. W chemii organicznej najczęściej spotykane rodzaje tautomerii są związane z przeskokiem atomu [[wodór|wodoru]] (R=H), z bardziej [[elektroujemność|elektroujemnego]] atomu ([[tlen]]u, [[azot]]u, [[siarka|siarki]]) na atom [[Węgiel (pierwiastek)|węgla]], lub też odwrotnie z atomu węgla na atom bardziej elektroujemny. WJeżeli tautomeria dotyczy wiązania C−H, to w większości przypadków równowaga tautomerycznaprzesunięta jest przesunięta w stronę związku, w którym "ruchomy"labilny atom wodoru jest związany z węglem.
== Wybrane równowagi tautomeryczne ==
== ;Tautomeria [[KetonKetony|keto]]−[[Enole|enolowa]] (enolizacja) ==
[[Plik:Keto-Enol-Tautomerie.png|340px|right]]
[[Atom]] [[Wodór|wodoru]] (H) przyłączony do atomu [[Węgiel (pierwiastek)|węgla]] (C) (w formie [[ketonKetony|ketonowej]]owej) migruje na atom [[tlen]]u (O), na skutek czego [[grupa karbonylowa]] zostaje przekształcona w [[grupa hydroksylowa|grupę hydroksylową]] i tworzy się podwójne [[wiązanie chemiczne|wiązanie]] węgiel-węgiel (C=C). Zgodnie z zasadą, że trwalszy jest związek, w którym labilny atom wodoru znajduje się przy węglu, powstający [[Enole|enol]] występuje zazwyczaj w równowadze w znacznie mniejszym stężeniu niż wyjściowy keton.
----
== ;Tautomeria [[iminaIminy|iminowo]]−[[enaminaEnaminy|enaminowa]] ==
[[Plik:Enamine Imine Tautomerism V.1.svg|320px|right]]
[[Iminy]] (zasady Schiffa) ulegają tautomerii przez migrację atomu wodoru (H) związanego z atomem węgla (C) na atom [[azot]]u (N) tworząc enaminy. Podobnie jak w przypadku ketonów, forma iminowa zdecydowanie dominuje nad formą enaminową.
{{clear}}
----
== ;Tautomeria [[kwasKwas fosforawyfosfonowy|kwasu fosforowegofosfonowego]] i jego [[esterEstry|estrów]] ==
[[Plik:Tautomeria fosforynow.png|340px|right]]
Zarówno sam kwas, jak i jego mono- i diestry występują prawie całkowicie w formie ''H''-fosfonianowej. Siłą napędową takiego położenia równowagi [[Fosforyny|fosforyn]] – [[H-fosfonianFosfoniany|''H''-fosfonian]] jest zysk energetyczny z wytworzenia ugrupowania fosforylowego P=O.
Wiązanie P-H można łatwo obserwować za pomocą <sup>31</sup>P [[Spektroskopia magnetycznego rezonansu jądrowego|NMR]] (charakterystyczna [[Jądrowa stała sprzężenia Pspinowo-Hspinowego|stała rzędusprzężenia]] 600P−H –rzędu 800600–800 Hz). Forma fosforynowa jest zazwyczaj poniżej granicy detekcji NMR. O jej istnieniu świadczą jednak reakcje możliwe jedynie dla formy posiadającej wolną parę elektronową na atomie [[fosfor]]u. Forma fosforynowa może też zostać ustabilizowana poprzez związanie w [[związki kompleksowe|kompleks]] z [[metaleBlok przejściowed|metalem przejściowym]], np. [[platyna|platyną]]<ref>M. T. {{r|Reetz, T. Sell, R. Goddard, ''Chimia'' 2003, '''57''', 290 – 292.</ref>}}.
----
Znane są również inne rodzaje tautomerii, np. [[amidAmidy|amidowo]]owo-[[imidImidy|imidowa]]owa lub [[nitrozwiązki|nitrowo-aci-nitrowa]].
== Zobacz też ==
* [[Rezonans chemiczny|mezomeria]] (dotyczy różnej lokalizacji elektronów w danej cząsteczce, typu A−B=C ↔ A=B−C)
* [[Izomeria]]
* [[Mezomeria]]
{{== Przypisy}} ==
{{Przypisy-lista|
<ref name="Reetz">{{cytuj pismo | autor = M.T. Reetz, T. Sell, R. Goddard | tytuł = Chiral phosphoric acid diesters as ligands in asymmetric transition metal catalyzed hydrogenation | czasopismo = Chimia | wolumin = 57 | strony = 290–292 | data = 2003 }}</ref>
<ref name="T06252">{{GoldBook|T06252|nazwa=tautomerism}}</ref>
}}
[[Kategoria:Chemia organiczna]]
| 