Krytyczny racjonalizm: Różnice pomiędzy wersjami

Dla tej wersji falsyfikacjonizmu najbardziej reprezentatywnym jest stanowisko [[Karl Popper|Karla R. Poppera]], niekiedy nazywane [[hipotetyzm]]em – stąd nazwa "hipotetyczny falsyfikacjonizm". Filozofia nauki [[Albert Einstein#Filozofia nauki Alberta Einsteina|Alberta Einsteina]] jest podobna do tej wersji falsyfikacjonizmu. Zapewne jest to wynikiem ożywionej korespondencji Einsteina z Popperem. Einstein nigdy nie określał siebie mianem krytycznego racjonalisty.

 

 

: Wpływowi tej wersji falsyfikacjonizmu uległo wielu filozofów nauki i zaowodowych uczonych. Ten silny wpływ Poppera przez analogię do tytułu I tomu jego [[Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie|Open Society]] (The Spell of Plato – Urok [[Platon]]a), nazwać można "urokiem Poppera". Na czym on polega? [[Filozofia nauki]] [[Karl Popper|Poppera]] jest względnie prostym zespołem reguł postępowania, jakim podporządkować się musi uczony, o ile chce się przyczynić do wzrostu wiedzy. (Inną sprawą jest faktyczna stosowalność tych reguł). Nie są to konkretne reguły dotyczące zachowania się w konkretnych sytuacjach, tylko pewnego rodzaju metadyrektywy, które ukierunkowują badania (mogą one być również nazwane "kryteriami naukowej [[Racjonalizm filozoficzny|racjonalności]]"). Można je wyrazić tak. Bądź krytyczny – dla sformułowanej przez siebie teorii poszukuj kontrprzypadków, a nie potwierdzeń, które nie dość, że są łatwiejsze do znalezienia, to jeszcze uśpią twoją czujność. Duża ilość potwierdzających przypadków powodowała będzie, że niewielka ilość kontrprzypadków (a może tylko jeden lub dwa), z jakimi się zetkniesz, nie będzie przez ciebie brana pod uwagę. A to kontrprzypadki są miejscami, w których twoja teoria zderza się z rzeczywistością. To one informują cię, że popełniłeś błąd. Dlatego zawsze poszukuj dla teorii kontrświadectw i dopiero niepowodzenia w ich poszukiwaniu mogą cię tymczasowo upewnić, że twoja teoria okazała hart, czyli, że tymczasowo może zostać przyjęta ze względu na negatywny wynik eksperymentu falsyfikującego. Masz jednak obowiązek oczekiwać, że twoja aktualna teoria i tak zostanie zastąpiona inną, lepszą teorią. Lepszą, czyli w wyższym stopniu falsyfikowaną, czyli taką, która będzie od twojej bardziej ogólna i przejdzie te testy, których twoja przejść nie zdołała. To wszystko, czego oczekiwać możesz od każdej teorii, bowiem krytyczne sprawdzanie teorii nie ma naturalnego końca, albowiem końca takiego nie ma rozwój nauki.

Mówi on o dwóch rodzajach niezgodności zachodzącej pomiędzy faktem a teorią: '''(a)''' niezgodności liczbowej oraz '''(b)''' fiasku jakościowemu, czyli niezgodności teorii z łatwo zauważalnymi faktami. W pierwszym przypadku pewne liczbowe przewidywania teorii przekraczają dopuszczalny margines błędu. W takiej sytuacji uczeni z reguły rozwiązują problem odkrywając dokładniejsze liczbowe przybliżenia, które nie zmuszają do korekty samej teorii. W drugim przypadku stosuje się takie procedury, które dla krytycznego racjonalisty są nie do przyjęcia, ad hoc przyjmując niezbędne założenia.

: Najwyraźniejszym przykładem doraźnego rozwiązania fiaska jakościowego jest dla Feyerabenda teoria niezmiennej jedni [[Parmenides]]a. Uniemożliwiała ona zmianę, pomimo jej ewidentnego ujmowanego zmysłami istnienia, jako zachodzącą od bytu do niebytu, z racji na to, że niebyt nie istnieje, co pociąga za sobą niemożliwość różnicowania się bytu. Logiczna argumentacja, wbrew świadectwu zmysłów wykazała, że zmiana jest jedynie złudzeniem.

: ''Współczesna fizyka matematyczna obfituje w aproksymacje ad hoc. ... W większości przypadków nauka współczesna jest o wiele mniej klarowna i znacznie bardziej zwodnicza, niż kiedykolwiek były jej XVI- i XVII-wieczne poprzedniczki. ... gdziekolwiek spojrzymy, mając dość cierpliwości, aby w nieuprzedzony sposób wybrać materiał faktyczny, stwierdzamy, że nasze teorie nie tylko zawodzą w zakresie uzyskiwania wyników jakościowych, lecz także okazują się w zdumiewającym stopniu jakościowo niekompletne. Nauka dostarcza niezwykle pięknych i wyrafinowanych teorii. Współczesna nauka rozwinęła struktury matematyczne, które pod względem ogólnej spójności oraz empirycznych osiągnięć przewyższają wszystko, co dotąd istniało. Aby jednak osiągnąć ten cud, należało wszystkie istniejące trudności zepchnąć na kwestię relacji między teoria a faktem i ukryć je za pomocą hipotez ad hoc, aproksymacji ad hoc i innych procedur.''

:: Przy takim stanie rzeczy, stwierdza dalej, postulat nakazujący negatywną ocenę teorii na podstawie jej niezgodności z twierdzeniami bazowymi, jak również wszelkie teorie konfirmacji i korroboracji stają się pozbawione sensu. Współczesny mu stan metodologii określa następująco: