Doły Jasielsko-Sanockie: Różnice pomiędzy wersjami

'''Doły Jasielsko-Sanockie''' ([[Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski|513.66, 513.68, 513.69 i 513.67]]) (''Kotlina Jasielsko-Sanocka'' lub ''Podkarpacie'', [[język niemiecki|niem.]] ''Sanoker Flachland''<ref>"[...] schaft von Sanoker Flachland an bis nach [[Gorlice]], [[Szymbark (województwo małopolskie)]] und [[Pilzno]] wurde durch Sachsenkolonisiert und noch heute nennt das Volk diese Gegend "na Głuchoniemcach". Alfred Pudelko. Schlesische Landeskunde. ISBN 3-88741-163-3. [[1993]]. S. 116. op. cit. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego. Warszawa.</ref>) - region geograficzny w południowo-wschodniej Polsce. Kotlina o równoleżnikowym przebiegu u podnóża [[Beskid Niski|Beskidu Niskiego]], o powierzchni około 1200&nbsp;km²<ref>Piotr Stolarczyk. Porosty (Lichenes) Dołów Jasielsko-Sanockich. Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi. 2003 (praca doktorska)</ref>.

 

* [[Obniżenie Gorlickie|Obniżenia Gorlickiego]] na zachodzie

* [[Kotlina Jasielsko-Krośnieńska|Kotliny Jasielsko-Krośnieńskiej]] na wschodzie.

 

Przez obszar dołów jasielsko-sanockich przepływają [[Wisłoka]], [[Ropa (dopływ Wisłoki)|Ropa]], [[Jasiołka]], [[San]] oraz [[Wisłok]] z licznymi dopływami. Region zasiedlony już od wczesnego średniowiecza<ref>"'''Okres przedrzymski i rzymski''' : Obszar Polski południowo-wschodniej, ściślej jego południowa część, jest jednym z 4 w skali całego kraju, gdzie mamy do czynienia z enklawą osadnictwa [[Celtowie|celtyckiego]]. Jest ono datowane na III-I wiek p.n.e. W czasach odpowiadających okresowi rzymskiemu (wraz z okresem wędrówek ludów – I-V wiek) notujemy tutaj stanowiska zbliżone do znanych z Polski centralnej i innych części Małopolski, a także wskazujące na odrębność kulturową związaną z ludami południowymi ([[Dakowie]]). Stanowiska tego etapu występują najliczniej w strefie lessów, w Dołach Jasielsko-Sanockich oraz w strefie wielkodolinnej. Znaleziska z tego czasu należą do najbardziej efektownych w całych pradziejach, szczególnie pochodzące z cmentarzysk ([[Prusiek]], [[Radawa]], [[Trójczyce]], [[Kopki (województwo podkarpackie)]] – liczne przykłady elementów uzbrojenia, narzędzi, ozdoby). Ważną cechą jest obecność licznych importów południowych („rzymskich”), z których najliczniej występują monety (nie zawsze są one traktowane jako znaleziska archeologiczne ze względu na wartość numizmatyczną, co niewątpliwie zubaża zasób naszych źródeł ). " [http://www.si.podkarpackie.pl/Pliki/2008/program_opieki_n_zabytkami_ostateczny.pdf]</ref>.

 

== Historia ==

=== Etnografia Dołów ===

W późnym średniowieczu obszar Dołów został skolonizowany przez napływową ludność niemiecką i polską<ref>" [[Mazowsze]] zasługuje na uwagę ze względu uzdolnień kolonizacyjnych ludności, które to plemię zapędzały na [[Ruś Czerwona|Ruś Czerwoną]], w ziemię bialską, więc w sadyby dawnych [[Jaćwingowie|Jadźwingów]], na [[Podole]]. Wszędzie jednakże swoje plemienne cechy, a chociażby nazwę [[Mazurzy]]. Do dziś dnia ([[Lucjan Tatomir|Tatomir]] Geografija Galicji [[1876]]. str. 59) między [[Raba (dopływ Wisły)|Rabą]] a lewym brzegiem [[San]]u ludność miejscowa nosi nazwę Mazurów, z których część pod nazwą Grębowiaków ([[Lasowiacy|Lisowiaków]] al. Borowców) siedzi między Wisłą, dolnym [[San]]em po [[Mielec]], i [[Leżajsk]]. Mamy zaś ślady, że w [[1373]] w [[Ziemia sanocka|Sanockiem]] nad [[San]]em, z daru księcia [[Władysław Opolczyk|Władysława Opolczyka]], a wówczas pana Rusi (lwowskiej) otrzymał wieś [[Jabłonica (województwo podkarpackie)|Jabłonicę]] Przybysław syn Fala z [[Ziemia łęczycka|ziemi łęczyckiej]] ([[Akta Grodzkie i Ziemskie (wydawnictwo źródłowe)|AGZ]] t. VII, str. 15-16)..." [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VI. III. Etnografia i stosunki społeczne. str. 191.</ref>, którą na ''Pogórzu'' osadzali władcy polscy. W roku [[1632]] [[Szymon Starowolski]] w dziele ''Polonia'': zanotował "Następnie idzie [[Łańcut]] (...) i [[Rzeszów]] (...) ; mleka tu i płócien lnianych wielka jest zwykle obfitość, ponieważ wioski na całym tym obszarze zamieszkują potomkowie niemieckiego plemienia, wzięci na jakiejś wojnie przez Kazimierza Wielkiego, króla Polski, lub sprowadzeni z Saksonii, z dziećmi i żonami, aż w te okolice. Ci przeto o bydło i uprawę lnu troszczą się wielce i w porze jarmarków tak do innych okolicznych miast wymieniane towary zwożą na sprzedaż, jak przede wszystkim do Rzeszowa i Jarosławia<ref>[[Szymon Starowolski]]. Polska albo opisanie położenia Królestwa Polskiego. Kraków. 1976. [przekład A. Piskadło]</ref>, pisze o tym również m.in. [[Wincenty Pol]]; " Na obszarze Wisłoki uderza nas fakt inny; całą tę okolicę, którą obszar [[Wisłoka|Wisłoki]], [[Ropa (dopływ Wisłoki)|Ropy]], Jasły, [[Jasiołka|Jasełki]] i średniego [[Wisłok]]a zajmuje, osiedli tak zwani Głuchoniemcy od dołów Sanockich począwszy, to jest od okolicy [[Kombornia|Komborni]], [[Haczów|Haczowa]], [[Trześniów (województwo podkarpackie)|Trześniowa]] aż po [[Grybów|Grybowski]] dział: [[Gorlice]], [[Szymbark (województwo małopolskie)|Szymbark]] i Ropę od wschodu na zachód, ku północy aż po ziemię [[Pilzno|Pilźniańską]] która jest już ziemią województwa Sandomierskiego. Cała okolica [[Głuchoniemcy|Głuchoniemców]] jest nowo-siedlinami [[Sasi|Sasów]]; jakoż strój przechowali ten sam co węgierscy i [[Siedmiogród|siedmiogrodzcy]] Sasi. Niektóre okolice są osiadłe przez Szwedów, ale cały ten lud mówi dzisiaj na Głuchoniemcach najczystszą mową polską [[Dialekt małopolski|dijalektu małopolskiego]], i lubo z postaci odmienny i aż dotąd Głuchoniemcami zwany, nie zachował ani w mowie ani w obyczajach śladów pierwotnego swego pochodzenia, tylko że rolnictwo stoi tu na wyższym stopniu, a [[tkactwo]] jest powołaniem i głównie domowem zajęciem tego rodu "<ref>[[Wincenty Pol]]. Historyczny obszar Polski ''rzecz o dijalektach mowy polskiej. [[Kraków]] [[1869]].</ref>.

 

[[Plik:Haczów old latin church.jpg|left|thumb|Najstarszy zachowany w Europie drewniany gotycki kościół z [[Haczów|Haczowa]] pochodzący z XIV wieku.]]