Mrągowo: Różnice pomiędzy wersjami

|bip =

}}

'''Mrągowo''' (hist. ''Ządzbork'', ''Ządźbork''<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19450330196 Dz.U. 1945 nr 33 poz. 196]</ref>, ''Żądzbork'', [[język niemiecki|niem.]] ''Sensburg, prus. Sēinits'') – [[gmina miejska|miasto i gmina]] w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat mrągowski|powiecie mrągowskim]]. [[Podział administracyjny Polski 1975-1998|W latach 1975-1998]] miasto administracyjnie należało do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]].

 

== Geografia ==

=== Położenie ===

Administracyjnie Mrągowo należy do [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]]. W okresie 1975-1998 znajdowało się w [[Województwo olsztyńskie|województwie olsztyńskim]]. W administracji kościelnej Mrągowo należy do [[Archidiecezja warmińska|diecezji warmińskiej]]. Zgodnie z podziałem geograficznym leży na [[Pojezierze Mrągowskie|Pojezierzu Mrągowskim]], które jest częścią [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierza Mazurskiego]].

 

 

=== Osiedla Mrągowa ===

Nie istnieje formalny podział Mrągowa, ale na mapach można odnaleźć następujące osiedla:

* [[Stare Miasto w Mrągowie|Centrum]] – najstarsza część miasta. Położona w jego środkowej części. Zlokalizowanych jest tu większość zabytków.

Nie zachował się dokument lokacyjny, co nie pozwala określić dokładnej daty założenia miasta. Na jednej z pieczęci miasta figuruje rok 1348. Wiadomo zaś, że w latach 1404-1407 komtur bałgijski Jan von Sayn, lokował miasto na prawie chełmińskim, a wielki mistrz krzyżacki Konrad von Jungingen nadał tej miejscowości prawa miejskie. 20 lutego 1444 Konrad von Ehrlichskansen w Szestnie na prośbę mieszkańców odnowił pierwotny przywilej lokacyjny miasta Mrągowa, od którego przyjęła się data nadania praw miejskich. Mrągowo podobnie jak wiele innych miast pruskich przeżywało wzloty i upadki. Palone było przez Litwinów, trawione przez liczne pożary, dziesiątkowane przez epidemię i inne kataklizmy.

 

Jednak nadanie praw miejskich pozwalało na prowadzenie swobodnej działalności gospodarczej, chociaż odległość między Mrągowem a Szestnem nie przekraczała 5&nbsp;km. Władzę w mieście sprawował burmistrz z radą założoną z sześciu rajców, wymienionych po raz pierwszy w 1444 w dokumencie. Sądownictwo miejskie sprawowała ława złożona z sześciu ławników. Przywilej lokacyjny przewidywał planową zabudowę miasta w trudnych warunkach terenowych między jeziorami. W pobliżu Rynku (obecnie plac M. Kajki) był zbudowany kościół parafialny istniejący od 1409. Proboszczem parafii w 1485 ksiądz Stanisław, niewątpliwie Polak. W pobliżu miasta znajdowała się kaplica św. Jerzego należąca do braci zakonnych. W południowej części miasta (obecnie osiedle Nikutowo) istniał duży jak na owe czasy browar miejski. W latach 1454-1466 podczas wojny trzynastoletniej Mrągowo było wiele razy grabione i niszczone. Po wojnie przypadło w posiadanie państwu krzyżackiemu.

 

Miasto zostało w 1520 zdobyte i spalone przez oddziały polsko-czeskie. W 1527 w wyniku zniszczeń Książę Albert Hohenzollern nadał przywileje w celu złagodzenia szkód poniesionych przez miasto podczas wojny. W kolejnych latach Mrągowo nękały pożary skutkiem czego było ubożenie ludności.

 

W 1754 wybudowano nowy kościół, rozwijała się szkoła miejska podporządkowana miejscowemu proboszczowi. W latach 1719-1733 podczas wojen prowadzonych przez Prusy w mieście stacjonował 4 pułk kirasjerów, w 1740 3. pułk huzarów, a w latach 1746-1772 7. pułk huzarów. W latach 1770-1792 przebywał tu 9. pułk Bośniaków (budynek w którym mieściła się ich strażnica istnieje do dziś przy pl. Kajki). W 1786 założono cmentarz miejski. Zbudowano spichlerz przy dzisiejszej ulicy Roosevelta. Pomimo częstych wojen w tych latach miasto wzbogacało się o nowe domy parterowe rzemieślników i wokół rynku nie było już miejsca do zabudowy. W 1812 przez miasto przemaszerowały wojska Napoleońskie, które dokonały wielu zniszczeń i zubożyły okolicę. Dotychczas przeważająca część ludności polskiej zaczęła maleć w związku z usuwaniem języka polskiego ze szkół oraz nacisku miejscowej administracji niemieckiej. Mrągowo już od dłuższego czasu było przygotowane na siedzibę powiatu.

 

Już w 1800 kilku urzędników przeniosło swoje urzędy z Szestna do Mrągowa. W 1830 połączono sąd miejski z sądem powiatowym w Szestnie. 1 września 1818 Mrągowo stało się siedzibą powiatu. Pierwszym starostą był kapitan w stanie spoczynku August Lyśniewski. Starostwo mieściło się w jednym z budynków przy Rynku, który został strawiony przez pożar. Wzrastały potrzeby mieszkańców miasta i okolicznych wsi. W 1819 założono pierwszą aptekę aptekarza Graape (obecnie apteka pod orłem). Pomyślny rozwój miasta przerwał z 23 na 24 marca 1822 wielki pożar, który zniszczył ponad połowę zabudowań. Dzięki pożyczkom zaciągniętym przez rzemieślników i władze miasta z banku w Królewcu – miasto zaczęto odbudowywać i rozbudowywać w kierunku północnym. 3 sierpnia 1825 oddano do użytku ratusz do którego przeniosło się starostwo i sąd. W tym samym roku zbudowano również nową szkołę przy ulicy Kościelnej. W latach 30. panowały zarazy cholery na którą w Mrągowie zmarło około 40 osób. W kolejnych latach do miasta napływał ludność żydowska oraz Filiponi z okolic Wojnowa i Olecka. Przybywało również ludzi wyznania katolickiego. W 1860 poświęcony został nowy kościół rzymskokatolicki. Ważnym wydarzeniem było otwarcie 1 maja 1887 kolei wąskotorowej łączącej Mrągowo z Kętrzynem, a w 1888 linii kolejowej łączącej Mrągowo z Biskupcem i Rucianem przez Piecki. W 1889 powstała gazownia nad jeziorem Czos, dzięki której ulice miast zostały oświetlone, oraz koszary, w których mieściła się szkoła policyjna.

 

 

== Wojsko w Mrągowie ==

'''[[XVIII wiek]]'''

* 1719-1736 – 4 Pułk Kirasjerów,

 

== Architektura ==

[[Plik:Mragowo sąd.JPG|thumb|Gmach Sądu]]

=== Urbanistyka ===

=== Zabytki ===

 

=== Pomniki ===

* Pomnik [[Mikołaj Kopernik|M. Kopernika]] – odsłonięty w 1973 r. z okazji 500. rocznicy urodzin uczonego, mieści się na placu Wyzwolenia. Autorem projektu głowy Kopernika jest artysta rzeźbiarz [[Bolesław Marschall]], obecnie kustosz zamku w Reszlu. W Mrągowie istnieje jeszcze drugie popiersie Kopernika, stoi ono przed Publicznym Gimnazjum nr 2 w tym mieście.

* Pomnik Papieża Jana Pawła II (skwer Jana Pawła II)

 

=== Atrakcje turystyczne ===

* [[Amfiteatr]] nad jeziorem Czos – powstał w latach 80. XX w. Jest miejscem wielu imprez kulturalnych, m.in. Piknik Country, Mazurska Noc Kabaretowa, Festiwal Muzyki Kresowej. Jednak w 2011-2012 roku obiekt został rozebrany i w jego miejscu został wybudowany nowy Amfiteatr nowoczesny i ładny. Jest pilnowany 24 godziny na dobę oraz monitorowany. Można wchodzić tam wycieczkami grupowymi w okresie wakacyjnym

* Miasteczko Mrongoville – miasteczko w stylu dzikiego zachodu położone na peryferiach miasta. Dojazd drogą krajową nr 59 w kierunku Giżycka. Na początku 2008 roku została ukończona budowa.

 

== Gospodarka ==

Głównymi dziedzinami gospodarki w mieście są przemysł spożywczy (mleczarski), drzewny (meblarstwo) i odzieżowy. Do największych zakładów Mrągowa zaliczyć można Zakłady Przemysłu Odzieżowego "Warmia", Okręgową Spółdzielnię Mleczarską oraz firmę Mazur Direkt Sp. z o.o. Firma została zamknięta, a jej teren stoi opustoszały. Nie przewiduje się żadnych inwestycji na terenie byłej firmy. W samym Mrągowie największe znaczenie mają handel i usługi. Jedną z największych Zakładów Produkcyjnych jest również Firma AdamS H.Pędzich produkująca okna PCV i Alu nie tylko na całą Polskę ale również zdobywając rynki zagraniczne. Dużą rolę w gospodarce miasta odgrywa także obsługa ruchu turystycznego.

 

 

== Transport i komunikacja ==

Mrągowo położone jest na linii kolejowej Olsztyn-Ełk, powstałej w 1888 r., ze stacją [[Mrągowo (stacja kolejowa)|Mrągowo]]. W mieście krzyżują się drogi prowadzące do Olsztyna, Szczytna, Augustowa, Kętrzyna i Giżycka. Działa miejska komunikacja autobusowa. Miasto posiada obwodnicę zachodnią która została dopuszczona do użytku 17 czerwca 2011 roku o godzinie 13:00, ruch tranzytowy odbywa się głównymi ulicami miasta. W latach 2010-2012 miała powstać obwodnica południowa, ale inwestycje przełożono na lata 2014-2015.

 

=== Komunikacja samolotowa ===

Ok. 25&nbsp;km na południe od miasta funkcjonuje [[lądowisko Babięta]].

 

== Kultura ==

[[Plik:Mrągowo-dom kultury.jpg|thumb|Centrum Kultury i Turystyki]]

{| border="0"

|-

 

== Religia ==

=== Protestantyzm ===

(''sekcja do opracowania'')

 

=== Katolicyzm ===

(''sekcja do opracowania'')

 

=== Inne ===

(''sekcja do opracowania'')

* [[Świadkowie Jehowy]], [[Zbór#Zbór u Świadków Jehowy|zbór]] i [[Sala Królestwa]] ul. Orla 8<ref>A. Kopiczko, ''Panorama wyznaniowa województwa olsztyńskiego po II wojnie światowej'', ss. 63, 64</ref><ref>Dane według raportów [http://www.jw.org/apps/P_FRNsPnPBrTZGT wyszukiwarki zborów] (www.jw.org) z 13 października 2013.</ref>.

'''Kościoły i kaplice innych wyznań'''

 

=== Jeziora w pobliżu Mrągowa ===

* [[Jezioro Czarne (Pojezierze Mrągowskie)|Czarne]]

* [[Czos]]