Fundamentalny katalog gwiazd: Różnice pomiędzy wersjami

W przeszłości powstało wiele astrometrycznych [[Katalog astronomiczny|katalogów]], zazwyczaj lokalnych, które powstały na bazie obserwacji wykonanych w danym [[Obserwatorium astronomiczne|obserwatorium]]. Np. [[United States Naval Observatory|obserwatorium Marynarki Wojennej USA]] w latach 1911-71 opracowało serię katalogów ('''W10''', '''W25''', '''W150''' i inne); [[Friedrich Wilhelm August Argelander|Friedrich Argelander]] zapoczątkował serię strefowych katalogów '''[[Astronomische Gesellschaft Katalog|AGK]]''', obejmujących [[Sfera niebieska|półkulę]] północną (kontynuowaną przez obserwatoria w [[Bonn]] i [[Hamburg]]u.). Początkowo pod nazwą katalogu fundamentalnego rozumiano [[katalogukatalog absolutny]] (powstały wyłącznie wskutek obserwacji), ale z czasem rozszerzono ją o kompilację danych uzyskanych obserwacyjnie oraz pochodzących z innych katalogów{{u|redukcja}} (tzw. katalog referencyjny).

W 1879 [[Arthur Auwers]] stworzył pierwszy fundamentalny katalog referencyjny -– '''Fundamental Catalogue (FC)''', zawierający pozycje i [[ruch własny|ruchy własne]] 539 gwiazd. Do redukcji danych zastosowano [[stała precesji|stałą precesji]], obliczona przez [[Friedrich Georg Wilhelm Struve|Friedricha Struvego]]. Obejmował gwiazdy półkuli północnej o [[Deklinacja (astronomia)|deklinacji]] powyżej −10° i miał stanowić układ odniesienia dla katalogu '''[[Astronomische Gesellschaft Katalog|AGK1]]'''. FC stał się pierwowzorem dla późniejszych katalogów FK.

W 1907 Peters opracował katalog NFK, który rozszerzał FC o gwiazdy nieba południowego oraz poprawiał jego dane pozycyjne. Zawierał 925 gwiazd, których pozycje i ruchy własne uzyskano obserwacyjnie w latach 1745–1900, korzystał ze stałej precesji wyznaczonej przez S.[[Simon Newcomb|Simona Newcomba]].

W latach 1937-38 [[August Kopff]] opracował katalog FK3, będący wynikiem weryfikacji strefowych katalogów fotograficznych. Pozycje 1535 gwiazd w katalogu były oparte o obserwacje absolutne po roku 1900 (średnia epoka w przedziale 1912.0-1915.0) -– część I opisywała 873 gwiazdy z NFK (z wyłączeniem [[Gwiazda podwójna|gwiazd podwójnych]]), w części II dodano kolejne 662, aby zwiększyć liczbę obiektów referencyjnych i bardziej równomierne ich rozmieszczenie. Katalog był rezultatem analizy ponad 70 katalogów, powstałych po 1930. Do określenia poprawek deklinacji wykonano również dodatkowe obserwacje [[Słońce|Słońca]] i [[planeta|planet]] aby nanieść poprawki nachylenia [[równik niebieski|równika]] poszczególnych katalogów.

Równocześnie z katalogiem FK3 [[Lewis Boss]] stworzył w 1937 '''The General Catalogue (GC)''', zawierający pozycje i ruchy własne 33342 gwiazd jaśniejszych od 7 [[AbsolutnaObserwowana wielkość gwiazdowa|wielkości gwiazdowej]] oraz kilku tysięcy gwiazd słabszych. Oparty był na analizie wielu katalogów o [[Epoka (astronomia)|epokach]] od 1755.0 do 1930, ale w porównaniu z FK3 posiadał większe błędy wartości tychże ruchów.

Katalogi GC i FK3 były określone na epokę 1900.0, więc ich dokładność, w przeciągu kilkudziesięciu lat uległa degradacji, na skutek niedokładności ruchów własnych. Bazując na tych katalogach w 1952 Morgan opracował katalog '''N30''', celem zwiększenia liczby gwiazd referencyjnych w stosunku do ich liczby (w FK3) oraz poprawienia dokładności ich pozycji.

Duża ilość obserwacji gwiazd fundamentalnych, jakie wykonano od czasu powstania katalogu FK3 była przyczyną zainicjowaniuzainicjowania w 1952 przez Zgromadzenie Generalne [[Międzynarodowa Unia Astronomiczna|IAU]] prac nad systemem '''FK4''', który miał stać się odniesieniem dla fotograficznych katalogów strefowych ('''AGK3''') oraz dla wyznaczeń długości i szerokości realizowanych w ramach [[Międzynarodowy Rok Geofizyczny|Międzynarodowego Roku Geofizycznego]]. Przy opracowywaniu FK4 uwzględniono 72 katalogi powstałe po publikacji FK3, przeliczone do wspólnej z FK3 epoki.

Błędy wykazywane przez FK4 oraz pojawienie się poprawionego równania [[precesja|precesji ogólnej]] wygenerowały potrzebę opracowania dokładniejszego katalogu fundamentalnego. '''FK5''' – piąty fundamentalny katalog z 1988 roku rozszerzał FK4 o nowe pozycje 1535 gwiazd{{r|IAUs}} (został zastąpiony przez oparty na [[kwazar]]ach [[ICRF]]). Jego druga część -– '''FK5 Extension''' -– dodawała kolejne 3117 gwiazdy{{r|Torino}}, o [[Wielkość gwiazdowa|magnitudo]] od 5 do 9,7. Był oparty na 85 katalogach [[Epoka (astronomia)|epok]] od 1900.0 do 1980.0{{r|IAUs}}.

Szósty fundamentalny katalog ({{ang.|Sixth Fundamental Catalogue}}), '''FK6''', został opublikowany w roku 2000. Powstał przez połączenie danych z FK5 i satelity [[Hipparcos]] ([[Katalog HipparcosHipparcosa]]) dla 4150 gwiazd.

Katalog FK6 podzielony został na cztery części, z których wydano dotychczas I i III. Dwie pierwsze części bazują na danych z FK5. Część I ('''FK6(I)''') zawiera gwiazdy pojedyncze (lub takie, które mogą być traktowane jako pojedyncze), łącznie zawiera 878 gwiazd, z czego 340 stanowią tzw. gwiazdy astrometrycznie doskonałe (spełniające dodatkowe statystyczne kryteria dotyczące ich ruchów własnych i błędów tych ruchów). Część II będzie obejmować pozostałe gwiazdy —– znane (i prawdopodobne) gwiazdy podwójne i wielokrotne, opisane w FK5 lub Katalogu HipparcosHipparcosa (lub w obu). Części III i IV bazują na danych z katalogu FK5 Extension i podobnie jak w wypadku części I i II odnoszą się, odpowiednio, do gwiazd pojedynczych i pozostałych. Opublikowana część '''FK6(III)''' zawiera 3272 gwiazd, z czego 1928 stanowią gwiazdy astrometrycznie doskonałe.